ازدواج موقت؛موافقان و مخالفان

خبرگزاری فارس روز پنج‌شنبه گذشته خبر داد مصطفی پور‌محمدی وزیر کشور در همایش هم اندیشی حجاب در قم گفته است: ازدواج موقت باید با جسارت در کشور ترویج شود.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از هم میهن، «مینا» 41ساله در یکی از سایت‌های مربوط به ازدواج موقت مطلبی با این مضمون نوشته است: «شوهرم فوت شده و یک پسر مومن 18ساله دارم، حاضر به صیغه هستم. اطلاعات و میزان مهریه و مدت را برایم ایمیل کنید.»
محسن 20 ساله دوست دارد که ازدواج موقت را تجربه کند، او که شماره تلفن‌اش را روی سایت مربوط به صیغه گذاشته است، می‌گوید: «ماهانه یک سکه بهار آزادی به عنوان مهریه پرداخت می‌کنم و می‌خواهم که همسر موقتم مقید به اصول دینی باشد.» محسن با صدای دورگه‌ای که هنوز انگار سال‌های بلوغ را طی نکرده است، می‌گوید: «تا هروقت که بخواهید مدت را تمدید می‌کنم. منتها پیش از آن باید در یک مکان عمومی همدیگر را ملاقات کنیم و اگر شما موافق بودید برای عقد موقت به محضر برویم.» محسن‌ها و میناها در شرایطی به جست‌وجوی زوجی مناسب برای صیغه هستند که وزیر کشور پنج‌شنبه گذشته (10 خرداد) در همایش هم‌اندیشی حجاب در قم اعلام کرد که «ازدواج موقت باید با جسارت در کشور ترویج شود.»«مصطفی پورمحمدی» گفت: «بالا رفتن سن ازدواج در کشور باعث به وجود آمدن معضلات فراوانی می‌شود. ازدواج موقت تنها برای کامجویی مردان متاهل نیست که بروند و برای بار چندم ازدواج کنند، مگر امکان دارد که اسلام نسبت به جوانان 15 ساله‌ای که خداوند شهوت را در وجود آنها قرار داده بی‌تفاوت باشد.»
وزیر کشور همچنین اعلام کرد: «در شرایط فعلی امکان ازدواج به دلایل مختلف اجتماعی وجود ندارد و ما نیز نمی‌توانیم نسبت به خصوصیات سنی قشر جوان جامعه بی‌تفاوت باشیم. برای ارضای میل جنسی جوانانی که امکان ازدواج ندارند بایستی فکری شود.» وزیر کشور در این همایش راه‌حل خود را نیز ارائه داد: «اکنون وقت آن رسیده که حوزه‌های علمیه به این امر اهتمام ورزند و به بررسی برخی حواشی که از اجرای این حکم خدا در جامعه ممکن است به وجود بیاید، بپردازند.» پیش از این هم آقای هاشمی رفسنجانی در سال‌های پس از جنگ در نماز جمعه یک بار به منظور صیانت جامعه از آلودگی‌های اخلاقی و تاکید روی راهکارهایی که شرع اسلام به آنها اشاره کرده است روی ازدواج موقت بحثی را باز کرده بود که در آن زمان با واکنش‌های مثبت و منفی در مسوولان و زنان و مردان جامعه روبه‌رو شد. این روز‌ها بحث ازدواج موقت و صیغه میان مسوولان و جامعه مذهبی در کش و قوس است، گروهی مخالف و گروهی موافق هستند. «آیت‌الله جناتی» یکی از موافقان طرح صیغه است، تا آنجاکه در رساله خود، برای ازدواج موقت دختر اجازه پدر را ضروری نمی‌داند. او به هم‌میهن می‌گوید: «به این مساله در رساله‌ام به صورت کامل پرداخته‌ام، به نظرم میان ازدواج موقت و دائم تفاوت چندانی وجود ندارد، وقتی در ازدواج موقت هر دو طرف متدین و مقید باشند هیچ فرقی با نوع دائم ندارد تنها به اقتضای شرایط باید یکی از این دو گزینه را انتخاب کرد.»
 

  جناتی ازدواج موقت را صواب دانسته و می‌گوید: «اگر هر دوطرف تحت تاثیر عواطف و احساسات نباشند و به یک تصمیم منطقی برسند حتی درصورت مخالفت پدر دوشیزه هم عقد موقت آنها جاری و حلال است. ازدواج موقت فی‌النفسه هیچ مفسده‌ای به بار نمی‌آورد.» اما «حجت‌الاسلام یوسفی اشکوری» یکی از منتقدان ترویج ازدواج موقت است .

او می‌گوید: «از منظر فقهی و شرعی باید این مساله مورد بررسی و تحقیق قرار بگیرد، اینکه ما در اسلام ازدواج موقت داریم یا نداریم، در اهل سنت ازدواج موقت ممنوع است، ولی فقه شیعه آن را صواب می‌داند.» یوسفی اشکوری می‌گوید: «اما از منظر اجتماعی هم این طرح ابعاد مختلفی دارد، اول اینکه با طرح ازدواج موقت چه مشکلی را می‌خواهند حل کنند؟ به نظر می‌رسد مساله مشکل جنسی قشر جوان است که روزبه‌روز میانگین سن ازدواج درآن بالاتر می‌رود، سوال دیگری که مطرح می‌شود این است که دختر یا پسر، مشکل کدام مدنظر است؟ و احتمالا پاسخ از این قرار است که دختر و پسر ندارد مشکل جوانان جامعه است. و درست در این نقطه است که پای اعتقادات سنتی و فرهنگی به میان می‌آید، اینکه در ازدواج دائم مساله زن و دختر بودن به شدت مطرح است و اگر در ازدواج موقت رابطه جنسی وجود نداشته باشد، کاملا نقض غرض است، وقتی زوجی عقد شرعی می‌کنند داشتن ارتباط حق طبیعی آنهاست.

با این اوصاف باید منتظر بود که اگر این طرح ترویج شود 8 تا 10 سال دیگر هزاران هزار از زنان بی‌همسر و بی‌سرپرست در جامعه داشته باشیم؛ که هیچ سرپرست مشخصی ندارند. به هر حال باید قبول کرد که طبق شرع مرد کار خلافی انجام نداده است.» اشکوری این طرح را کاملا موافق حقوق مردان و ضد زنان می‌داند و سوالی را مطرح می‌کند که می‌خواهد مروجان این طرح به آن پاسخ بدهند: «افرادی که از این طرح حمایت می‌کنند، آیا حاضرند برای رفع نیازهای فرزندان دختر و پسرشان اجازه بدهند که او یک هفته به عقد موقت کسی در بیاید؟» برخی از علما و صاحبنظران مذهبی معتقدند مسوولانی که این طرح را دنبال می‌کنند در جست‌وجوی راه‌حلی برای خروج از بحران‌های اجتماعی هستند. «آیت‌الله حسین موسوی تبریزی» یکی از صاحبنظران مذهبی است. او می‌گوید: «معتقدم مساله ازدواج موقت به‌خاطر مشکلات و ناهنجاری‌ها مطرح می‌شود، آنها فکر می‌کنند به این ترتیب معضلات اجتماعی پایین می‌آید. ازدواج موقت از نظر شرعی مشکلی ندارد، اما باید دید که برای حل چه معضلی در جامعه دست به دامن این طرح شده‌ایم و چرا می‌خواهیم ازدواج موقت را پررنگ کنیم.»

او می‌گوید: «برای ازدواج موقت هیچ مانعی در حال حاضر وجود ندارد همین حالا هم به راحتی در محضر این شیوه آشنایی و زندگی مشترک را ثبت می‌کنند. اما علنی کردن و ترویج این مساله بدون کار کارشناسی و در نظر گرفتن عواقب‌اش می‌تواند معضلات پیچیده‌تری را برای ما به بار بیاورد. قبل از هر چیز باید به کودکان بی‌سرپرست و سقط جنین‌هایی که در پی می‌آید فکر کرد و اینکه ترویج ازدواج موقت تا چه حد می‌تواند سبب شکستن هنجارهای فرهنگی و ناپایداری خانواده‌ها شود.» برخی از حقوقدانان و جامعه‌شناسان هم معتقدند که این طرح باعث ناپایداری کانون خانواده می‌شود و طبق قانون هم ازدواج موقت در موارد استثنایی دیده شده است. «بهمن کشاورز» حقوقدان می‌گوید: «اصل بر دائمی بودن نکاح است و نکاح منقطع اصولا برای موارد استثنایی تشریح و پیش‌بینی شده است. به همین دلیل نیز از نظر مالی راجع به نکاح این نوع عقد، تفاوت بینی با عقد دائم دارد.

به این معنا که در آن به زوجه نفقه تعلق نمی‌گیرد و زوجین از یکدیگر ارث نمی‌برند و عقد نکاح به محض اتمام مدت پیش‌بینی شده بذل مدت از جانب مرد منتفی می‌شود.» او می‌گوید: «بنابراین ملاحظه می‌شود که قانونگذاران نظر به استثنایی بودن این پدیده داشته‌اند و به همین لحاظ در ماده 645 قانون مجازات اسلامی بیان داشته به منظور حفظ کیان خانواده ثبت واقعه ازدواج دائم، طلاق و رجوع طبق مقررات الزامی است.»

رئیس پیشین کانون وکلا با اشاره به اینکه تبلیغات برای این‌گونه ازدواج خلاف اصل و شاید خلاف نظر قانون‌گذار است، می‌گوید: «ترویج نکاح موقت به عنوان امری رسمی نمی‌تواند مورد قبول باشد و الزام به ثبت این‌گونه نکاح و جرم شمردن عدم ثبت آن باعث ایجاد نوعی جرم جدید خواهد شد. از طرفی به لحاظ افزایش موارد و علنی شدن آن کیان خانواده بیش از زمان حاضر متزلزل خواهد شد.» نظر وزیر کشور برای گسترش ازدواج موقت در کشور نظرات موافقان و مخالفان در شرایطی مطرح می‌شود که در حال حاضر ازدواج موقت در جامعه وجود دارد.

مدارک موردنیاز:

1- فتوکپی طلاق‌نامه یا فوت‌نامه شوهر قبلی زن

2- اگر زوجه دختر باشد رضایت کتبی پدر یا فوتنامه پدر در صورت فوت

3- مرد مسلمان می‌تواند با زنانی از بقیه ادیان الهی عقد ازدواج موقت بکند، اما زن مسلمان نمی‌تواند با مرد متدین ادیان دیگر عقد ازدواج موقت کند.

گزینه‌های بالا مدارک موردنیازی است که دختران و پسران که درصدد جاری شدن عقد موقت هستند باید به همراه داشته باشند. این روزها مراکزی به صورت مجازی و حضوری اقدام به فراهم کردن شرایط صیغه می‌کنند؛ و در این میان استقبال از مراکز مجازی و سایت‌هایی که زوجین را به هم معرفی می‌کنند عینی‌تر از مکان‌هایی است که افراد حضوری به آن مراجعه می‌کنند.

هر یک از سایت‌ها در طول روز به طور میانگین بین هزار تا 1500 بازدیدکننده دارند. در این بین سایت «صیغه» و «موقت» بیشترین بازدیدکننده را دارند. «امیر» 27 ساله، چند ماه پیش با مراجعه به یکی از این مراکز اولین تجربه عقد موقت را پشت سر گذاشت. او می‌گوید: «ما برای مدت یک ماه 132 هزار تومان پول پرداخت کردم، 12 هزار تومان برای جاری شدن عقد و 120 هزار تومان به عنوان مهریه. در آن مرکز بانوان جوانتر با مهریه‌های بالاتری نظیر 400 تا 500 هزار تومان به عقد موقت درمی‌آیند، اما بانویی که بین من و ایشان عقد موقت جاری شد 40 سال سن داشت.» «امیر» می‌گوید: «رئیس مرکز خانه‌ای را در اختیار زوجین می‌گذارد که با صیغه‌نامه خود می‌توانند به آنجا مراجعه کنند و ماهانه مبلغی را به عنوان اجاره منزل پرداخت کنند.»

«امیر» حالا دو ماه است که ازدواج کرده و مایل نیست همسرش در جریان ازدواج موقت پیشین او قرار بگیرد. مدت‌ها پیش از اینکه وزیر کشور بحث ترویج صیغه را به میان آورد، بسیاری از هتل‌ها و مهمانسراهای کشور اقدام به پذیرش مردان و زنانی می‌کردند که با صیغه‌نامه به آنجا مراجعه کنند. مسئول پذیرش هتلی در شرق تهران می‌گوید: «اغلب مراجعان ما مردان جوان و زنان مسن هستند که با عقدنامه معتبر محضری به این هتل مراجعه می‌کنند.» او می‌گوید که در طول هفته به طور میانگین «بیش از 100» مورد با شرایط این‌چنینی به هتل ما می‌آیند.

اما هتل‌های 4 و 5 ستاره شمال تهران اغلب با امتناع، پذیرای میهمانانی با این شرایط ویژه هستند، مسوول پذیرش یکی از این هتل‌‌ها می‌گوید: «میهمانانی که عقدنامه موقت دارند در اغلب موارد حاشیه و جنجال به‌همراه می‌آورند. بارها و بارها شاهد حضور خانواده مردانی بودیم که خانواده‌شان در جریان عقد موقت آنها نبودند، برای دوری از این دردسرها این میهمانان را قبول نمی‌کنیم.» می‌توان گفت بزرگترین مخالفان این طرح زنانی هستند که معتقدند ازدواج موقت سبب بروز ناهنجاری‌ اجتماعی و تحقیر شأن و منزلت زنان می‌شود. «الهام» 30ساله، سه سال است که ازدواج کرده و فارغ‌التحصیل مترجمی زبان است و می‌گوید: «ازدواج موقت باعث تحقیر کرامت زنان و گسترش آن سبب ابتذال و بی‌بندوباری در جامعه می‌شود.

اگر شوهر من ازدواج موقت بکند، حتما بدون لحظه‌ای درنگ طلاق می‌گیرم، چون او به من و یک زن دیگر نگاه غیرانسانی داشته و کرامت انسانی را زیر سوال برده است.» خیلی از مادران و خانواده‌های ایرانی در شرایطی که دستیابی به ازدواج موقت آسان است، سعی می‌کنند پسران، برادران و شوهرانشان را از این امر دور نگه‌دارند. لیلا که برادری 16ساله دارد و نگران اوست، می‌گوید: «در مدرسه برادرم معلم دینی در مورد صیغه و شرایط آن برای دانش‌آموزان صحبت کرده و آنها را تشویق کرده تا به‌جای اینکه بعد از تعطیلی جلوی مدارس دخترانه این پا و آن پا کنند، به زنانی که همسرشان را از دست داده‌اند کمک کنند و آنها را به عقد موقت خود درآورند.» او می‌گوید: «مادرم به‌شدت نگران این ماجراست.»

«فاطمه صادقی» جامعه‌شناس و صاحب‌نظر در امور زنان خودش یک مادر است. صادقی معتقد است جدای از اظهارنظر روحانیون، بهتر است به‌جای هر اظهارنظری نگاهی به آمارها بیندازیم و ببینیم چه طبقه اجتماعی از این مساله بیشترین آسیب را متحمل می‌شوند. او می‌گوید: «مخالفت و موافقت با این طرح کاملا بستگی به شرایط دارد.

از طرفی ممکن است ترویج و مطرح کردن ازدواج موقت بسیاری از اسطوره‌ها و آموزه‌های سنتی را بالاخره ازبین ببرد، در غیر این صورت بحث ازدواج موقت با سنت‌های حاکم بر جامعه با ازدواج دختران و مردان در تناقض است زیرا که بحث دوشیزگی مطرح می‌شود.» صادقی می‌گوید: «به هر حال قبل از نفی و قبول باید شرایط اجتماعی حاکم بر جامعه را سنجید و دید که هدف از این طرح چیست؟ از بین بردن سنت‌های غلط یا اضافه کردن به تعداد زنانی که از سر تبعیض طبقاتی به این شیوه تن می‌دهند. مهمترین سوال این است که چرا اصلا این گفتار ترویج می‌شود.»

از سوی دیگر عمده‌ترین موافقان این طرح برخی مردان هستند.

احمد یکی از این مردان است. او تاکنون با چند دختر آشنا شده ولی هیچ‌وقت دختری را صیغه نکرده است. می‌گوید: «در حال حاضر بسیاری از دختران و پسران به صورت پنهانی باهم رابطه دارند و همیشه نگران هستند که دستگیر شوند ولی با گسترش صیغه دیگر پنهان‌کاری‌ها و نگرانی‌ و ترس از بین می‌رود.» او می‌گوید: «البته باید این طرح به درستی اجرا شود و نباید باعث شود که بسیاری از مردان که ازدواج کرده‌اند به سمت آن بروند بلکه باید بیشتر به فکر حل کردن مشکل پسران و دختران جوانی که نمی‌توانند باهم آزادانه رابطه داشته باشند، بود.»