مالاریا در ایران: مقاومت دارویی و شیوع دوباره

یکی از تازه ترین گزارش های مربوط به گسترش مالاریا در ایران که روز 26 سپتامبر در نشریه تحقیقات انگل شناسی منتشر شده نشان می دهد استفاده گسترده از داروی سولفادوکسین پیریمتامین در ایران که برای مقابله با مالاریا به کار گرفته می شود منجر به مقاومت انگل مالاریا نسبت به این دارو شده و اکنون نگرانی بیشتری نسبت به افزایش سریعتر تعداد مبتلایان به مالاریا در ایران وجود دارد.

نتایج تحقیق جدیدی که توسط تیمی از پژوهشگران ایرانی و موسسه طب گرمسیری برلین انجام شده نشان می دهد مقاومت انگل مالاریا به دارو در ایران که نخستین بار در سال 1993 گزارش شده بود در سال 2006 در حدود 3/11 (یازده ممیز سه دهم) درصد افزایش داشته و همین افزایش مقاومت منجر به ظهور انواع جهش یافته ای از انگل در ایران شده است.

گرچه سابقه شیوع مالاریا در ایران به دهه 1330 خورشیدی باز می گردد اما اکنون بعد از گذشت نزدیک به یک دهه از کنترل این بیماری بار دیگر نشانه هایی مبنی بر گسترش مالاریا در ایران گزارش می شود.

بر اساس آمار "مؤسسه منابع جهانی" در واشنگتن و سازمان بهداشت جهانی بعد از گذشت دوازده سال یک بار دیگر شیوع مالاریا در ایران در حال اوج گیری است.

افزایش مجدد

مرور آمارهای این مؤسسه نشان می دهد تعداد مبتلایان به مالاریا در ایران که در سال 1991 به بالاترین حد یعنی به بیش از 96 هزار مورد رسیده بود در سال 2002 به کمترین میزان یعنی به 15 هزار نفر کاهش یافت.

اما این کاهش تدریجی ناگهان در سال 2003 متوقف و معکوس شده، به طوری که تعداد مبتلایان گزارش شده در ایران در سال 2003 از مرز 23 هزار نفر نیز فراتر رفته است و چنانکه گزارش سال 2005 سازمان بهداشت جهانی نشان می دهد اکنون به مرز 24 هزار نفر می رسد.

گزارش مدیریت منطقه ای سازمان بهداشت جهانی در سال 2005 تعداد مبتلایان به مالاریا در ایران را به طور میانگین 18500 نفر نشان می دهد اما خاطر نشان می کند که نشانه هایی از افزایش شمار مبتلایان تا 24 هزار نفر نیز در دست است

علاوه بر این، نتایج یک گزارش علمی که حاصل تحقیق گروهی از پژوهشگران انستیتو پاستور ایران است و در ماه مارس سال 2006 در نشریه علمی بیماری های گرمسیری منتشر شد نشان می داد نه تنها مالاریا در نواحی شمالی ایران در حال ظهور مجدد است بلکه نشانه هایی مبنی بر مشابهت ژنتیکی عوامل بیماری زا در ایران با دو کشور ترکیه و جمهوری آذربایجان نیز وجود دارد.

همزمان یک گزارش علمی دیگر از محققان دانشگاه لیدز در انگلستان که نشریه حشره شناسی پزشکی آن را در ماه مارس منتشر کرد نشان داد استان های فارس، هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان در ایران درگیر همان گونه ای از عامل بیماری زای مالاریا هستند که عمدتأ عامل همه گیری در مناطقی نظیر اوتارپرادش و گجرات در هند به شمار می رود.

اما آیا همه گیری مالاریا در منطقه ای به وسعتی از ترکیه تا هند که ایران نیز در آن قرار گرفته همه جا سیر صعودی داشته است؟ پاسخ منفی است.

آمار مؤسسه منابع جهانی نشان می دهد در همان سالی که شیوع مالاریا در ایران اوج گرفته تعداد مبتلایان گزارش شده در کشور آذربایجان نسبت به سال قبل از آن کاهش یافته و به 482 نفر رسیده و ترکیه نیز با هزار مورد کاهش ابتلا روبرو شده است.

بر اساس همین آمار کاهش صد هزار نفری مبتلایان به مالاریا در سال 2003 حتی در کشور هند نیز به ثبت رسیده است.

به این بررسی آماری می توان موارد دیگری نیز اضافه کرد: به عنوان نمونه همزمان با افزایش ابتلا به مالاریا در ایران، در شرق و در کشور افغانستان که اکنون یکی از توسعه نیافته ترین کشورهای جهان به شمار می رود تنها هزار مورد افزایش مالاریا گزارش شده است.

علاوه بر این، در مدت مشابه در عراق، همسایه غربی ایران، تعداد مبتلایان به یک سوم کاهش یافته و به 307 نفر رسیده بوده، حال آن که در همان زمان در ایران هشت هزار مورد جدید ابتلا به مالاریا گزارش شده است.

مقاومت عامل بیماری

و اکنون در یکی از جدیدترین گزارش های علمی از گسترش و جهش ژنتیکی عامل ایجاد مالاریا در ایران سخن به میان آمده است.

پژوهشگرانی که نتایج این تحقیق را منتشر کرده اند در مقاله خود هشدار می دهند که نگرانی بسیار جدی وجود دارد که اکنون عامل بیماری در شمار زیادی از مبتلایان به مالاریا نسبت به داروی شناخته شده سولفادوکسین پیریمتامین مقاوم شده باشد و همین عامل منجر به افزایش بی سابقه تعداد مبتلایان در ایران شده است.

نتایج این تحقیق می تواند زنگ خطر را برای مناطق شهری و روستایی محروم ایران که از سرانه بهداشتی پائین تری برخوردارند به صدا درآورد.

مالاریا یک بیماری عفونی است که عامل آن که به نام پلاسمودیوم شناخته می شود به وسیله پشه ای به نام آنوفل به بدن انسان منتقل می شود.

بر اساس گزارش های پزشکی مالاریا عامل مرگ و میر سالانه 3/1 تا 3 میلیون نفر در جهان است که از این میان زنان باردار و کودکان کمترین مقاومت را در برابر بیماری دارند.

منبع : بی بی سی فارسی