هفت نظریه پرطرفدار درباره منشاء حیات

العربیه:در طول تاریخ نظریه‌های گوناگونی از آفرینش الهی تا منشأ طبیعی برای حیات مطرح شده‌اند، اما هیچ‌کدام پاسخی قطعی ارائه نداده‌اند. در ادامه مهم‌ترین دیدگاه‌ها درباره چگونگی آغاز حیات روی زمین را مرور می‌کنیم.

یکی از نخستین نظریه‌ها «تولید خودبه‌خودی» بود، که از دوران ارسطو تا قرون وسطی رواج داشت. بر پایه آن جانداران از مواد بی‌جان مانند خاک یا گوشت فاسد پدید می‌آمدند. این ایده تا قرن نوزدهم اعتبار داشت، تا اینکه آزمایش‌های فرانچسکو رِدی و سپس لویی پاستور نشان دادند که حیات نه از ماده مرده که از حیات پدید می‌آید.

در پی آن نظریه «سوپ نخستین» شکل گرفت. در دهه 1920 الکساندر اوپارین و جان هالدین پیشنهاد کردند که ترکیبات آلی ساده در اقیانوس‌های اولیه زمین از طریق انرژی صاعقه و واکنش‌های شیمیایی به مولکول‌های پیچیده‌تری تبدیل شدند. آزمایش معروف میلر-اوری این ایده را تا حدی تأیید کرد، اما ترکیب جو اولیه زمین هنوز محل تردید است.

در دهه‌های اخیر نظریه «دودکش‌های حرارتی اعماق دریا» اهمیت یافته است. در این دیدگاه حیات ممکن است در نزدیکی شکاف‌های داغ و غنی از مواد معدنی شکل گرفته باشد؛ جایی که کربن و نیتروژن درون ساختارهای معدنی متمرکز شده و واکنش‌های شیمیایی آغازین را ممکن ساخته‌اند. پژوهش‌هایی در سال 2019 نشان دادند که ساختارهای موسوم به «پروتوسل» در شرایط مشابه این مناطق قابل تولیدند.

نظریه دیگر موسوم به «خاک رس‌» است. طبق ایده الکساندر گرهم کرنز-اسمیت، بلورهای خاک رس می‌توانسته‌اند مولکول‌های آلی را در الگوهایی منظم سازمان دهند تا زمانی که این کار را خود مولکول‌ها به عهده گرفتند.

برخی دانشمندان نقش یخ را برجسته می‌دانند، و می‌گویند لایه‌های یخ شاید مولکول‌های آلی را از پرتوهای فرابنفش محافظت کرده و در عین حال غلظت آنها را در آب‌های سطحی افزایش داده باشند. مدل «یخ‌زدگی و ذوب چرخه‌ای» نشان می‌دهد که پایداری مواد آلی در دمای پایین می‌تواند به پیدایش نخستین سلول‌ها انجامیده باشد.

نظریه «جهان آر.اِن.اِی» بر این باور است که آر.اِن.اِی نخستین مولکول خودتکثیرشونده بود که هم ذخیره اطلاعات و هم کاتالیز واکنش‌ها را بر عهده داشت، و بعدها این خصوصیات را به دی‌ان‌ای و پروتئین‌ها داد.

نظریه‌ پرطرفدار اما جنجالی «پان‌اسپرمیا» هم می‌گوید شاید زندگی از جایی دیگر آمده باشد، و باکتری‌ها یا مولکول‌های آلی از دنباله‌دارها یا شهاب‌سنگ‌ها به زمین رسیده‌اند. هرچند این دیدگاه جذاب است، اما منشا اولیه حیات را فقط به جایی دیگر منتقل می‌کند، و آن را توضیح نمی‌دهد.

در نهایت، پاسخ واقعی شاید ترکیبی از تمام این نظریه‌ها باشد، یا سازوکاری ناشناخته باشد که هنوز کشف نشده است. با وجود پیشرفت‌های علمی، راز چگونگی زایش نخستین بارقه حیات همچنان یکی از بزرگ‌ترین معماهای بشریت باقی مانده، و شاید تا هزاران سال دیگر ذهن انسان را درگیر نگه دارد.