بسیاری از خوانندگان سایت، با ارسال نامه خواستار ارائه اطلاعاتی راجع به جایگاه بین المللی شورای امنیت سازمان ملل شدند. از آنجایی که طی ماههای اخیر روزانه بارها نام این شورا را از رسانه ها می شنویم و یا راجع به آن می خوانیم و با توجه به اهمیت آشنایی با این نهاد، در اینجا به معرفی این شورا می پردازیم.
وظایف کلی شورای امنیتبر اساس منشور سازمان ملل، وظیفه اصلی شورای امنیت یا Security Council، حفظ و نگهداری صلح و امنیت جهانی است.
این شورا به گونه ای برنامه ریزی شده است که بی وقفه برقرار باشد و به همین منظور، همواره یک نماینده از هر کشور عضو باید در سازمان حضور داشته باشد.
در روز 31 ژانویه سال 1992، برای اولین بار، جلسه این شورا با حضور عالی رتبه ترین اعضای شورا در ساختمان اصلی سازمان، تشکیل شد. در این جلسه، روسای جمهور، سران و فرمانداران 13 کشور از 15 کشور عضو - که بصورت دوره ای انتخاب می شوند - حضور یافتند و نماینده دو کشور دیگر نیز وزرای امور خارجه بودند.
شورا میتواند در محل دیگری غیر از ساختمان اصلی نیز تشکیل شود، در سال 1972 این شورا در آدیس آبابا (Addis Ababa)، پایتخت اتیوپی (Ethiopia) و سال بعد، در پاناما سیتی (Panama City)، جمهوری پاناما، برگزار شد.
دستور کار این شورا چیست؟
هنگامی که از عاملی بعوان تهدید کننده صلح، شکایت یا دادخواستی به این شورا برسد، اولین اقدام شورا آن است که که طرفین مخاصمه را به روشی صلح آمیز به توافق برساند.
در بعضی موارد، شورا راسا کار تحقیق و میانجی گری را بر عهده میگیرد. در این صورت شورا یک نماینده مخصوص را مامور رسیدگی به موضوع میکند یا اینکه از دبیرکل درخواست میکند نماینده ای را معرفی نماید تا به عنوان طرف سوم، به دعوی دو طرف متخاصم خاتمه دهد.
هنگامی که یک اختلاف به جنگ منجر میشود، اولین کار شورا این است که تا حد امکان موجبات پایان هرچه سریعتر این جنگ را فراهم کند. در بسیاری از موارد، شورا با صدور فرمان آتش بس، از گسترش عملیات خصمانه جلوگیری میکند.
شورا همچنین به کار اعزام نیروهای حافظ صلح سازمان ملل نیز میپردازد تا از تنش موجود در نواحی آشفته، جلوگیری کرده، نیروهای مخالف را از یکدیگر دور نگه دارند تا بتوانند با برقراری شرایطی آرام، به بررسی امکانات صلح آمیز بپردازند.
شورا میتواند درباره اجرای اقدامات تنبیهی، تحریم اقتصادی (مانند تحریم بازرگانی) یا عملیات مشترک ارتشی، تصمیم گیری کند.
شورای امنیت همچنین میتواند با رای مجمع عمومی، هر کشور عضو خود را که بنابر موارد فوق، مستوجب اجرای هر اقدام تدافعی شود، از کلیه حقوق و مزایای عضویت خلع کند.
هر عضوی که مصرانه به نقض قوانین موجود در آیین نامه شورا بپردازد، با توجه به قوانین و با نظر هیات منتخب شورای امنیت، از از سازمان ملل اخراج خواهد شد.
نماینده کشوری که عضو سازمان ملل باشد اما به عضویت شورای امنیت در نیامده باشد، میتواند بدون داشتن حق رای، در جلساتی که بنا به نظر شورا، مصالح مملکتی وی را دربر میگیرد، حضور یابد.
اعضا و نحوه رای گیری
اعضای سازمان ملل یا افراد غیر عضو این سازمان، اگر از طرفین منازعه ای باشند که توسط شورای امنیت در حال بررسی است، میتوانند بدون داشتن حق رای در جلسه شرکت کنند.
شرایط شرکت در جلسه برای افراد غیر عضو توسط شورا تایین میشود. ریاست شورا، بر اساس ترتیب حروف الفبای انگلیسی نام کشورهای عضو، هر ماه تغییر میکند.
شورا 15 عضو دارد؛ پنج عضو ثابت و 10 عضو که توسط مجمع عمومی انتخاب میشوند و به مدت دو سال عضو شورا خواهند بود.
اعضا و روسای شورای امنیت برای ماه های مختلف در سال 2006 عبارتند از :
| پایان دوره عضویت | ریاست | ماه |
| 31 دسامبر 2006 | جمهوری متحد تانزانیا | ژانویه |
| عضو ثابت | ایالات متحده آمریکا | فوریه |
| 31 دسامبر 2006 | آرژانتین | مارچ |
| عضو ثابت | چین | آوریل |
| 31 دسامبر 2007 | کنگو | می |
| 31 دسامبر 2006 | دانمارک | جون |
| عضو ثابت | فرانسه | جولای |
| 31 دسامبر 2007 | غنا | آگوست |
| 31 دسامبر 2006 | یونان | سپتامبر |
| 31 دسامبر 2006 | ژاپن | اکتبر |
| 31 دسامبر 2007 | پرو | نوامبر |
| 31 دسامبر 2007 | قطر | دسامبر |
| عضو ثابت | کشورهای مشترک المنافع روسیه | |
| 31 دسامبر 2007 | اسلوواکی | |
| عضو ثابت | پادشاهی انگلستان |
کشورهای کنگو، غنا، پرو، قطر و اسلوواکی در روز اول ژانویه 2006، عضویت دو ساله خود را آغاز کرده اند.
هر عضو شورا یک رای دارد. تصمیماتی که درباره مسایل مربوط به طرز عمل شورا باشد، باید توسط حداقل 9 رای از 15 عضو تایید شود.
تصمیمات مربوط به مسایل حقیقی، به 9 رای مثبت و آرای موافق هر 5 کشور عضو ثابت نیاز دارد. این قانون، "اتفاق آرای ابر قدرتها" است که به نام حق "وتو" (veto به معنی رد کردن) شهرت دارد.
طبق منشور سازمان ملل ، تمام اعضای این سازمان باید با تصمیمات شورای امنیت موافقت کنند و در اجرای آن همکاری نمایند. در حالی که نهادهای دیگر سازمان ملل تنها میتوانند پیشنهادات خود را به دولت تقدیم کنند، تنها شورای امنیت دارای قدرت اتخاذ تصمیمیاتی است که اعضای آن، طبق منشور سازمان، موظف به اجرای آن هستند.
وظایف و تواناییهای شورای امنیت
بر اساس منشور سازمان ملل وظایف و تواناییهای شورای امنیت به شرح زیر است:
• حفظ و نگهداری صلح و امنیت جهانی بر اساس اصول و اهداف سازمان ملل
• رسیدگی به هرگونه مجادله که میتواند به اختلافات بین المللی منجر شود
• پیشنهاد روشهایی برای تعدیل این مناقشات یا عنوان کردن شرایطی برای رسیدن به توافق
• طرح و تنظیم برنامه هایی برای ایجاد سیستم تعدیل جنگ افزار
• صدور حکم درباره وجود یا عدم وجود عامل تهدید کننده صلح یا اعمال تجاوزگرانه و تصمیم گیری درباره چگونگی برخورد با آن
• فراخوان اعضا برای اعمال اقداماتی چون تحریم اقتصادی یا هرگونه اقدام دیگری که بدون اعمال زور، موجب جلوگیری یا قطع عملیات تجاوزکارانه شود
• حمله نظامی بر علیه متجاوزین
• پیشنهاد پذیرش اعضای جدید
• شرکت در عملیات حفظ و نگهداری "مناطق استراتژیک" سازمان ملل
• تقدیم پیشنهاد ملاقات با دبیر کل، به مجمع عمومی و تصمیم گیری به اتفاق مجمع برای انتخاب قضات دیوان دادگستری بین المللی
مجالس مشاوره
مجالس دایمی (Standing Committees) : دو مجلس مشاوره در این بخش وجود دارد و هر یک شامل نمایندگانی از تمام کشورهای عضو است.
• مجلس خبرگان که کار آن وضع و اجرای قوانین مربوط به نظامنامه داخلی است.
• هیات پذیرش اعضای جدید.
مجالس مشاوره ویژه (Ad Hoc Committees) : این مجالس در صورت لزوم برقرار میشوند و شامل تمام اعضای شورا بوده و به صورت غیر علنی برگزار میشود.