واقعیت قانون توران ترکیه و صدور اجازه کار برای خارجیان تُرک‌نژاد چیست؟

ایران وایر: به‌تازگی در کانال‌های تلگرامی و شبکه‌های اجتماعی خبرهایی با عنوان «احیای قانون توران» یا «ترکیه در سکوت قانون توران را فعالیت کرد» منتشر می‌شود در توضیح این خبرها آمده که ازاین‌پس قومیت‌های ترک می‌توانند از ترکیه اجازه کار دریافت کنند و به‌راحتی حرفه و شغل خود را ادامه دهند. 

موسی برزین، حقوق‌دان ساکن ترکیه به سوالات مرسوم درباره این خبرها پاسخ داده است. 
آیا این خبر  واقعیت دارد؟
بر اساس این اخبار کسانی که شهروند ترکیه نبوده اما ازلحاظ قومی ترک هستند، می‌توانند در ترکیه اجازه کار داشته باشند؛ اما در حقیقت این اخبار یا واقعیت ندارند و یا اینکه مساله را به‌درستی بیان نمی‌کنند.
پس این خبر از کجا درآمده است؟
این اخبار  بعد از اصلاح آیین‌نامه مربوط به قانون شماره ۲۵۲۷ توسط ریاست جمهوری ترکیه مطرح شد. قانون شماره ۲۵۲۷ با عنوان اختصاری «قانون به‌کارگیری خارجیان ترک نژاد» در حقیقت در سال ۱۹۸۱ تصویب شد.

 آیین‌نامه این قانون دو سال بعد در سال ۱۹۸۳ تصویب‌شده و به‌تازگی یعنی در نهم اکتبر ۲۰۲۵ یک پاراگراف به یکی از مواد این آیین‌نامه اضافه‌شده و یک ماده دچار تغییراتی شده است. به‌طورکلی صرفا تغییرات نه‌چندان اساسی در آیین‌نامه شکل‌گرفته است. به همین دلیل مقررات تازه‌ای تصویب نشده است. قانون از همان سال ۱۹۸۱ در حال اجرا است. 
این قانون که می‌گویید از قدیم در حال اجرا است چه می‌گوید آیا واقعا امتیازهایی برای خارجیان ترک‌نژاد درنظر گرفته است؟
در یک توضیح کلی می‌توان گفت در سیستم حقوقی ترکیه در مواردی ارفاق‌ها و امتیازاتی برای ترک‌هایی که تبعه ترکیه نیستند اما در این کشور اقامت دارند، پیش‌بینی‌شده است.

 کشور ترکیه همواره سعی کرده است در تصمیم‌گیری‌های در قبال ترک‌نژادها سیاست‌های حمایتی داشته باشد. در این راستا تا قبل از سال ۲۰۱۰ اخذ شهروندی ترکیه برای خارجیان ترک‌نژاد راحت‌تر بود. 

در وضعیت فعلی نیز آموزش در دانشگاه‌های ترکیه برای این خارجیان راحت‌تر است. اخذ اقامت نیز هرچند که در قوانین بدان اشاره نشده است اما برای شهروندان با نزاد ترک  کمی راحت‌تر است.
آیین‌نامه جدید مربوط به قانون ۲۵۲۷ که این خبر را سر زبان‌ها انداخته، چه می‌گوید؟

 قانون ۲۵۲۷ نیز در راستای همین سیاست تصویب‌شده است. با این توضیح که در کشور ترکیه خارجیان اجازه کار ندارند مگر اینکه از طرف یک شرکت دعوت به کارشده و متعاقب آن وزارتخانه کار برای آن شخص اذن کار صادر کند.

 طبیعتا این اذن به‌راحتی صادر نمی‌شود؛ مثلا باید نیروی محلی برای انجام آن کار وجود نداشته باشد و یا اینکه اشتغال به برخی کارها مشروط برداشتن تابعیت ترکیه است؛ مانند کار وکالت یا مترجم رسمی یا کارشناس دادگستری. خارجیان برای کار در این مشاغل حتی نمی‌توانند درخواست اذن کار بدهند. در قانون شماره ۲۵۲۷ و آیین‌نامه‌های آن‌یک سری استثنائاتی به نفع خارجیان ترک‌نژاد در نظر گرفته‌شده است.

 به این شکل که اولا شهروند ترک‌نژاد خارجی بدون اینکه نیازی به معرفی یک شرکت خاصی داشته باشند می‌توانند برای یک شغل خاصی تقاضای اذن کار بدهند. در تصمیم‌گیری‌های وزارت کار نیز آن ملاحظاتی که برای دیگر خارجیان وجود خواهد داشت، اعمال نمی‌شود.

 

از طرف دیگر نسبت به ترک نژادهای خارجی در ترکیه شرط تابعیت برای اشتغال به مشاغلی که نیازمند تابعیت ترکیه است، اعمال نخواهد شد؛ مثلا یک خارجی که ترک‌نژاد است، می‌تواند بدون اینکه احتیاجی به اخذ تابعیت ترکیه داشته باشد در مشاغلی همچون وکالت و یا کارمندی دولت استخدام شود.

 البته قابل‌ذکر است مشاغل مربوط به نیروهای مسلح و نیروهای امنیتی از این قاعده مستثنا هستند. مساله قابل‌ذکر دیگر این است که خارجیان ترک‌نژاد برای اشتغال به هر شغلی باید شرایط آن شغل را مانند شهروندان ترکیه داشته باشند و از آزمون‌ها و گزینش‌های لازم نیز بگذرند؛ یعنی اجازه کار به این خارجی‌ها به معنای تضمین ورود به شغل نیست بلکه آن‌ها را ازلحاظ نیروی کار بودن هم‌ردیف با شهروندان ترکیه‌ای قرار می‌دهد. آیا شهروندانی که برای این موضوع اقدام می‌کنند باید ترک‌نژاد بودن خود را اثبات کنند؟
مساله و سوال اساسی دیگر در مورد تشخیص ترک بودن است. به عبارتی اگر قانون برای ترک‌نژادها امتیازاتی قائل است، قطعا باید قومیت این افراد در یک پروسه‌ای تثبیت شود.

 به همین دلیل در اصلاح آیین‌نامه گفته‌شده است که جوامع ترک توسط تصمیمات بعدی ریاست جمهوری مشخص خواهد شد. تاکنون روند به این صورت بوده است که تمامی شهروندان کشورهای آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، قزاقستان، ترکمنستان، ازبکستان و قبرس شمالی ازلحاظ سیستم اداری ترکیه، ترک محسوب می‌شوند زیرا اکثریت اهالی این کشورها ترک بوده و دولت‌های آن‌ها نیز خود را دولت ترک قبول می‌کنند؛ اما در کنار این‌ها جمعیت کثیری از ترک‌ها نیز در سایر کشورها زندگی می‌کنند.

 ازجمله در کشورهای ایران، روسیه، عراق، سوریه، چین و برخی کشورهای اروپایی. هم‌اکنون تعداد قابل‌توجهی از افراد این جوامع در ترکیه زندگی می‌کنند.

 تاکنون روند به این صورت بود که سفارت متبوع متقاضی، اگر تایید می‌کرد که شخص ترک است، مشکلی نبود اما اگر تایید نمی‌کرد در تثبیت ترک بودن و بهره‌مندی از امتیازات مربوط به آن موانعی ایجاد می‌شد.
آیا ترک‌های ایران می‌توانند ترک‌نژاد بودن خود را اثبات کنند؟
ترک‌های ایران ازجمله آذربایجانی‌ها، ترکمن‌ها، قشقایی‌ها و ترکان شمال خراسان در اثبات قومیت خود دچار مشکل هستند. به این نحو که سفارت ایران به‌هیچ‌وجه برگه‌ای مبنی بر نوع قومیت فرد صادر نمی‌کند. البته چنین صدور چنین برگه‌ای در حقوق ایران جایگاهی ندارد، بنابراین از داخل ایران هم نمی‌توان چنین برگه‌ای اخذ کرد. 

به همین دلیل  تاکنون افرادی که می‌خواستند از امتیازات ترک بودن در ترکیه بهره‌مند شوند از برخی کانون‌های فرهنگی تاییدیه‌ای مبنی بر قومیت خود اخذ می‌کردند که آن‌هم با دشواری‌هایی همراه بود.

 در چند سال اخیر بر اساس دستوراتی که وزارت کشور داده است سازمان‌های مردم‌نهاد حق صدور چنین برگه‌ای را ندارند. به همین دلیل در وضعیت فعلی در مورد ترک‌های ایران امکان تشخیص رسمی قومیت و متعاقب آن بهره‌مندی از امتیازات پیش‌بینی‌شده ازجمله امتیازات قانون شماره ۲۵۲۷ وجود ندارد؛ اما به‌هرحال باید منتظر ماند تا تصمیمات بعدی از طرف ریاست جمهوری در مورد لیست جوامع ترک و یا پروسه تشخیص قومیت متقاضیان اخذ شود. 

ممکن است در تصمیمات بعدی ترک‌های آذربایجانی یا ترکمن یا قشقایی‌ها مشخصا داخل لیست جوامع ترک شوند. در این صورت در پروسه تشخیص قومیت، شهر محل تولد متقاضی یا پدر و مادر او و یا تسلط او به زبان ترکی و مواردی از این قبیل در نظر گرفته می‌شود. درهرحال فعلا تغییر جدیدی نه در قوانین ترکیه و نه در رویه اداری حاصل نشده است.