تغییرات حاصل از بلوغ دردختران ( تولید اسپرم ،تفییرات ظاهری،

 مفهوم بلوغ

نوجوانی یک دوره بحرانی است که در آن بلوغ اتفاق می افتد . از نظر لغوی بلوغ در فرهنگ فارسی به معنی « رسیدن » ، « رسیدن به سن رشد » ، « مرد شدن » ، « زن شدن » ، « رسیدگی و پختگی و به حد کمال رسیدن » آمده است . سازمان جهانی بهداشت ، نوجوانی را به سنین ۱۱تا ۱۶ اطلاق می کند . این دوره منشأ تغییرات زیادی در وجود شخص است و موجب می شود که شخص به گونه ای متفاوت ، رفتار و احساس کند . نگاه نوجوان نسبت به جهان تغییر می کند و گاه دچار تشویش و نگرانی می شود . تصمیم گیری برایش مشکل می شود که این عوامل موجب بروز مشکلاتی در برخورد وی با خانواده و جامعه می شود . بلوغ دوره بحرانی انتقال از مرحله کودکی به بزرگسالی و زمان اکتساب قدرت باروری است . دوره ای که تغییرات تکاملی در مغز و غدد بدن باعث تغییرات جسمانی ، روانی ،‌ روحی و رفتاری می شود

اهمیت شناخت بلوغ و مسائل آنان

بلوغ یکی از حیاتی ترین مراحل زندگی انسان است . این مرحله زمان تغییر سریع رشد و نمو و تغییرات سریع اجتماعی است . هر چند در سنین بلوغ تمایل نوجوانان از خانواده به افراد همسن و سال خود تغییر پیدا می کند . ولی مطالعات گسترده انجام شده در ایران نشان می دهد که پسران در سنین پایین تر و دختران در سنین مختلف مایلند که منبع اطلاعات آنها والدینشان باشد . بنابراین آگاهی والدین از بلوغ ، نحوه آموزش و حل مشکلات نوجوانان قبل از بلوغ ، در هنگام بلوغ و بعد از آن بسیار مهم است .

تغییرات جسمی بلوغ در دختران

بلوغ عبارت از یکسری تغییرات جسمی و روانی که سلسله وار به دنبال هم اتفاق می افتد و نهایتاً در پایان این دوره ،  نوجوان زمینه و آگاهی کافی جسمی و روانی را برای زن شدن پیدا می کند . علامتهای جسمی بلوغ به دنبال یکسری تغییرات هورمونی بدن که از طریق مغز ( سیستم هیپوفیز و هیپوتالاموس ) کنترل می شود و ارتباط مستقیمی با تخمدان ( در دختران ) دارد ، ظاهر می شود . سن بروز تغییرات بدنی در دوره بلوغ بسیار متغیر است . اکثر دختران در سنین۹ تا۱۲ سالگی نخستین تحولات دوره بلوغ را از خود نشان می دهند . یک تا دو درصد جمعیت شروع تغییرات بلوغ را در خارج از این محدوده سنی تجربه می کنند . این افراد را از نظر بلوغ زودرس و یا دیررس می بایست ارزیابی کرد .در دختران بین 8 تا 10 سالگی ، استخوان لگن رشد بیشتری می یابد . بین 10 تا 11 سالگی قسمت غده ای پستان شروع برشد می نماید . بین 11 تا 12 سالگی به رشد بافت چربی پستان ، رویش موی درشرمگاه و رشد دستگاه تناسلی داخلی و خارجی اختصاص دارد . در سالهای 12 تا 13 سالگی پیدایش رنگ دانه در نوک پستانها جلب توجه مینماید . در 13 تا 14 سالگی رویش مو در زیر بغل و شروع خونریزی ماهیانه فکر دختر را بخود معطوف میدارد . بین 14 تا 15 سالگی امکان باروری بوجود می آید  .و بعد از 16 سالگی کند شدن و توقف رشد بدن جلب توجه می نماید . بلوغ در دختران۳ ‌تا ۴‌سال طول می کشد. غده هیپوفیز شروع به ترشح هورمون هایی می کند که تخمدان ها را برای تولید هورمون های جنسی زنانه یعنی استروژن و پروژسترون، تحریک می کنند. این هورمون ها باعث ایجاد تغییرات فیزیکی از جمله بزرگی پستان ها و لگن ها و رشد موهای عانه و زیر بغل می شوند و به دنبال آن، تخمک گذاری و قاعدگی را تحریک می کنند.ساختارهای داخلی دستگاه تناسلی زن (تخمدان ها، لوله های حمل تخمک، رحم و مهبل) در یک سوم پایینی شکم قرار دارند. تخمدان ها، حاوی فولیکول هایی هستند که تخمک ها (سلول هایی که با اسپرم مرد ترکیب شده، نوزاد ایجاد می کنند) را در خود نگه می دارند. هر ماه یک تخمک بالغ شده، از تخمدان رها می شود؛ شیپور (فیمبریا) تخمک را به داخل لوله حمل تخمک هدایت می کند و از آنجا تخمک به طرف رحم رانده می شود. مهبل که مسیری با جدار عضلانی است، ارتباط رحم را با خارج بدن برقرار می سازد. ساختارهای خارجی که مجموعاً فرج نام دارند، شامل کلیتوریس حساس و چین های پوستی به نام لب هستند که ورودی مهبل و پیشابراه را محافظت می کنند. غدد بارتولن که مایعی را برای لیز کردن در حین مقاربت جنسی ترشح می کنند، درست در داخل ورودی مهبل قرار دارند.

 

تغییرات دوران بلوغ در دختران عبارتند از :

·         رشد جسمی و قدی

·         جوانه زدن نوک پستانها و رشد آنها

·         پیدایش موهای ناحیه تناسلی و زیربغل

·         قاعدگی

طول مدت رشد در پسرها طولانی تر از دخترهاست به طوری که معمولاً مردها قدبلندتر از زنها می شوند .

علائم جسمی بلوغ در دختران

* رشد قد

جهش رشد معمولاً در دختران حداقل۲سال زودتر از پسران اتفاق می افتد و بسیار چشمگیر است . به طوری که در مدت یک سال میزان رشد ۲برابر می شود و قد حدود ۴-۱۰ سانتی متر بیشتر می شود . جهش چشمگیر رشد و حداکثر افزایش آن ، معمولاً دو سال بعد از جوانه زدن پستانها و یک سال قبل از شروع عادت ماهانه اتفاق می افتد . سرعت رشد در دختران به میزان هورمون رشد و هورمون جنسی ( استروژن ) مربوط می شود . هورمون رشد باعث افزایش رشد بخصوص در استخوانها و غضروف می شود .  ولی هورمون جنسی ( استروژن ) سبب بسته شدن مرکز رشد استخوانی و کاهش و کند شدن رشد استخوان می شود . به همین دلیل است که بعد از شروع قاعدگی ، سرعت رشد قد کندتر می شود و معمولاً بیش از ۳ سانتی متر افزایش نمی یابد .

* رشد پستانها

مرحله بعدی ، رشد پستانهاست که معمولاً در سنین بین۱۰-۱۲  روی می دهد . به طور متوسط در ۳/۶ سالگی پستانهای رشد می کنند . جوانه زدن پستانها از نوک پستان شروع می شود و به طور معمول دردناک ، حساس و در دو طرف همزمان است . در پایان دوره بلوغ ، رشد پستان کامل می شود و به صورت پستان بالغ درمی آید .

* قاعدگی

آخرین مرحله بلوغ ،‌ قاعدگی است که در سنین۹-۱۰ و به طور متوسط در ۱۰ سالگی اتفاق می افتد . چرخه قاعدگی در طول چرخه قاعدگی، بدن زن برای بارداری احتمالی آماده می شود. این چرخه به وسیله ۲ هورمون تنظیم می شود. هورمون تحریک کننده فولیکول و هورمون لوتئینی که از غده هیپوفیز ترشح می شوند، باعث بلوغ یک تخمک در یک فولیکول و آزاد شدن آن می شود. تخمک و فولیکول آن، استروژن و پروژسترون ترشح می کنند که باعث ضخیم شدن مخاط رحم می شوند. اگر یک تخمک بارور شود، خود را وارد سطوح داخلی رحم می کند و اگر بارور نشود، در طول قاعدگی به همراه خون و سلول های حاصل از مخاط داخلی رحم، از بدن خارج می شود. این چرخه حدود ?? ‌روز طول می کشد ولی مدت زمان آن ممکن است از ماهی تا ماه دیگر و از زنی به زن دیگر فرق کند. یک چرخه قاعدگی کامل این تصویر تغییرات حاصل در آندومتر(مخاط رحم) و تخمـدان را در طی چرخـه قاعدگی نشـان می دهد. تخمک می تواند در زمان تخمک گذاری که از فولیکول آزاد می شود، به وسیله یک اسپرم بارور گردد.عامل وراثت ،‌عوامل محیطی از قبیل محل جغرافیایی و تماس با نور ، وضعیت سلامت و وزن و تغذیه و شرایط روانی در شروع سن بلوغ دخالت دارند . کودکانی که در مناطق گرم و کم ارتفاع و یا نقاط شهری زندگی می کنند و یا چاق هستند زودتر بالغ می شوند . در پایان دوره بلوغ ، تغییر فرم بدن و پیدایش هیکل زنانه رخ می دهد . به طوری که چربی به شکل زنانه در بدن توزیع می شود . یعنی لگن پهن و رانها کلفت می شود . پستانها کاملاً رشد می کند . همچنین علاوه بر قاعدگی ، رحم ، مهبل و اعضای تناسلی زن نیز به اندازه کافی رشد می کنند . این مراحل معمولاً در ۱۳سالگی کامل می شوند . بر اثر ترشحات هورمونی ، فعالیت غدد چربی و عرق نیز در دختران افزایش پیدا می کند و ممکن است باعث پیدایش جوش در صورت و یا سایر اعضا بدن  شود . این جوشها نباید دستکاری شوند زیرا در این صورت عفونی می شوند و پس از بهبودی اثرات آنها روی پوست باقی می ماند . در صورتی که میزان عرق کردن زیاد باشد ممکن است لازم باشد دختران ( علاوه بر استحمام ) از اسپری زیر بغل و یا لوسیونهای ضد عرق استفاده کنند .

بهداشت جسمی بلوغ در دختران

توجه به نظافت پوست موجب زیبایی ، شادابی ، تبخیر ، تعریق و تنفس پوستی و از بین رفتن بوی بدن می شود . شستشو با آب ولرم و صابون سبب پاکیزگی پوست می شود . در این دوره غدد عرق ، ماده چربی با بوی بد ترشح می کنند که سبب بد بو شدن بدن می شود . شستشوی بدن و استحمام علاوه بر تمیزی و نشاط و شادابی نوجوان ، سبب از بین رفتن بوی بد بدن نیز می شود .

بنابراین بهترین و مهمترین وسیله نظافت پوست حمام کردن و شستن تمام بدن بوسیله آب گرم و صابون است . استحمام مرتب برای سلامتی نوجوان لازم است . استحمام روزانه در دوران عادت ماهانه لازم است . البته توصیه می شود از حمام کردن در وان خودداری شود . دردهای دوران عادت ماهانه اغلب به دلیل انقباضات عضلانی رحم بوجود می آیند که می توان آن را از طریق استحمام با آب گرم و یا استفاده از کیسه آب گرم به مدت ??-?? دقیقه تسکین داد .

در دوران عادت ماهانه ، شستشو و گرفتن طهارت ضروری است و سبب هیچ نوع بیماری نمی شود . با شستشوی خون ، بوی بد از بین می رود و از مساعد شدن محیط برای رشد انواع میکروبها جلوگیری می شود .

در شروع بلوغ به علت فعالیتهای هورمونهای بدن ،‌فعالیت غدد پوست زیاد شده ، باعث ایجاد جوش می شود . جوشهای صورت نباید دستکاری شوند زیرا موجب عفونت و برجای ماندن محل جوشها به شکل جای زخم بر روی صورت می شود . در موارد خفیف بایستی از طریق شستشوی مرتب با آب ولرم و صابون آنها را تمیز نگهداشت و از دستکاری یا فشاردادن و کندن آنها خودداری کرد .

استفاده از حوله و وسایل بهداشتی شخصی و همچنین زدودن موهای زائد بدن به روش صحیح ، از نکات ضروری است که باید رعایت شود .

محافظت و پاکیزگی دست و صورت که بیشتر در معرض آلودگی هستند ، اهمیت زیادی دارد . شستشوی مرتب پاها و مسواک زدن منظم و مرتب و صحیح دندان ها از نکات بهداشتی ضروری در همه دوره های زندگی و بخصوص در دوران بلوغ هستند . با رعایت بهداشت دهان و دندان ، پوست و سایر موارد بهداشت فردی ، نوجوانان می توانند از ابتلا به بسیاری از بیماریها پیشگیری کنند .

با اجتناب از مصرف سیگار و مواد زیان آور دیگر ، می توان سبب حفظ و افزایش سطح تندرستی خود و جامعه شد . بسیاری از انحرافات و مشکلاتی که دامنگیر جوانان می شود ( مثل اعتیاد به مواد مخدر ) با کشیدن سیگار آغاز می شود . برای مبارزه و پیشگیری از بروز این مشکلات ،‌ روی آوردن به مطالعه ، ورزش و تفریحات سالم مثل کوهنوردی ، معاشرت با دوستان شایسته و شرکت در فعالیت های هنری ،‌علمی و ورزشی به صورت فردی و گروهی ، روشهای بسیار ضروری و مؤثری هستند .

ورزش مناسب ترین وسیله برای تأمین سلامت نوجوانان است . ورزش علاوه بر تفریح و تخلیه انرژی نوجوان ،‌فواید جسمی و روانی بسیاری دارد . ورزش سبب بهبود کار سیستمهای بدن شامل عضلات ، استخوانها و ... می شود و قلب ، ریه و سیستم گردش خون را تقویت می کند ؛ فشارهای عصبی ، افسردگی و نگرانی را کاهش می دهد ؛ موجب گسترده شدن روابط