شترسواری به جای چوگان؛ تبلیغ ورزش بومی کشورهای عربی، فراموشی میراث خودمان

ایران وایر: پیام یونسی پور

پایگاه خبری وزارت ورزش و جوانان از اردوی «تیم ملی شترسواری» ایران در بیابان‌های «ابوظبی» خبر داده و نوشته است که شترسوارهای ملی‌پوش ایران پس از نخستین روز از تمرینات خود، دیداری هم با مدیران فدراسیون شترسواری آسیا داشتند.

منابع «ایران وایر» در وزارت ورزش و جوانان می‌گویند که برپا شدن تیم ملی شترسواری در ایران، با دو هدف «درآمدزایی» و «کمک به ترویج فرهنگ شترسواری کشورهای عربی خلیج فارس» انجام شده است.

تلاش برای پررنگ کردن ورزش بومی کشورهای امارات، عربستان، عمان و کویت در حالی از سوی وزارت ورزش آغاز شده که گزارش خبرگزاری‌های ایران نشان می‌دهد ورزش چوگان به عنوان ورزش ملی و باستانی ایران، در سال ۱۴۰۳ کمترین سهم از میزان بودجه و بیشترین سهم از بی‌توجهی را از سوی وزارت ورزش و جوانان داشته است.
صادرات فرهنگ شترسواری چگونه در امارات آغاز شد؟وب‌سایت «گلف نیوز» رسانه وابسته به دولت امارات متحده عربی، ۲۳جولای۲۰۱۹ (یک مرداد ۱۳۸) در گزارشی از تصمیم دولت امارات برای «ترویج رشته شترسواری» به عنوان «میراث فرهنگی» این کشور و آن‌چه «زبان مشترک کشورهای عربی» می‌نامید، خبر داد.

مقدمه گزارش این رسانه عربی با این جمله آغاز می‌شد؛ «مسابقه شترسواری می‌تواند به عنوان ابزاری حیاتی برای انتقال میراث باستانی و فرهنگ منطقه عرب، به جهان خارج مورد استفاده قرار گیرد.»
«محمد عطاالله» مدیرعامل «عملیات النخیل» و یکی از معاونین وزارت اقتصاد و گردشگری وقت دولت امارات متحده عربی به گلف نیوز گفته بود: «شترسواری نمادی از فرهنگ کشورهای عربی است. ما متوجه نیاز به نمایش این ورزش به سایر نقاط جهان هستیم و باید از منطقه خاورمیانه آغاز کنیم.»

او تاکید کرده بود که در پروسه‌ای ۲۵ ساله، با حمایت‌های مالی شرکت عملیاتی النخیل، دولت امارات و همکاری سایر کشورهای عربی، ورزش شترسواری ابتدا در منطقه خاورمیانه و پس از آن در «اروپا» مورد استقبال قرار بگیرد. او اعتراف کرده بود که برای رسیدن به چنین هدفی، باید پای سرمایه‌گذاری کلان کرد: «ما باور داریم که مانند هر ورزشی، شترسواری هم بدون حمایت مالی، به هدف خود نمی‌رسد. حرف و هدف ما این است که این ورزش باید به خارج از کشور صادر شود. پس ما در نخیل، مایل به حمایت مالی از چنین رویدادی هستیم.»

در همان سال «فدراسیون شترسواری آسیا» به عنوان نهادی برای هماهنگ‌سازی کشورهای عربی در زمینه شترسواری راه‌اندازی می‌شود.

شورای المپیک آسیا (OCA) به عنوان بازوی اجرایی کمیته بین‌المللی المپیک در قاره آسیا، ۲۳بهمن۱۴۰۳ به صورت رسمی اعلام می‌کند که ورزش شترسواری را به رسمیت شناخته و فدراسیون شترسواری آسیا را از این پس به عنوان «کنفدراسیون» در زیر شاخه خود می‌پذیرد.

در گزارش شورای المپیک آسیا آمده بود که «شاهزاده فهد بن جلوی»، معاون ریاست کمیته المپیک و پارالمپیک عربستان سعودی، در نامه‌ای خطاب به «حسین المسلم» ریاست شورای المپیک آسیا از او بابت «تعهدش برای ارتقای شترسواری در آسیا» تشکر کرده است.
پای چقدر پول در میان است؟
خبرگزاری دولتی «ایرنا» ۸اسفند۱۴۰۳ از عضویت ایران در فدراسیون بین‌المللی شترسواری خبر داد و نوشت: «فدراسیون ورزش روستایی، عشایری و بازی‌های بومی محلی ایران رسما به عضویت فدراسیون جهانی شترسواری درآمد.» در حقیقت فدراسیونی که قرار بود برای اعتلای ورزش بومی و محلی ایران فعالیت کند، به اهداف فرهنگی سیاسی و ورزشی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس خدمت می‌کند.
طبق گزارش رسمی که وب‌سایت شورای المپیک آسیا در ۲۴مرداد۱۴۰۴ (۱۵ آگوست ۲۰۲۵) منتشر کرد، از دستور کامل شاهزاده فهد بن جلوی عربستانی برای پرداخت تمامی هزینه‌های میهمانان، ورزشکاران و مربیان کشورهای عربی برای حضور در اردوی تمرینی شترسواری ابوظبی طی روزهای ۱۱مهر۱۴۰۴ تا ۲۵مهر۱۴۰۴ خبر داد.
در گزارش وب‌سایت شورای المپیک آسیا می‌خوانیم کنفدراسیون شترسواری آسیا (ACRF) هزینه کامل شرکت چهار ورزشکار (دو پسر و دو دختر) و دو مربی تیم (یک مرد و یک زن) از هر کشور خارج از منطقه کشورهای عربی خلیج فارس را پوشش خواهد داد. در این گزارش همچنین تاکید شده است که شاهزاده عربستانی تقبل کرده که هزینه‌های تحت پوشش شامل بلیط هواپیما، آموزش، اقامت و حمل و نقل محلی و پاداش حضور در طول دوره اردو باشد.

شورای المپیک آسیا نوشته ایران به عنوان نخستین کشور برای حضور «شترسوارها» در این اردو درخواست رسمی داده و کشورهای هند، مغولستان و پاکستان نیز دیگر کشورهایی هستند که به ابوظبی محل برگزاری اردوی آماده‌سازی این رشته، شترسوار اعزام کرده‌اند.
وب‌سایت «MCSY» متعلق به وزارت ورزش دولت عمان نیز اکتبر ۲۰۲۱ رسما اعلام کرد که شرکت آمریکایی Oxy Oman به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت مستقل (غیردولتی) در کشور عمان، پذیرفته است بخشی از پاداش‌های حضور ورزشکاران کشورهای غیرعربی در اردوهای آماده‌سازی رشته شترسواری در ابوظبی را تقبل کند. پاداش‌هایی که از ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار دلار برای هر فدراسیون کشور غیرعربی در نظر گرفته شده بود.

به عبارتی اتحادی از کشورهای عربی متشکل از امارات، عربستان و عمان، تلاشی مستمر را طی سال‌های اخیر برای صادرات فرهنگ سنتی کشورشان از خاورمیانه تا اروپا آغاز کرده‌اند.
چوگان چگونه جایش را به شترسواری داد؟مسابقات چوگان در ایرانفدراسیون ورزش‌های روستایی و عشایری سال ۱۳۷۷ تاسیس شد و اهدافش را «گسترش ورزش‌های همگانی و بومی‌محلی در روستاها و میان عشایر» و «فراهم کردن امکانات و بسترهای لازم برای مشارکت جوانان و زنان روستایی در فعالیت‌های ورزشی» تعریف کرد. این فدراسیون به صورت مستقیم زیر نظر وزارت ورزش و جوانان فعالیت می‌کند و زیر نظر هیچ نهاد بین‌المللی نیز قرار نگرفته است.

طبق اسناد منتشر شده در رسانه‌های ایران، در سال ۱۴۰۳ فدراسیون ورزش‌های روستایی ۳۵ میلیارد تومان از وزارت ورزش و جوانان بودجه تحویل گرفته است؛ ۵ میلیارد بیشتر از فدراسیون فوتبال و ۵ میلیارد بیشتر از فدراسیون بسکتبال. در همین سال فدراسیون چوگان به عنوان فدراسیونی که ورزش باستانی و ملی ایرانیان را رهبری می‌کند، بودجه‌ای کمتر از ۵ میلیارد تومان از وزارت ورزش تحویل گرفته است.

وزارت ورزش و جوانان در سال ۱۴۰۴ به فدراسیون چوگان فقط ۷ میلیارد تومان بودجه تخصیص داد و سهم فدراسیون ورزش‌های روستایی به ۴۰ میلیارد تومان رسید؛ نزدیک به ۶ برابر بیشتر از فدراسیون چوگان.

با این حال فدراسیون ورزش‌های روستایی و عشایری با دستور وزارت ورزش و جوانان موظف می‌شود که به عنوان بخشی از پروژه صادر کردن فرهنگ ورزشی و ملی کشورهای عربستان، امارات و عمان، فعالیت بکند.

طبق گزارش خبرگزاری صداوسیما، تیم شترسواری ایران با دو شترسوار، یک سرپرست و دو مربی به اردوی آماده‌سازی ابوظبی اعزام شده است. خبرگزاری صداوسیما مدعی شده که با توجه به این‌که احتمال دارد در آینده کشورهای عربی میزبان رقابت‌های بازی‌های آسیایی یا المپیک شوند، لازم است از حالا روی این رشته ورزشی سرمایه‌گذاری کرد.

وزارت ورزش و جوانان، برای به دست آوردن بودجه‌هایی بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار دلار، در حالی تلاش می‌کند که بخشی از تلاش کشورهای عربی برای انتقال فرهنگ این کشور به جهان شود که طی سال‌های گذشته هیچ اقدامی برای بازگرداندن رشته چوگان به بازی‌های المپیک یا مسابقات آسیایی نکرده است.
مسابقه نمادین چوگان در نقش جهانچوگان طی سال‌های ۱۹۰۰ تا ۱۹۳۶ در المپیک حضور داشت و پس از آن حذف شد. رشته ورزشی چوگان، طبق اسناد و شواهد تاریخی ثبت‌ شده، ورزش باستانی ایرانیان بوده و قدمت آن به امپراتوری هخامنشی (حدود ۶ قرن پیش از میلاد) برمی‌گردد. در منابع رسمی تاریخی چین و یونان ذکر شده که ایرانیان سوار بر اسب، با چوبی بلند، گوی‌هایی را به سمت هدف می‌راندند. بازی چوگان در ایرانِ باستان نه‌فقط تفریح اشراف، بلکه تمرینی نظامی برای هماهنگی و مهارت سواره‌نظام نیز بوده است.
تصویری مینیاتوری از مبارزات چوگان در ایران باستاندر داستان‌های «شاهنامه» نوشته «ابوالقاسم فردوسی» نیز بارها از نام چوگان استفاده شده است. به صورت نمونه در داستان سیاوش و کیکاووس، فردوسی می‌نویسد: «چو بشنید شاه از دلیران چوگان بفرمود تا ساز کردند میدان» و در «تاریخ بیهقی» نیز از چوگان به عنوان نمادی از شکوه، ادب دربار و قدرت پادشاهی ایران باستان یاد شده بود.

جمهوری اسلامی اما ترجیح می‌دهد بخشی از فرهنگ‌سازی کشورهای عربی در زمینه شترسواری باشد.