باستان شناسى زیر آب هاى خزر - برای اولین بار
باستان شناسى زیر آب هاى خزر - برای اولین بار
باستان شناسى در زیر آب هاى دریاى خزر، تابستان امسال براى نخستین بار به وسیله باستان شناسان داخلى و با حضور محققان دو دانشگاه خارجى در خلیج گرگان انجام خواهدگرفت تا اطلاعات جدیدى از تاریخ بزرگ ترین دریاچه جهان به دست آید.
«حمید عمرانى رکاوندى» سرپرست پایگاه میراث فرهنگى دیوار بزرگ گرگان در این مورد گفت: باستان شناسى زیر آب در ادامه کاوش هاى علمى مربوط به دیوار بزرگ گرگان با همکارى پژوهشکده باستان شناسى در دستور کار این پایگاه قرار گرفته است.
عمرانى رکاوندى ادامه داد: هم اینک در سواحل استانى که ما قرار داریم لنگرهاى قدیمى کشتى وجود دارد که از آب هاى خلیج گرگان هر از گاهى به وسیله صیادان بیرون کشیده مى شود و نشان از آن دارد که در این منطقه فعالیت دریانوردى وجود داشته و مطالعات بیشتر در این زمینه لازم است.
به گفته وى، این لنگرهاى قدیمى از جنس آهن و فولاد است که به صورت ریخته گرى یک جا قالب ریزى و حلقه اى براى بستن طناب در آن کار شده است و به سبب این که مانعى براى حرکت کشتى باشد به صورت کمانى شکل دو نقطه پیکان مانند دارد و در داخل آب فرو مى رفته است.
وى با بیان این که هنوز مطالعه براى تعیین قدمت لنگرها انجام نشده و در مناطق دورافتاده ساحلى قراردارند، افزود: لنگرهاى پیداشده به احتمال زیاد مربوط به کشتى هاى بادبانى است. براى نمونه یکى از لنگرها بیش از دو متر طول و ۳۰۰کیلوگرم وزن دارد و به وسیله یکى از شرکتهاى صیادى گلستان نزدیک شبه جزیره آشوراده از آب بیرون کشیده شده است .
«قربانعلى عباسى» محقق میراث فرهنگى گلستان نیز در مورد دیگر شواهد تاریخى دریاى خزر گفت: منابع تاریخى و مکتوب در کنار شواهد موجود نشان مى دهد، دریاى خزر از دیرباز داراى اهمیت بوده و مى تواند به عنوان شاهدى براى باستان شناسى مورد استناد قرارگیرد.
عباسى افزود: نقشه بردارى از کرانه هاى این دریا نخستین بار حدود ۲هزار سال پیش به وسیله دریانوردانى از جنواى ایتالیا براى استفاده تجار و گردشگران ایتالیایى انجام شدکه این امر رفت و آمدهاى تجارى در این دریا را از زمان هاى دور نشان مى دهد.
وى ادامه داد: تجارت دریایى در زمان قاجاریه نیز در یکى از بنادر استان یعنى بندرگز وجود داشته و حاکى از ارتباطات در سده هاى اخیر در این دریا است که تأثیرپذیرى فرهنگى را نیز به همراه آورد، به طوریکه خانه هاى گمیشان به سبک خانه هاى روسیه ساخته شد و همچنین بافت قدیم باکو نیز نشأت گرفته از فرهنگ ایرانى است.
دیوارهاى باستانى درون آب
گذشته از اسناد مکتوب، لنگرهاى قدیمى و الوارهاى چوبى بدنه کشتى هاى قدیمى که صیادان گاه و بى گاه از آن خبر مى آورند، آجرهاى دست ساخت به صورت ردیف هایى از دیوار در درون آب دیده شده که نخستین مطالعات باستان شناسى زیر آب دریاى خزر در ادامه کاوش و شناخت این آجرها انجام مى شود.
سرپرست پایگاه مطالعاتى دیوار گرگان در این مورد گفت: هم اینک دو دیوار یعنى دیوار بزرگ گرگان در شمال و دیوار تمیشه در غرب استان وجود دارد که از اطلاعات تاریخى برجاى مانده زمان ساخت هردوى آنها یکى است و به دلیل هم عصر بودن ساخت دیوارها این فرض وجود دارد که در نقطه اى داخل دریا در تماس باشند.
عمرانى رکاوندى تصریح کرد: در قرن ۵میلادى زمان ساخت دیوارها سطح آب خزر پایین تر از اکنون بوده است و از آن جایى که بقایایى از دیوار تمیشه درون خلیج گرگان تا چند دهه گذشته قابل رؤیت بود این احتمال که دیوار بزرگ گرگان با دیوار تمیشه یکى باشد، بررسى خواهدشد.
وى همچنین افزود: براساس آخرین مطالعات، دیوار گرگان و تمیشه در زمان ساسانى ساخته شده است و از آنجایى که این سلسله در ایران باستان در امور آب، تبحرى خاص داشتند، در مواجهه با دریا تمهیداتى اندیشیده بودند که کسب اطلاعات بیشتر در این مورد درخور توجه است.
وى با اشاره به نوپا بودن مطالعات باستان شناسى زیر آب در کشور، افزود: هرچند کاوش هایى در خلیج فارس انجام گرفته ولى تاکنون در تحقیقات باستان شناسى کشور کاوش در زیر آبهاى دریاى خزر را نداشتیم.
عمرانى رکاوندى اظهار امیدوارى کرد: انجام بررسى هاى باستان شناسى زیرآب نتایج خوبى در این زمینه در برداشته وکمک شایانى براى پاسخ به سؤالات مجهول باقى مانده درمورد تاریخ منطقه است.
وى با بیان این که وسایل غواصى، لباس، کمپرسور، قایق، وسایل مخصوص عکاسى و تجهیزات فنى دیگر از جمله امکاناتى است که براى باستان شناسى زیرآب ضرورى است، گفت: درباره وسایل مورد نیاز غواصى در اعماق دریا کمبود هایى وجود دارد که در صورت برخوردارى از این لوازم شاهد تحول در فعالیت هاى باستان شناسى زیرآب خواهیم بود.
گروه باستان شناسى زیر آب، پژوهشکده باستان شناسى، سازمان میراث فرهنگى، گردشگرى و صنایع دستى، پایگاه میراث فرهنگى دیوار بزرگ گرگان و دودانشگاه ادینبورگ و دورهام از کشورانگلستان در این زمینه با یکدیگر همکارى خواهندکرد.