چرا مرگ پسر حسن روحانی پس از سه دهه دوباره خبرساز شده است؟

عکسی که مرکز اسناد انقلاب اسلامی از خانواده حسن روحانی منتشر کرده است. گفته می‌شود پسربچه اول از سمت راست محمد روحانی استبی بی سی: اظهارات تازه حمید رسایی، نماینده اصولگرای مجلس ایران، در یک برنامه ویدیویی، درباره «قتل» یکی از فرزندان حسن روحانی، یک رویداد تاریخی را دوباره به رسانه‌ها کشاند. واقعه‌ای که در نوروز ۱۳۷۵ رخ داد و طی نزدیک به سه دهه گذشته بارها در دوره‌های انتخاباتی یا مناقشات سیاسی طرح و موضوع بحث‌ قرار گرفته است.

آقای رسایی گفته است که پسر رئیس‌جمهور پیشین ایران «با اسلحه پدرش» و «در خانه‌ای داخل یک پایگاه نظامی» کشته شده است. این اطلاعات البته تازگی ندارند و پیشتر نیز منتشر شده بودند، اما مسئله‌ای که این اظهارات را جنجالی کرده، این است که او حسن روحانی را در پرونده مرگ پسرش متهم کرده است. ادعایی که برای آن هیچ شاهد و مدرکی ارائه نکرده است.

این نخستین بار نیست که چنین اتهامی مطرح می‌شود، اما کسانی که در گذشته این اتهام را مطرح کرده‌اند نیز هرگز سندی در تایید ادعای خود منتشر نکرده و خبری از طرح شکایت به مراجع قضایی در این زمینه منتشر نشده است.

برخی جزئیاتی که آقای رسایی مطرح کرده است با گزارش‌های قبلی در این زمینه همخوانی دارند، هرچند او همه اطلاعات را ارائه نمی‌کند. در عین حال این اطلاعات لزوما نتیجه‌گیری او در متهم‌کردن حسن روحانی را تایید نمی‌کنند.

در ۳۰ سال گذشته، حسن روحانی در مورد مرگ فرزندش و اتهامی از این دست هیچوقت به طور رسمی واکنشی نشان نداده است.

بی‌بی‌سی امکان تایید یا تکذیب ادعاها درباره این واقعه را ندارد.
 تنها منبعی که روایت دقیقی از واقعه مرگ محمد روحانی ارائه می‌دهد، خاطرات روزانه اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس‌جمهور وقت، استاز حادثه سال ۱۳۷۵ چه می‌دانیم؟
داده‌های نسبتا قابل اعتماد درباره این حادثه محدود است. تنها منبعی که روایت دقیقی ارائه می‌دهد، خاطرات روزانه اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس‌جمهور وقت، است.

در روز دوم فروردین ۱۳۷۵، آقای هاشمی می‌نویسد که با حسن روحانی که آن زمان نایب رئیس مجلس و دبیر شورای عالی امنیت ملی بوده، تلفنی صحبت کرده است: «خیلی متاثر بود و گفت [پسرش] دیشب در خانه با گلوله‌ای کشته شده است. ظواهر نشان می‌دهد که احتمالا در حال ور رفتن با اسلحه، از دست‌ خودش در رفته، ولی احتمالات دیگری هم مطرح است؛ در حال بررسی هستند.»

ده روز بعد، در ۱۲ فروردین ۱۳۷۵ اکبر هاشمی رفسنجانی در دیداری با خانواده روحانی، جزئیات بیشتری از زبان آنها می‌شنود:‌ «خیلی ناراحتند. حقشان هم هست. فرزند هیجده ساله‌ای را به وضع مشکوکی از دست داده‌اند و تحقیقات هم تاکنون چیزی را مشخص نکرده.»

«نه قاتل معلوم است و نه انگیزه قتل. گلوله از شقیقه راست وارد شده و از آن طرف بیرون رفته، تنها در خانه بوده، برادرش که نیمه شب رسیده، هنوز جان داشته و دامادشان را که دکتر است، فورا خبر کرده‌اند و هنوز نبض داشته و قبل از رسیدن آمبولانس، تمام کرده است.»

آقای هاشمی روز بعد با حسن روحانی و برادر و همسرش در مورد احتمالات علت مرگ محمد روحانی صحبت می‌کند و به سه احتمال اشاره می‌کند: «خودکشی، خروج تیر از سلاح بدون توجه و وجود قاتلی ناشناخته. هر سه احتمال، بعیدات و مقرباتی دارند، ولی کشف حقیقت مشکل شده است. راه‌هایی برای پیگیری در نظر است.»
پیام‌‌ تسلیت مقام‌های بلندپایه حکومت ایران به حسن روحانی در صفحه اول روزنامه جمهوری اسلامی مورخ ۸ فروردین ‍۱۳۷۵در ۱۹ خرداد همان سال، بر اساس گزارشی که رئیس حفاظت و اطلاعات ارتش به آقای هاشمی داده، مرگ «خودکشی» اعلام شده است: «تیمسار [مصطفی] ترابی، [رئیس حفاظت و اطلاعات ارتش] آمد و گزارش بررسی موضوع فوت فرزند آقای روحانی را داد. معتقد است که خودکشی بوده است. فکر می‌کنند که آقای روحانی، سوءظن به ساحفاجا [سازمان حفاظت و اطلاعات ارتش جمهوری اسلامی] دارد.»

این تنها جمع‌بندی نیمه‌رسمی ثبت‌شده در مورد این مرگ است و هیچ گزارش علنی دیگری در این زمینه منتشر نشده است. احتمالا به دلیل مرگ محمد روحانی در تعطیلات نوروزی، خبری از آن در روزنامه‌ها منتشر نشد اما پیام‌‌ تسلیت مقام‌های بلندپایه حکومت ایران از جمله رهبر جمهوری اسلامی و هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهور وقت، به حسن روحانی در صفحه اول روزنامه جمهوری اسلامی مورخ ۸ فروردین ‍۱۳۷۵ و دیگر روزنامه‌ها در روزهای بعد از آن منتشر شد.

روز سه شنبه ۱۴ فروردین نیز در صفحه دو روزنامه اطلاعات گزارشی از مراسم یادبود محمد روحانی در سرخه منتشر شد. در این گزارش کوتاه اشاره‌ای به علت مرگ فرزند حسن روحانی نشده است.
محمد روحانی که بود؟
در مورد محمد روحانی اطلاعات زیادی در دست نیست. در پی پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری، مجله تایم با انتشار زندگی‌نامه او از قول حسین موسویان، دیپلمات و رئیس پیشین کمیته روابط خارجی شورای امنیت ایران، جزئیاتی از زندگی شخصی حسن روحانی منتشر کرد که در آن به سرنوشت بزرگترین پسر او نیز اشاره شده بود.

به گفته آقای موسویان محمد روحانی که در زمان مرگ حدود بیست سال داشته «آموزش خلبانی دیده بود.» بر همین اساس، خانواده محمد روحانی بر این باورند که مرگ او «قتلی با انگیزه سیاسی» بوده است، هرچند «قاتل هرگز پیدا نشده است.»

به گفته آقای موسویان حسن روحانی سال‌ها مرگ فرزندش را پیگیری کرده اما در نهایت «تصمیم گرفت در این‌باره سکوت کند و تحقیقات را ادامه ندهد.»

این اطلاعات تا حدی با خاطرات اکبر هاشمی رفسنجانی مطابقت دارند.
جستجو در سایت بهشت زهرا حاکی است که فردی به نام محمد روحانی فرزند حسن در روز ۴ فروردین ۱۳۷۵ در این قبرستان دفن شده استدر سال ۱۳۹۶ و همزمان با کارزارهای دوازدهمین دور انتخابات ریاست‌جمهوری که حسن روحانی یکی از نامزدهای آن بود، وب‌سایت «ایران‌آرت» یادداشتی از مهدی یزدانی‌خرم، روزنامه‌نگار و نویسنده، منتشر کرد. او گفت که «بعد از خواندن کلمات وقیح و بویناک چند سایت ناجوانمرد درباره پسر بزرگ حسن روحانی» تصمیم به نگارش این یادداشت گرفته است.

آقای یزدانی‌خرم در این یادداشت نوشته است که هم مدرسه‌ای محمد روحانی در دبیرستان غیرانتفاعی فرهنگ به مدیریت غلامعلی حداد عادل بوده است.

به نوشته مهدی یزدانی‌خرم، محمد روحانی که از دانش‌آموزان دوره اول این مدرسه بوده با چند نفر دیگر از دانش‌آموزان «گعده‌ای داشتند که گاهی ما نیز داخلش می‌شدیم... شعر می خواند... شعر نو. من پدرش را نمی شناختم، فقط می‌دانستم خانه‌شان در دوشان تپه است... منزوی و خاص بود.»

او که در مراسم خاکسپاری محمد روحانی شرکت کرده در بازخوانی آن مراسم اشاراتی به یکی از سناریوهای مرگ او کرده است.

آقای یزدانی‌خرم می‌گوید که خبر مرگ محمد روحانی را روزهای آغازین عید در مدرسه شنیده‌ است: «جنازه را به بهشت زهرا بردند نزدیک صحن. حسن روحانی را اولین بار آن جا دیدم... مردی پسر از کف داده... محمد سریع از خاطرات ما دور شد... ما بالیدیم و او به مردنش ادامه داد. خود را از جهان برده بود... عاشق شده بود گویا و ما ندانستیم.»

مهدی یزدانی‌خرم در انتهای یادداشت در اشاره به حسن روحانی که جنجال‌های انتخاباتی در آن زمان، به شایعات درباره مرگ پسرش دامن زده بود نوشت: «پسرش خودخواسته جانش را رها کرد...او جوان بود، شاید کمی شورشی، تنها و البته عاشق...»

جستجو در سایت بهشت زهرا حاکی است که فردی به نام محمد روحانی فرزند حسن در روز ۴ فروردین ۱۳۷۵ در این قبرستان دفن شده است. محل دفن و تاریخ تولد این فرد ذکر نشده است.

به نوشته پارسینه محمد روحانی «جزو نخستین کسانی است که در مجموعه مرقد امام خمینی دفن شده است.»

دفن جسد محمد روحانی در مجموعه آرامگاه آیت‌الله خمینی هدف انتقاد رسانه‌های منتقد حسن روحانی قرار گرفت که او را متهم کردند فرزندش را «با استفاده از ضوابط و روابط خاص در صحن غربی حرم امام خمینی» دفن کرده است.
گفته می‌شود جسد محمد روحانی در ایوان جنوبی «صحن شهدا» در «مجموعه مرقد آیت‌الله خمینی» دفن شده استچرا این پرونده اکنون دوباره مطرح شده؟
این نخستین بار نیست که ادعاهایی شبیه آنچه حمید رسایی مطرح کرده در رسانه‌ها منتشر می‌شود. در سال‌های گذشته به‌ویژه در جریان انتخابات ریاست جمهوری، چهره‌ها و رسانه‌های اصول‌گرا به‌طور پراکنده بارها این موضوع را طرح کرده‌اند.

خبرگزاری تسنیم، نزدیک به سپاه پاسداران، سال ۱۳۹۶ در جریان مناظره‌های انتخاباتی در مطلبی با عنوان «اگر ماجرای قتل فرزند روحانی در خانه‌‌اش افشا می‌شد او الان کجا بود؟» نوشت که پسر حسن روحانی دهه ۷۰ در خانه و بوسیله «اسلحه‌ای خاص» جان باخت و «حرف‌ و حدیث‌ها و سئوالات مهمی پس از آن درباره قاتل و مقتول بروز کرد.»

به نوشته تسنیم، «نامزدهای رقیب حجت‌الاسلام روحانی جزئیاتی در این باره می‌دانند اما در مناظره به‌ احترام رئیس‌جمهور حتی کلمه‌ای به لب جاری نکردند.»

تسنیم نوشته بود که بیان این اطلاعات «می‌توانست تبعات مهمی برای روحانی به ارمغان بیاورد» اما رقبای او «محجوبانه و مودبانه از طرح حتی گوشه‌ای از آن و اشاره‌ای به آن خودداری کردند.»

حالا طرح دوباره این موضوع در شرایطی صورت می‌گیرد که حسن روحانی در ماه‌های اخیر با موجی از انتقادها و حملات برخی چهره‌های اصول‌گرا روبه‌رو بوده است. از دید برخی کارشناسان به نظر می‌آید این حملات پاسخی است به مواضعی که او به ویژه پس از جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل گرفته است و آنها را نگران کرده که آقای روحانی ممکن است به‌دنبال ایفای نقش بیشتر در صحنه سیاسی ایران باشد. در همین راستاست که مخالفان آقای روحانی از پرونده برجام تا گزارش‌هایی درباره فعالیت‌های دفتر او پس از پایان ریاست‌جمهوری را هدف نقد قرار داده‌اند. در چنین فضایی، مرگ فرزند او هم بار دیگر یکی از محورهای جدل‌های سیاسی شده است.

با وجود گذشت نزدیک به سه دهه، مرگ محمد روحانی همچنان واقعه‌ای مبهم است: روایت رسمی علنی وجود ندارد، خانواده روحانی سکوت کرده‌اند و تنها داده‌های نسبتا قابل اتکا همان خاطرات اکبر هاشمی رفسنجانی است.

واقعیات آنچه نوروز ۱۳۷۵ در خانه حسن روحانی اتفاق افتاد همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد ولی این پرونده هر بار که نام حسن روحانی در فضای سیاسی ایران برجسته می‌شود، دوباره سربرمی‌آورد، بی‌آنکه پاسخ قطعی‌ برای این پرسش اصلی فراهم شود که محمد روحانی چگونه درگذشت؟