آیا رژیم وگان برای سالمندان مناسب است؟

بی بی سی: اینکه چه سهمی از بشقاب غذای ما باید مواد‌غذایی غیر‌حیوانی باشد پرسشی همیشگی است. گروهی مدام درباره مزایای رژیم غذایی وگان (گیاه‌خواری مطلق) حرف می‌زنند اما گروهی در مورد آن محتاط هستند.

بحث و گفتگو‌هایی هم درباره مفید بودن یا نبودن وگانیسم برای افرادی در همه سنین به‌ویژه برای افراد سالمند جریان دارد.

یک پژوهش بحث‌برانگیز که در مجله پزشکی بی‌ام‌سی منتشر شد بر فواید احتمالی رژیم غذایی گیاه‌خواری مطلق تأکید کرد وبه اثر آن بر سن بیولوژیک افراد پرداخت که به طور مؤثری باعث کاهش روند پیری می‌شود.

مانند بسیاری از پژوهش‌های مشابه در مورد تأثیر رژیم‌های غذایی گوناگون برخی کارشناسان در مورد آن محتاطانه برخورد می‌کنند چون یافته‌های پژوهش بر مبنای بررسی گروه نمونه کوچک و در مدت زمان محدودی است اما گزارش پژوهش کافی است که بحث و گفتگو‌های فراوانی ایجاد کند.
نگرانی‌ها در مورد سالمندان وگان
برخی کارشناسان مانند پروفسور تام سندرز، متخصص تغذیه در کینگز کالج لندن یافته‌های این پژوهش را مورد تردید قرار داده و هشدار می‌دهند که رژیم‌های غذایی وگان می‌تواند برای افراد در سنین بالا مضر باشد و باعث وخیم‌تر شدن بیماری‌های آنها شود.

او می‌گوید: «سالمندان وگان بیشتر احتمال دارد که دچار از دست دادن بافت ماهیچه‌ای، کاهش تراکم استخوانی و ناهنجاری‌های عصب‌شناختی شوند که تأثیر آشکاری بر کیفیت زندگی آنها خواهد گذاشت».

او در گفتگو با بی‌بی‌سی می‌گوید: «احتمال دارد که سالمندان وگان دچار کاهش وزن شوند. همچنین آنها در معرض خطر شکستگی‌ استخوان‌ها هم هستند. کمبود مصرف کلسیم و پروتئین (که به طور طبیعی در لبنیات و محصولات گوشتی یافت می‌شود) دلایل محتمل چنین عوارضی است».

پروفسور سندرز هشدار می‌دهد که کمبود آهن و روی هم مشکلی است که به طور خاص در رژیم‌های غذایی وگان مشاهده می‌شود هرچند او می‌گوید می‌توان با مصرف غلات و حبوبات همراه با میوه‌ها و سبزی‌ها آن را جبران کرد.

پروفسور سندرز همچنین اشاره می‌کند برای افرادی که در پی مقایسه فواید بهداشتی رژیم غذایی وگان و رژیم‌های غذایی دیگر هستند هیچ نتیجه آشکاری برای انتخاب خاصی وجود ندارد. او می‌گوید: «من بر این واقعیت تأکید می‌کنم که سلامت عمومی افراد وگان و همه‌چیز‌خوار به طور آشکاری هیچ تفاوتی با هم ندارد».
دکتر نایامبورا مبورو، پزشکی که مرکز مشاوره تغذیه دارد هم به همین اندازه درباره فواید بهداشتی پیروی از رژیم غذایی وگان یا گیاه‌خواری مطلق تردید دارد و در سایت خود این رژیم‌ها را «از نظر تغذیه‌ای ضعیف» به شمار می‌آورد.

به جای آن او می‌گوید تعادل راز تندرستی است.

او می‌نویسد:«مواد غذایی گیاهی و حیوانی دارای تراکم‌ گوناگونی از ریز‌مغذی‌ها هستند و به همین دلیل باید آنها را منابع تغذیه‌ای مکمل یکدیگر و نه در رقابت با هم به حساب آورد».
فواید رژیم غذایی وگان
دکتر آلن دزموند پزشک متخصص دستگاه گوارش در بریتانیاست که به طور گسترده درباره فواید رژیم غذایی وگان صحبت و مطالبی منتشر می‌کند. او معتقد است سالمندان بهتر است به پیروی از رژیم غذایی غیر‌حیوانی تشویق شوند چون فواید آن قابل چشم‌پوشی نیست.

او می‌گوید: «رژیم غذایی سالم مبتنی بر گیاه‌خواری در هر سنی فواید فراوانی دارد. باعث کاهش خطر بیماری‌های قلبی، دیابت نوع ۲ و چندین نوع سرطان می‌شود که همه نگرانی‌هایی است که با افزایش سن بیشتر می‌شوند. هرگز برای تغییر روش به رژیم غذایی گیاه‌خواری نه خیلی زود و نه خیلی دیر است».

اما دکتر دزموند هشدار می‌دهد که سالمندانی که رژیم غذایی بدون گوشت و لبنیات را انتخاب می‌کنند باید حواس‌شان به «مواد مغذی اساسی» باشد.

«همه افرادی که می‌خواهند سالم بمانند باید مواد‌غذایی گیاهی سرشار از پروتئین مانند حبوبات، توفو و غلات مصرف کنند. همچنین مهم است که از مکمل‌های ویتامین ب‌۱۲ استفاده کنند و به طور منظم ورزش‌های وزنه‌ای انجام دهند تا سلامت استخوان‌ها و توده ماهیچه‌ای آنها تضمین شود».

ویتامین ب۱۲ مشکل بزرگی است چون فقط در محصولاتی با منبع حیوانی یافت می‌شود و عنصر اساسی در رژیم غذایی همه‌چیز‌خواری است که بیشتر اوقات کارشناسان به دلیل اثرات کمبود ویتامین ب‌۱۲ بر ذهن و بدن که منجر به نشانه‌هایی مانند خستگی، ضعف عضلانی، افسردگی و آشفتگی می‌شود به عنوان کمبود شیوه زندگی وگان مطرح می‌کنند. این نشانه‌ها در سالمندان شدید‌تر و خطرناک‌تر ظاهر می‌شوند. پژوهشگران در پژوهشی به ارتباط کمبود میزان ویتامین ب۱۲ با افزایش خطر سکته هم پی برده‌اند.

ویتامین ب۴ یا کولین هم ماده مغذی مهمی است که به مقدار زیاد در تخم‌مرغ، شیر و گوشت یافت می‌شود. بسیاری از کارشناسان می‌گویند افرادی که از رژیم غذایی وگان پیروی می‌کنند باید اطمینان یابند که به مقدار کافی کولین مصرف می‌کنند چون این ماده مغذی به انتقال پیام‌های میان سلول‌های عصبی کمک می‌کند و از عوامل عملکرد خوب کلیه‌ها محسوب می‌شود. متخصصان می‌گویند که کولین برای زنان باردار و رشد مغزی جنین اهمیت حیاتی دارد. خوشبختانه کولین در مواد غذایی مانند بروکلی، کلم بروکسل، بادام‌زمینی و قارچ هم یافت می‌شود.
«وگان‌های ناخواسته»
دکتر دزموند بر مزایای اخلاقی رژیم غذایی وگان هم تأکید می‌کند. او می‌گوید:«کاهش اتکا بر محصولات حیوانی باعث کاهش رد پای کربنی انسان می‌شود و منابع طبیعی را حفظ می‌کند و به ایجاد جهانی پایدارتر و مهرمندانه‌تر یاری می‌رساند».

وگانیسم یا گیاه‌خواری مطلق شاید به دلیل ارزش‌ها یا نگرانی‌های مربوط به تندرستی همیشه نتواند انتخاب سالمندان باشد. متخصصان به‌ویژه در آمریکا و بریتانیا بیش از پیش نگران عمومیت یافتن «وگان‌های ناخواسته» در میان سالمندان هستند. بیماران سالمندی اکنون در بیمارستان‌ها هستند که دچار کمبود آهن و بیماری‌ها و عوارض دیگری هستند چون از رژیم‌های کم‌کالری پیروی می‌کنند.

این وضعیت نه به دلیل ملاحظات اخلاقی درباره مصرف گوشت و لبنیات، بلکه ناشی از نبود انگیزه برای آشپزی در افرادی است که شریک زندگی خود را از دست داده‌اند و فرزندی در خانه ندارند. همچنین قیمت بالای گوشت و ماهی‌های مغذی یا دشواری رفت‌وآمد به مراکز خرید برای تهیه گوشت، ماهی و محصولات لبنی در این امر نقش دارد. این افراد ناچارند چنین رژیم غذایی را دنبال کنند.

چنین وضعیتی چرخه باطلی است. برخی متخصصان می‌گویند این سندرم تا‌ حدودی نه فقط نتیجه شرایط اقتصادی بلکه بر اثر تنهایی و انزوا و شروع افسردگی است (که خود بر اثر کمبود مواد مغذی مانند ویتامین ب۱۲ در رژیم غذایی به وجود می‌آید). این وضعیت نتایج خطرناکی برای سلامت جسمی و آسیب‌پذیری افراد در دوران سالمندی دارد.