آیا هواپیمای پوتین می‌تواند از حریم هوایی اتحادیه اروپا برای سفر به بوداپست عبور کند؟

پل کربی - بی‌بی‌سی

اگر ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، طی دو هفته آینده برای دیدار با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، به بوداپست سفر کند، باید ابتدا چند مانع را پشت سر بگذارد. البته این نشست هنوز قطعی نشده است.

وقتی پوتین در ماه اوت برای نشست آنکوریج به آلاسکا سفر کرد، آمریکا مجوز ویژه‌ای برای هواپیمای ریاست‌جمهوری او صادر کرد. یک هواپیمای ایلیوشین آی‌ال-۹۶ با چهار موتور که به سامانه‌های دفاعی پیشرفته مجهز است و به «کرملین پرنده» معروف است.

هواپیماهای روسی از ورود به حریم هوایی آمریکا و همچنین اتحادیه اروپا منع شده‌اند. بنابراین اگر پوتین تصمیم بگیرد از فراز یکی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا به بوداپست پایتخت مجارستان پرواز کند، به مجوز ویژه‌ای نیاز خواهد داشت.

سفر پوتین به بوداپست ممکن است، اما مجارستان، کشوری محصور در خشکی، برای رئیس‌جمهوری روسیه که به‌ندرت از کشور خارج می‌شود و سال‌هاست به اتحادیه اروپا نرفته، مقصدی آسان نیست.

دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین می‌گوید: «در حال حاضر، البته که هیچ چیز روشن نیست. آنچه داریم، تمایل روسای جمهور برای برگزاری چنین دیداری است.»

چند روز پس از آنکه پوتین فرمان حمله‌ تمام‌عیار روسیه به اوکراین را صادر کرد، اتحادیه اروپا دارایی‌های او و همچنین سرگی لاوروف، وزیر خارجه‌اش را مسدود کرد.

همچنین یک ممنوعیت کلی برای تمامی هواپیماهای روسی جهت پرواز از حریم هوایی تمامی ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا اعمال شد. مجارستان و بسیاری از همسایگانش نیز عضو ناتو هستند.

پوتین همچنین از سوی دیوان کیفری بین‌المللی به ارتکاب جنایات جنگی، از جمله اخراج و انتقال غیرقانونی کودکان اوکراینی به روسیه متهم شده است.

با این حال، پیچیدگی‌هایی که وجود دارد، از نظر مجارستان قابل حل است. مجارستان در حال خروج از دیوان کیفری بین‌المللی یا آی‌سی‌سی است.

پوتین و ویکتور اوربان، نخست‌وزیر مجارستان، قبلا درباره نشست برنامه‌ریزی‌ شده با یکدیگر تلفنی گفت‌وگو کرده‌اند و پیتر سییارتو، وزیر خارجه مجارستان به خبرنگاران گفته: «ما البته اطمینان حاصل خواهیم کرد که او بتواند وارد مجارستان شود، مذاکرات موفقی در اینجا انجام دهد، و سپس به خانه بازگردد.»

بعید است که اتحادیه اروپا مانعی برای این سفر ایجاد کند.

کمیسیون اجرایی اتحادیه اروپا گفته که هر نشستی که بتواند به «صلحی عادلانه و پایدار برای اوکراین» منجر شود، مورد استقبال است و از تلاش‌های رئیس‌جمهوری آمریکا در این زمینه حمایت می‌کند.

به گفته کمیسیون، یکی از اهداف اصلی بسته پیشنهادی جدید تحریم‌ها علیه روسیه که نوزدهمین بسته محسوب می‌شود، کشاندن روس‌ها به میز مذاکره است. این نهاد همچنین یادآوری می‌کند که هیچ ممنوعیت سفر برای پوتین وجود ندارد، بلکه فقط دارایی‌هایش مسدود شده‌اند.

بزرگ‌ترین مانع این است که رئیس‌جمهوری روسیه چگونه از مسکو به بوداپست پرواز کند. روشن است که او بلیت شرکت هواپیمایی ایر ‌سربیا به بلگراد نمی‌خرد و سوار قطار به مجارستان نمی‌شود، هرچند که این مسیر شاید مستقیم‌ترین باشد.

او مایل است با هواپیمای آی‌ال-۹۶ خود سفر کند تا امنیتش تضمین شود، اما این احتمالا به معنای استفاده از حریم هوایی یکی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا و ناتو خواهد بود و نیازمند کسب مجوز برای نقض ممنوعیت پرواز هواپیماهای روسی از فراز این کشورهاست.

آنیتا هیپر، سخنگوی کمیسیون اروپا گفت: «در مورد مسیر سفر، کشورهای عضو می‌توانند استثنا قائل شوند، اما این استثنا باید به‌صورت جداگانه توسط خود کشورها صادر شود.»

ناتو نیز این موضوع را به مراجع ملی کشورهای عضو ارجاع داده و با توجه به اینکه ترامپ در این موضوع دخیل است، ممکن است کشورها موافقت کنند.

حتی با داشتن مجوز ویژه، نگاهی به نقشه نشان می‌دهد که پوتین ممکن است ناچار شود مسیر پر پیچ ‌و ‌خمی را طی کند. عبور از اوکراین منتفی است، و احتمالا از لهستان نیز به‌دلیل روابط سرد ورشو با مسکو نمی‌تواند عبور کند.

شاید مستقیم‌ترین مسیر از سواحل شرقی دریای سیاه و ترکیه، از طریق بلغارستان و سپس یا صربستان یا رومانی به مجارستان ختم شود.

الکساندر ووچیچ، رئیس‌جمهوری صربستان، پوتین را به خوبی می‌شناسد و شرکت ایر ‌صربیا پروازهای مستقیم به مسکو دارد که از حریم هوایی اتحادیه اروپا عبور می‌کنند.

در این میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا مانند بلغارستان یا شاید رومانی باید مجوز لازم را صادر کنند و همچنین هواپیمای پوتین را در حریم هوایی خود اسکورت کنند.

رومانی میزبان پایگاهی است که قرار است به بزرگ‌ترین پایگاه ناتو در اروپا تبدیل شود و بلغارستان نیز در حال ساخت یک پایگاه ناتو به‌عنوان بخشی از تلاش‌ها برای تقویت جناح شرقی این اتحاد دفاعی است.

بی‌بی‌سی از وزارت خارجه هر دو کشور خواسته در این‌باره اظهار نظر کنند.

اگر پوتین بخواهد مسیر ایمن‌تری را طی کند، می‌تواند از طریق ترکیه، سپس سواحل جنوبی یونان و از آنجا از حریم هوایی مونته‌نگرو عبور کرده و وارد صربستان شود. اما این مسیر بسیار طولانی‌تر است.

در نهایت، بوداپست مقصد آسانی نیست، حتی اگر برای ویکتور اوربان که احتمالا نزدیک‌ترین متحد پوتین در اتحادیه اروپاست و سال‌هاست دونالد ترامپ را می‌شناسد، بسیار مطلوب باشد.

برگزاری یک نشست بین‌المللی پررنگ، برای اوربان که در نظرسنجی‌ها پیش از انتخابات بهار آینده عقب مانده، بی‌فایده نخواهد بود.

ساعاتی پس از آنکه بوداپست به‌عنوان محل نشست اعلام شد، اوربان با پوتین تماس تلفنی گرفت و در صفحه فیس‌بوک خود اعلام کرد: «آماده‌سازی‌ها با تمام قدرت در جریان است!»

اوربان توجه چندانی به حمایت اتحادیه اروپا از اوکراین ندارد و به‌سرعت روشن کرد که بروکسل هیچ نقشی در مذاکرات نخواهد داشت.

او به رادیوی مجارستان گفت: «از آنجا که اتحادیه اروپا طرفدار جنگ است، منطقی است که از این روند صلح کنار گذاشته شود.»

رهبران اروپایی هفته آینده که او را در نشست بروکسل ببینند، احتمالا نظر دیگری خواهند داشت.