غیرقانونی بودن مرداد و نام جانوران برای سالها

غیرقانونی بودن مرداد و نام جانوران برای سالها

در مصوبه مجلس شورای ملی آمده: ترتیب سالشماری ختا و ایغور که در تقویمهای سابق معمول بوده از تاریخ تصویب این قانون منسوخ خواهد بود

بنابراین قانون که تحت عنوان "قانون تبدیل بروج به ماههای فارسی" از تصویب مجلس شورای ملی گذشته، در تقویم ایرانی، نامهای ماههای سال که از هفت سال پیشتر به تقویم هجری خورشیدی تبدیل شده بود به نامهای کنونی تبدیل گردید و نامهایی چون حمل و ثور و جوزا و ... حوت که هم اکنون همچنان در کشور افغانستان رایجند جای خود را به فروردین و اردیبهشت و خرداد و ... اسفند دادند.

اما آنچه در احیای این قانون مورد توجه نماینده زرتشتیان بوده، نام ماه پنجم سال است که در قانون، واژه "امرداد" به جای آن تعیین شده ولی از پس از روی کارآمدن حکومت جمهوری اسلامی تاکنون در تقویمها، مکاتبات رسمی و رسانه ها واژه "مرداد" به جای آن به کار می رود، مردم نیز هیچگاه در گفتار روزمره خود جایی به امرداد نداده اند.

کورش نیکنام درگفتگو با بخش فارسی بی بی سی گفت که دلیل حساسیتش نسبت به نام مرداد، نادرست بودن این واژه است چراکه مرداد به معنای مرگ و نیستی است، در حالی که واژه امرداد که باید به جای آن به کار رود، متضاد آن و به معنی پایندگی و جاودانگی است.

آقای نیکنام گفت که سال گذشته نیز با نوشتن نامه هایی به رسانه ها خواستار استفاده از واژه امرداد شده بود اما این خواسته عملی نشده و امسال انتظار دارد که در چند هفته ای که به آغاز ماه امرداد مانده، شورای عالی انقلاب فرهنگی رسماً در مورد کاربرد واژه امرداد تصمیم گیری کند و استفاده از نام درست و قانونی ماه پنجم سال را دوباره رایج سازد.

مرداد به معنای مرگ و نیستی است، در حالی که واژه امرداد که باید به جای آن به کار رود، متضاد آن و به معنی پایندگی و جاودگانی است   کورش نیکنام

خواسته دیگری که نماینده زرتشتیان در نامه خود به نهادهای فرهنگی مطرح کرده، اجرای بخش دیگری از قانون مصوبه مجلس شورای ملی مبنی بر کنار گذاشتن استفاده از نامهای جانوران برای سالهاست، چنانکه مثلاً برای سال جاری خورشیدی، نام خوک انتخاب شده و علاوه بر مردم عادی، رادیو تلویزیون و مطبوعات هم به استفاده از چنین نامهایی برای سالها می پردازند.

نامگذاری سالها به نام جانوران بر اساس گاهشماری کهنی صورت می گیرد که در مصوبه مجلس شورای ملی درباره آن چنین آمده: "ترتیب سالشماری ختا و ایغور که در تقویمهای سابق معمول بوده از تاریخ تصویب این قانون منسوخ خواهد بود".

آقای نیکنام می گوید استفاده از چنین تقویمی علاوه بر اینکه خلاف قانون است، یادآور دوران حمله و استیلای مغولان است که ایرانیان خاطره خوشی از آن ندارند و از سوی دیگر مورد استفاده فالگیران و خرافه گرایان قرار می گیرد که شایسته فرهنگ ایرانی نیست.

پیشگویی و طالع بینی بر پایه نامهای دوازده گانه حیوانات که برای سالها انتخاب می شود از گذشته های دور رواج داشته و هر سال با فرارسیدن سال نو، پیشگوییهایی بر این اساس صورت می گیرد، کتابهای عامه پسند زیادی نیز در این زمینه در ایران چاپ می شود که هوادرانش کم نیستند.

برخی حتی تا آنجا پیش می روند که در انتخاب همسر خود نیز به سال تولد افراد و اینکه آن سال به نام چه جانوری شناخته شده نیز توجه می کنند.

اما ارتباط دادن این تقویم به مغولان و اینکه مغولان چنین تقویمی را وارد فرهنگ ایرانی کرده باشند مورد قبول اغلب محققان نیست.

این گاهشماری را چینیان باستان که اخترشناسی و طالع بینی نقش گسترده ای در فرهنگشان بازی می کرد بر اساس حرکت ظاهری سیاره مریخ گرداگرد زمین ابداع کردند.

حرکت ظاهری مریخ دور زمین حدود دوازده سال به طول می انجامد که اخترشناسان چینی مدار ظاهری مریخ گرداگرد زمین را به دوازده سال تقسیم می کردند و بر اساس اینکه مریخ در چه بخشی از این مدار قرار دارد، نام یکی از جانوران را به آن بخش می دادند.

ورود تقویم چینی (ختائی) به ایران پیش از حمله مغول صورت گرفته و از طریق اقوام و حکومتهای ترک همچون غزنویان و سلجوقیان به فرهنگ ایرانی وارد شده است

این شیوه گاهشماری به دیگر ملتها و اقوامی که در همسایگی چینیان می زیستند و تحت تأثیر فرهنگ و تمدن چینی قرار گرفتند راه یافت و از ویتنامیها و ژاپنیها و کره ایها گرفته تا مغولها و ترکان از این تقویم استفاده کردند، هرچند هر یک از آنان نام یکی دو تا از این جانوران را به فراخور زیستگاه خود و حیواناتی که برایشان بیشتر شناخته شده بودند تغییر دادند.

مورخان بر این عقیده اند که ورود گاهشماری چینی (ختائی) به ایران پیش از حمله مغول صورت گرفته و از طریق اقوام و حکومتهای ترک همچون غزنویان و سلجوقیان به فرهنگ ایرانی وارد شده است.

فرمانروایان ترک تبار ایرانی همچون صفویان، افشاریان و پادشاهان قاجار از نامهای ترکی کهن که برای تقویم ختائی به کار می رفته برای سالها استفاده می کردند و این نامها در جایجای متون تاریخی ایرانی تا اوائل قرن بیستم میلادی به چشم می خورد: سیقچان ئیل (سال موش)، اود ئیل (سال گاو)، بارس ئیل (سال پلنگ)، توشقان ئیل (سال خرگوش)، لوی ئیل (سال نهنگ)، ییلان ئیل (سال مار)، یونت ئیل (سال اسب)، قوی ئیل (سال گوسفند)، پیچی ئیل (سال میمون)، تخای ئیل (سال مرغ)، ایت ئیل (سال سگ) و تونگوز ئیل (سال خوک).

این نامها در مصوبات مجلس شورای ملی پیش از سال 1304 نیز به کار می رفت:

‌"قانون اعتبار برای پرداخت غرامات امانات مسروقه پستی
‌مصوب ۱۸ سرطان ۱۳۰۱
‌ماده واحده - مجلس شورای ملی به وزارت پست و تلگراف مبلغ چهل و سه هزار و ششصد و پنجاه تومان و پنج شاهی (۴۳۶۵۵.۲۵) اعتبار‌می ‌دهد که غرامات امانات مسروقه پستی از ابتدای یونت ئیل تا آخر سال پیچی ئیل ۱۲۹۹ را که موافق قانون پستی مصوبه مجلس شورای ملی مکلف‌ به پرداخت آن است در وجه صاحبان آنها تأدیه نماید و وزارت پست مکلف است که هر چه زودتر صورت غرامات را به مجلس شورای ملی ارسال ‌نماید".

پس از سال 1304 از نامهای ترکی تقویم ختائی تنها می توان در تقویمهای نجومی که هر ساله در آستانه نوروز چاپ می شد و پیش بینیهایی بر اساس اوضاع نجوم و کواکب در آنها صورت می گرفت نشان یافت.

نکته اینجاست که کتابهای عامه پسندی که با بهره گیری از تقویم چینی عمدتاً در دو سه دهه اخیر در ایران رایج شده و نماینده زرتشتیان نسبت به رواج آنها هشدار داده، عمدتاً ترجمه از متون اروپایی اند و نامهای سالها نیز ترجمه نامهایی است که اروپاییان برای آنها برگزیده اند و در مواردی با نامهای ترکی که در قدیم در ایران رواج داشته تفاوت دارند.