موزه بریتانیا:بازگرداندن گنجینه آمودریا به تاجیکستان بعیداست

موزه بریتانیا:بازگرداندن گنجینه آمو دریا به تاجیکستان بعید است

سخنگوی موزه بریتانیا گفته است که بازگرداندن آثار باستانی موسوم به "گنجینه آمودریا" به تاجیکستان غیرممکن است.

آثار باستانی موسوم به "گنجینه آمودریا" در اواخر قرن 19 در کرانه رود آمو یافته، اول به هند و سپس به بریتانیا برده شده است.

هانا بولتون به خبرگزاری "آسوشیتد پرس" گفته است که هرچند موزه بریتانیا هنوز نامه ای رسمی از دولت تاجیکستان در این زمینه دریافت نکرده، ولی امنای این آثارخانه اصولا با برگرداندن این آثار باستانی مخالفند.

خانم بولتون در واکنش به سخنان امامعلی رحمان، رئیس جمهور تاجیکستان، که پیشتر خواستار بازگرداندن "گنجینه آمودریا" از آثارخانه بریتانیا شده بود، گفته است تا کنون روشن نشده که خواستگاه این آثار در واقع تاجیکستان بوده باشد.

گفته می شود که آثار باستانی موسوم به "گنجینه آمودریا" شامل دستکم 170 اثر یادگاری دوران هخامنشیان است، در اواخر قرن 19 در کرانه رود آمو یافته شده و توسط بازرگانهای محلی به هند رسیده است.

سپس این آثار که ظروف طلایی و نقره ای، پیکره های کوچک، مهر و بازوبند، مدل ارابه، انگشتر و سکه های زرین و سیمین را در بر دارد، توسط ماموران انگلیسی خریداری و به بریتانیا برده شده اند.

بازدید از تخت سنگین

رئیس جمهوری تاجیکستان، روز سه شنبه، اول آوریل، ضمن بازدید از موضع تاریخی "تخت سنگین" در نزدیکی مرز این کشور با افغانستان خواستار باز پس آوردن آثار باستانی موسوم به "گنجینه آمودریا" از موزه بریتانیا و نمایش این آثار در تاجیکستان شد.

	آقای رحمان هنگام بازدید از تخت سنگین خواستار باز آوردن آثار "گنجینه آمودریا" به تاجیکستان شد.

طبق اطلاع منابع دولت تاجیکستان، آقای رحمان هنگام بازدید از موضع تاریخی تخت سنگین در ناحیه قبادیان که در جنوب این کشور واقع است، به محققان و مسئولان یادگاریهای تاریخی دستور داده است برای حفظ آثار موجود در این موضع، درخواست و پیشنهادهای خود را به دولت ارائه کنند.

آقای رحمان همچنین تاکید کرده است که باید برای برگزاری نمایشگاه آثار باستانی "گنجینه آمودریا" در تاجیکستان و "منبعد بازگرداندن این آثار از لندن به وطن اصلی شان" تدابری اندیشیده شود.

این سخنان امامعلی رحمان بزودی در رسانه های داخلی و خارجی بازتاب یافت و مسئولان آثارخانه بریتانیا پیش از آن که نامه ای رسمی از دولت تاجیکستان دریافت کنند، امکان بازگردانی این آثار را بعید دانسته اند.

موضع تاریخی "تخت سنگین" در نزدیکی مرز تاجیکستان با افغانستان و در کنار رود آمو واقع بوده، از یادگارهای پرارزش فرهنگ تا اسلامی تاجیکان محسوب می شود و طی بیش از سی سال اخیر مورد آموزش و پژوهش باستان شناسان قرار داشته است.

امکان نمایش گنجینه آمودریا در دوشنبه

موضوع بازگرداندن آثار باستانی "گنجینه آمودریا" از سوی آقای رحمان در حالی مطرح می شود که طی چند سال اخیر در مطبوعات تاجیک در باره نادر و بی بها بودن این یادگاریها مطالبی منتشر شده است.

	گنجینه آمودریا از حدود 170 شی باستانی، نظیر ظروف طلایی و نقره ای، پیکره های کوچک، مهر و بازوبند، مدل ارابه، انگشتر و سکه های زرین و سیمین عبارت است.

آکادمیسین رحیم ماسف، رئیس پژوهشگاه تاریخ و باستان شناسی فرهنگستان علوم تاجیکستان ضمن پشتیبانی از تقاضای رئیس جمهوری این کشور، برگزاری نمایشگاه آثار باستانی "گنجینه آمودریا" در دوشنبه را امکان پذیر خواند.

به گفته آکادمیسین ماسف، وی سه سال پیش هنگام بازدید گروهی از اعضای پارلمان بریتانیا از تاجیکستان درباره نماش آثار "گنجینه آمودریا" در دوشنبه با آنها گفتگو کرده بود و آنها نیز وعده مساعدت به این کار را داده اند.

آکادمیسین ماسف می گوید وی مسئولان موزه بریتانیا را نیز در این بابت در جریان گذاشته است. اما سوال مطرح این است که آیا بازپس آوردن یادگاریهای موسوم به "گنجینه آمودریا" به تاجیکستان که حالا در موزه بریتانیا محفوظند، ممکن است؟

بازآوردن دشوار

منظفه باباجانوا، دبیر عامل کمیسیون ملی یونسکو یا سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی ملل متحد در تاجیکستان بر این نظر است که این اقدام خیلی دشوار بوده و تلاشهای پیگیرانه دیپلماتیک را تقاضا می کند.

	مقامهای موزه بریتانیا می گویند این موزه نمایشگر فرهنگ جهان است و بازگرداندن آثار "گنجینه آمودریا" به تاجیکستان بعید است.

این مسئول کمیسیون ملی یونسکو در تاجیکستان گفت: "این گام خیلی دشوار و اجرای آن فرصت طولانی می خواهد. باید دولتهای تاجیکستان و بریتانیا و سازمانهای دیگر بین المللی، از جمله یونسکو، برای این کار تلاشهای پیگیرانه ای انجام بدهند."

خانم باباجانوا افزود: "از یک سو، تاجیکستان هنوز شامل برخی از پیمانهای بین المللی نشده و از سوی دیگر، تجربه جهانی حاکی است که بازپس آوردن یادگاریهای نادر تاریخی به خواستگاه این آثار زحمات زیادی می خواهد."

منظفه باباجانوا همچنین گفت: "بسیاری از آثار فرهنگی که در زمان استعمار هند توسط انگلیسیها به بریتانیا برده شده بود، تاکنون برگردانده نشده اند. باز پس آوردن این گونه یادگاریها به وطن اصلیشان بعدید به نظر می رسد."

شرایط نگهداری نا امن

همزمان، به نظر خانم باباجانوا شرایط نگهداری و حفظ آثار نادر تاریخی در تاجیکستان، بازپس آوردن "گنجینه آمودریا" به این کشور را با مشکل مواجه خواهد کرد. زیرا طی چند سال اخیر موارد به سرقت رفتن آثار تاریخی از آثارخانه های تاجیکستان به مشاهده رسیده است.

	بیشتر آثار "گنجینه آمودریا" از دوران هخامنشیان به جا مانده و فرهنگ ایران کهن را بازمی نمایند.

اخیرا دادگاهی در شهر دوشنبه یک کارمند فرهنگستان علوم تاجیکستان را برای سرقت حدود 70 اثر باستانی و قصد فروش این آثار در روسیه به سه سال زندان محکوم کرد.

افزون بر این، سال گذشته از آثارخانه باستان شناسی ناحیه حصار، واقع در 25 کیلومتری غرب پایتخت تاجیکستان، بیش از 60 اثر تاریخی به سرقت رفت که نهادهای امنیتی تا کنون هویت عاملان این جنایت را مشخص نکرده اند.

با این حال، صاحب نظران می گویند برای بازپس آوردن "گنجینه آمودریا" مبلغ هنگفتی لازم است که دولت تاجیکستان این توانایی را هم ندارد.

مال بریتانیا

از سوی دیگر، آکادمیسین رحیم ماسف، رئیس پژوهشگاه تاریخ و باستان شناسی تاجیکستان نیز آثار "گنجینه آمودریا" را مال قانونی بریتانیا خوانده و بازپس دادن این آثار نادر به تاجیکستان را به اراده سیاسی مقامهای بریتانیایی مربوط می داند.

	کارشناسان می گویند بازگردانی آثار باستانی "گنجینه آمودریا" به تاجیکستان دشوار است و شرایط نگهداری این آثار مشکلاتی به همراه خواهد داشت.

آکادمیسین ماسف افزود: "البته بازپس آوردن این یادگاریهای بینظیر به دولت بریتانیا بستگی دارد، اما من فکر می کنم آنها این کار را نمی کنند. از لحاظ حقوقی نیز ما حق گرفتن این یادگاریها را نداریم، زیرا آن زمان این قلمرو به تاجیکستان منسوب نبود. اگر انگلیسها به بازپس دادن این آثار اقدام کنند، باعث خوشحالی ما خواهد شد."

در همین حال، مسئولان سفارت بریتانیا در تاجیکستان گفتند که تا حال هیچ گونه درخواستی در این زمینه از دولت تاجیکستان به دیپلماتهای بریتانیایی ارائه نشده است.

به گفته این منابع، در صورت مطرح شدن این موضوع، سفارت بریتانیا آماده است این درخواست را مورد بررسی قرار بدهد.

ضمنا، طبق اطلاع مسئولان فرهنگستان علوم تاجیکستان "گنجینه آمودریا" که از حدود 170 اثر نادر طلایی و نقره ای، متعلق به قرنهای چهارم و دوم پیش از میلاد عبارت است، در سال 1877 در قلمرو باختر باستانی که امروز شامل تاجیکستان می شود، پیدا شده است.

به گفته باستان شناسان، این یادگاریهای بی نظیر و گرانبها توسط یک تبعه انگلیس از بازرگانان بخارایی در افغانستان و یا هند خریداری و بعدا به بریتانیا برده شده است. حالا این آثار در موزه بریتانیا در شهر لندن محفوظند.