ویدیویی کمتر دیده‌شده از داخل آرامگاه داریوش دوم

سازمان میراث فرهنگی در صفحه اینستاگرام خود، ویدیویی کمتر دیده‌شده از داخل آرامگاه داریوش دوم در محوطه تاریخی نقش رستم فارس منتشر کرد؛ تصاویری جذاب از جزئیات سنگ‌تراشی و فضای داخلی این آرامگاه باستانی.

داریوش دوم، نهمین شاهنشاه هخامنشی، که با نام اصلی «اُخس» شناخته می‌شد و در منابع یونانی به او لقب «نوتوس» یا حرام‌زاده داده‌اند، یکی از پادشاهان سلسله هخامنشی بود که در دوره‌ای حساس و پرچالش بر تخت نشست. 

ویدیویی کمتر دیده‌شده از داخل آرامگاه داریوش دوم pic.twitter.com/DBEdwrN0rL

— Iranian UK (@IranianUk) October 17, 2025

او فرزند اردشیر یکم و زنی بابلی به نام کسمارتیدن بود و به همین دلیل برخی منابع نسبت او را از نظر سلطنتی مورد تردید قرار داده‌اند، هرچند این اتهامات ممکن است متأثر از رقابت‌ها و خصومت‌های یونانیان باشد. دوره حکومت او، که از سال ۴۲۳ تا ۴۰۴ پیش از میلاد به طول انجامید، با ناآرامی‌ها و درگیری‌های داخلی بر سر جانشینی آغاز شد.

پس از درگذشت اردشیر یکم، دربار هخامنشی شاهد کشمکشی خونین میان پسران شاه بود. در ابتدا خشایارشا دوم، ولیعهد رسمی، به سلطنت رسید، اما تنها پس از چهل و پنج روز توسط برادر ناتنی خود، سغدیانوس، کشته شد. 

سغدیانوس نیز دیری نپایید که خود قربانی توطئه‌های درباری شد و سرانجام اخس، که در آن زمان ساتراپ هیرکانی بود، با استفاده از این هرج و مرج و جلب حمایت بزرگان، توانست قدرت را به دست آورد و با نام سلطنتی داریوش دوم بر تخت پادشاهی نشست. این دوره از تاریخ هخامنشیان، نقطه اوج ضعف قدرت مرکزی و افزایش نفوذ درباریان و زنان قدرتمندی چون همسر و خواهر ناتنی‌اش، پروساتیس، به شمار می‌رود.

دوران حکومت داریوش دوم، با وجود تلاش او برای تثبیت قدرت، با شورش‌های متعددی در اقصی نقاط امپراتوری همراه بود. شورش‌هایی در هیرکانی و ماد، هرچند که سرکوب شدند، نشان از نارضایتی و سستی پایه‌های حکومت داشتند. مهم‌ترین ناکامی دوران او، از دست رفتن موقت مصر بود که با شورش محلی به مدت شصت سال از قلمرو هخامنشیان خارج شد. 

داریوش دوم، به دلیل تمرکز بر مشکلات مرزهای غربی و درگیری‌های یونان، نتوانست نیروی کافی برای بازگرداندن مصر اختصاص دهد، که این امر ضربه‌ای جدی به اعتبار و قدرت امپراتوری وارد آورد.

در سیاست خارجی، داریوش دوم تمرکز خود را بر دخالت در جنگ‌های پلوپونزی میان آتن و اسپارت قرار داد. او از طریق ساتراپ‌های خود در آسیای صغیر، تیسافرن و فارناباز، به اسپارت کمک مالی و نظامی کرد تا بتواند آتن را شکست دهد. 

هدف او از این مداخله، نه حمایت صرف از یک طرف، بلکه بازیابی کنترل شهرهای یونانی‌نشین آسیای صغیر بود که پس از صلح کالیاس به دست آتنی‌ها افتاده بودند. این سیاست موفقیت‌آمیز بود و به تدریج نفوذ ایران در منطقه افزایش یافت، هرچند که در نهایت منجر به رویارویی‌های آینده با یونانیان شد.

به رغم اهمیت سیاسی دوران داریوش دوم، آثار بومی و کتیبه‌های به جا مانده از او بسیار اندک است. اکثر کتیبه‌های او به فعالیت‌های ساختمانی و عمرانی اشاره دارند، که این خود می‌تواند نشانه‌ای از تلاش او برای تداوم سنت شاهان بزرگ هخامنشی و به رخ کشیدن اقتدار خود باشد، در حالی که ضعف سیاسی در داخل و خارج رو به افزایش بود. 

فقدان منابع، سبب شده است که بخش عمده‌ای از اطلاعات ما درباره او متکی بر گزارش‌های مغرضانه تاریخ‌نگاران یونانی باشد که اغلب بر روی توطئه‌ها و فسادهای دربار تمرکز کرده‌اند.

نفوذ پروساتیس، همسر و خواهر ناتنی داریوش، در تمام طول سلطنت او چشمگیر بود. او زنی جاه‌طلب و بی‌رحم توصیف شده که در بسیاری از تصمیم‌گیری‌های شاه نقش داشت و پس از مرگ داریوش دوم، در درگیری میان پسرانش، اردشیر دوم و کوروش کوچک، نقشی حیاتی و تعیین‌کننده ایفا کرد.

این نفوذ زنانه، نمادی از تغییر ساختار قدرت در دربار هخامنشی بود که در اواخر این سلسله، اهمیت وزیران و همسران قدرتمند را در مقابل اقتدار مطلق شاه افزایش داد.

داریوش دوم در سال ۴۰۴ پیش از میلاد در بابل درگذشت و احتمالاً در نقش رستم، در نزدیکی تخت جمشید، به خاک سپرده شد. آرامگاه او آخرین آرامگاه شاهنشاهی است که در این مکان حجاری شده و پس از او، پادشاهان بعدی آرامگاه‌های خود را به مناطق دیگری منتقل کردند. 

مرگ داریوش دوم، نقطه آغازین یک بحران جانشینی دیگر بود که سرنوشت امپراتوری را به سمت درگیری داخلی و شورش‌های بیشتر سوق داد و زمینه را برای ظهور اردشیر دوم فراهم ساخت.