اموالی که در فرودگاه‌ به‌بهانه اضافه بار از مسافران در ایران می‌گیرند، چه می‌شوند؟

ایران وایر: پروانه معصومی

یکی از مهم‌ترین دغدغه مسافران پروازهای خارجی، عبور از سد گیت بازرسی خروجی  و ورودی فرودگاه‌هاست. 

شماری از مسافران به ایران‌وایر می‌گویند نه‌تنها هنگام خروج از ایران  با برخوردهای فراقانونی و سلیقه‌ای مواجه شده‌اند بلکه حتی مجبور به خالی کردن بخشی از بارشان شده‌اند و تکه‌هایی از وسایلشان بی‌هیچ ضابطه قانونی و فقط براساس سلیقه مامور مربوطه، برداشته‌شده و در سطل‌هایی مخصوص دورریز یا وسایل جامانده مسافران ریخته شده است.  برخی از مسافران وعده پس داده شدن اموال خود را گرفته‌اند اما این وسایل مفقود شده‌اند.  

«سودابه خانلری»، دانشجوی ایرانی ساکن آلمان، اوایل مهرماه با پرواز ترکیش ایرلاین راهی فرانکفورت بود. پروازی که ماموران ایران‌ایر هماهنگی‌های فرودگاهی‌اش را انجام می‌دادند.

 بر اساس بلیت خریداری‌شده، سودابه مجاز بود علاوه بر چمدان‌هایی که به بخش بار تحویل داده، یک کوله‌پشتی هم با خودش به داخل هواپیما ببرد؛ اما مامور نظارت به او می‌گوید کوله‌پشتی‌اش ۹کیلوگرم است و او باید دو کیلو از بار داخل کوله را خالی کند. گر چه هنگام ضبط برخی از اموال سودابه به او گفته‌اند می‌تواند برای بازپس‌گیری آن‌ها اقدام کند اما سودابه می‌گوید موفق به بازپس‌گیری وسایلش نشده. 

مطابق دستورالعمل سازمان هواپیمایی کشوری، اموال باقیمانده از مسافران، می‌بایست بین شش ماه تا یک سال در بخش اشیا گمشده نگهداری شوند؛ اما غالب مسافرانی که برای بازیابی اموالشان به فرودگاه مراجعه می‌کنند، دیگر هرگز روی وسایل جامانده خود را نمی‌بینند. 

برای هرکدام از ما پیش‌آمده که هنگام خروج از کشور، با یک محاسبه ساده سود و زیان ترجیح می‌دهیم به‌جای پرداخت هزینه، بخشی از وسایلمان را در فرودگاه جا بگذاریم و اراده کنیم که مثلا بعد از بازگشت از سفر یا از طریق یک واسطه، آن‌ها را از فرودگاه پس بگیریم. 

به‌طور متوسط هزینه هر کیلو اضافه‌بار برای ایرلاین‌های داخلی بین ده تا ۲۰ دلار و برای ایرلاین‌های خارجی بین ۲۰ تا ۵۰ دلار متغیر است. 

همین مبالغ هنگفت، منجر به انبوه شدن اشیا به‌جامانده مسافران در محوطه فرودگاه خواهد شد؛ اما سرنوشت این بارهای به‌جامانده چه خواهد شد؟ 

«سودابه خانلری» می‌گوید: «سفر قبلی‌ام با لوفتانزا بود. آن‌ها کوله‌پشتی مرا وزن نکردند. فقط یک استانداردی برای اندازه‌گیری سایز کوله وجود دارد و لازم است که اندازه کوله از آن سایز بیرون نزند. برای همین هم من در آخرین سفرم به وزن کوله‌پشتی توجه نکردم. وسایل کم‌حجمی که وزن بیشتری دارند را توی کوله‌پشتی جا دادم، چند بسته باقلوای تبریز، آجیل مخلوط، مویز و مقداری هم مغز پسته اعلا. وقتی مامور گفت باید بخشی از بارم را خالی کنم، از کم‌ارزش‌ترین‌ها شروع کردم اما مامور مربوطه گفت زرشک که وزن زیادی ندارد بهتر است سنگین‌ترها را بیرون بگذاری. آن‌ها یک برچسب به من دادند که شماره تلفن مادرم را روی آن نوشتم و به وسایلم چسباندم. لحظه پر از استرسی است و تو نگران این هستی که مبادا پروازت را از دست بدهی. از سوی دیگر تمام آن بسته‌ها را با عشق و علاقه برای دوستانت خریداری کرده‌ای. به‌هرحال به مادرم زنگ زدم و به او اطلاع دادم.» 

مادر سودابه خانلری روز بعد با پرداخت چهارصد هزار تومان به یک تاکسی اسنپ، از جهان شهر کرج راهی فرودگاه امام شد، اما وسایل دخترش را پیدا نکرد. 

سودابه از قول مادرش می‌گوید: «هیچ نظم و ترتیبی در اتاق اموال جامانده وجود نداشت و همه وسایل در یک وضعیت آشفته و غیراستاندارد روی زمین ریخته شده بودند.»

 به احتساب میزان ورود و خروج روزانه مسافران و کالاهای برداشته‌شده از چمدان‌ها، می‌شود تخمین زد که مقادیر قابل‌توجهی بار ارزشمند در این میان به سرنوشتی نامعلوم دچار می‌شوند. 

بر اساس دستورالعمل رسمی سازمان هواپیمایی کشوری، این اموال بعد از تمام شدن دوره قانونی با حکم مقام قضایی به‌عنوان کالای متروکه، به سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی تحویل داده‌شده و بعد از جداسازی و نظم دهی به معرض فروش گذاشته‌شده یا منهدم می‌شوند. 

در مورد شرایط غیراستاندارد نگهداری اموال جامانده، سعید چلندری، مدیرعامل فرودگاه خمینی پیش‌ازاین گفته بود فضای موردنظر برای نگهداری این کالاها و بارهای گمشده محدود است و امکان نگهداری آن‌ها در طولانی‌مدت وجود ندارد. 

اموال جامانده یا توقیف‌شده، بسته به محل توقیف، به پلیس نیروی انتظامی یا به دفاتر امانات سپاه پاسداران تحویل داده خواهند شد. 

در لیست گمرک، چند کالا همچون فرش، نقره جات، زعفران و پسته دارای محدودیت‌هایی برای خروج هستند و مسافران می‌گویند همین محدودیت‌ها باعث شده پلیس فرودگاه، هنگام کنترل بار مسافران، درباره میزان و مقدار آن‌ها، باسلیقه شخصی برخورد کنند. 

«لیلی. میم» علاوه بر اینکه از بازرسی‌های نامتعارف ماموران زن در اتاقک مخصوص بانوان شاکی است بر این باور است که ماموران نظارت بر چمدان‌ها، برخی وسایل را انتخاب کرده و آن‌ها را در کانتینرهای کنار دستشان سرازیر می‌کنند. 

به گفته لیلی «مطمئنا شما برای یک اودکلن نصفه‌نیمه درخواست رسید نمی‌کنید یا خواهر و برادرتان را از آن سر شهر تهران برای گرفتن یک بسته گز یا زعفران به فرودگاه نمی‌فرستید. آن‌ها همیشه به یک‌چیزی گیر می‌دهند.»

«صادق مهیمنی»، مسافر همیشگی مسیر بین آمریکا و ایران است. او اخیرا تجربه ناخوشایندی از آخرین سفرش به ایران دارد. 

«مامور بازرسی پرسید چرا با خودم آجیل می‌برم. اول که به نظرم سوال لوسی بود چه ربطی به شما داشت؟ گفتم طبق قانون من می‌توانم پنج کیلو آجیل مخلوط یا سه کیلو آجیل خالص با خودم جابه‌جا کنم. مگر بردن آجیل جرم است یا کالای قاچاق است؟ رسید خرید آجیل‌ها را هم که متعلق به یک فروشگاه معتبر بود نشان دادم. گذاشت بروم و در مرحله بعدی وقتی وارد گیت شرکت ترکیش ایرلاین شدم که ماموران ایران‌ایر امورات مسافران را به نیابت از آن ایرلاین انجام می‌دادند شاهد بودم که به مسافر قبل از من گیر دادند که کوله‌پشتی شما سنگین است و باید خالی کنید.»

او به این نکته اشاره می‌کند که تاکید مامور بازرسی برای اینکه چه باری را خالی کند و چه باری را با خودش ببرد به باور او نوعی مداخله غیرقانونی بوده: 

«نوبت من که رسید مامور گفت بخشی از کوله را خالی کنم درحالی‌که سایز کوله از حد مجاز و معمول بزرگ‌تر نبود. خیلی گزینشی گفت چه موادی را بیرون بگذارم و بعد هم یک شماره تلفن از من خواست و گفت خودشان تماس می‌گیرند و به خانواده من اطلاع می‌دهند. تلفن دوستم را دادم. بگذریم که هرگز با تلفن دوستم تماسی گرفته نشد اما خودم پیش از پرواز به او اطلاع دادم و حسین، دوستم در کمتر از دو ساعت به فرودگاه مراجعه کرد تا آجیل‌ها، بسته‌های زعفران و چند جلد کتابم را پس بگیرد.»

به گفته «لیلی. میم»، این روزها و هم‌زمان با افزایش فشارهای اقتصادی و اجتماعی، این قبیل برخوردها زیادتر شده: «به نظرم این کاری که انجام می‌دهند یک نوع سرقت است. در کشورهای دیگر مرسوم است که وقتی از گیت اول رد شدی در ایست بازرسی‌های بعدی، کاری به کار بار ندارند و هر چه در دستت باقی‌مانده را می‌توانی با خودت ببری داخل. من این قبیل رفتارهای فراتر از قانون را نوعی سوءاستفاده از مسافر می‌دانم و معتقدم این قبیل رفتارها که البته از سوی همه ماموران رخ نمی‌دهد، یک‌جور کاسبی جدید برای بعضی از آن‌ها شده.»

به حسین، دوست صادق که ساکن ایران است برای پیگیری ماجرا زنگ می‌زنم. او شرح مفصلی می‌دهد از بخش اشیا گمشده و جامانده فرودگاه امام: 

«وقتی صادق دم پرواز زنگ زد، من بلافاصله به سمت فرودگاه برگشتم چون خودم او را آنجا پیاده کرده بودم. به بخش اشیا جامانده رفتم. در آنجا وسایل مختلف مسافران در یک شرایط بسیار ناجور و روی‌هم و آشفته، دپو شده بود. در آنجا خانمی حضور داشت که دنبال شامپوهای ضد ریزش موی دخترش بود که می‌گفت بیش از پنجاه میلیون تومان قیمت داشته. به آن خانم می‌گفتند این شامپوها به شما برگردانده نمی‌شود و پیگیری نکند او چندین بار گفت این شامپوها که مواد قاچاق یا خطرآفرین نیستند ولی مامور مربوطه به او گفت باید محتوای قوطی‌ها را موردبررسی کارشناسی قرار دهند.»

حسین نتوانسته بود ساک برزنتی سیاه‌رنگ محتوای وسایل صادق را در اتاق اشیا جامانده پیدا کند. 

«یک مامور به من گفت خودم لابه‌لای وسایل بگردم. به‌ناچار وسایل زیادی که از مسافران جامانده بود را زیر و بالا کردم؛ اما اثری از مواد غذایی و زعفران نبود. کتاب‌ها را پیدا کردم درحالی‌که رد کفش روی جلد آن‌ها باقی‌مانده بود و معلوم بود زیردست و پا مانده. به نظر می‌رسید گزها، بسته‌های شیرینی و پسته‌ها گم‌شده بودند. از مسوول مربوطه پرسیدم گفت همین است که هست. هر چه از مسافران گرفته‌ایم همین‌جا دپو شده و جای دیگری برای انبار کردن وسایل جامانده از مسافران وجود ندارد.»

گر چه بی‌تردید خطا یا بی‌مسوولیتی انسانی در ایجاد نارضایتی عمومی بی‌تاثیر نیست اما فقدان سازوکار مناسب و نبود مکانی مناسب که وسایل جامانده مسافران را در آنجا با نظم و ترتیب دپو کنند، می‌تواند یکی از عوامل اصلی آشفتگی در گم‌شدن اشیا جامانده باشد.