وال استریت ژورنال: چین «روشی جدید» برای پرداخت بهای نفت ایران پیدا کرده است

تحریم‌های آمریکایی علیه ایران، امکان پرداخت بهای نفت ایران را برای کشورهای غربی تقریباً غیرممکن کرده، اما چین «ترفندی سری‌» برای انجام این کار یافته است.

«وال استریت ژورنال» به نقل از مقامات غربی گزارش داد که این کانال مالی پنهان، روابط اقتصادی بین دو رقیب اصلی ایالات متحده را عمیق‌تر کرده و تلاش‌های واشینگتن برای منزوی کردن ایران را به چالش کشیده است.
«شبیه به مبادله»
مقامات کنونی و پیشین چند کشور گفته‌اند که این کانال به شکلی «شبیه مبادله» عمل می‌کند: نفت ایران به چین صادر می‌شود، و در مقابل شرکت‌های چینی تحت حمایت دولت، پروژه‌های زیرساختی را در ایران اجرا می‌کنند.

این مقامات فاش کردند که «یک شرکت بیمه دولتی چینی» که خود را بزرگ‌ترین آژانس اعتبار صادراتی جهان معرفی می‌کند، به همراه یک نهاد مالی چینی بسیار سری که نام آن در هیچ فهرست عمومی از بانک‌ها یا مؤسسات مالی چین دیده نمی‌شود، در این فرایند نقش دارد.

آن‌ها تاکید کردند که این سازوکار که از سیستم بانکی بین‌المللی عبور می‌کند، شریان حیاتی برای اقتصاد ایران تحت فشار تحریم تامین کرد.

بنابر برخی گزارش‌ها، سال گذشته تا 8.4 میلیارد دلار پرداخت نفتی از طریق این کانال به پروژه‌های زیرساختی عظیم چینی در ایران سرازیر شده است.

طبق برآورد اداره اطلاعات انرژی آمریکا، ایران نیز سال پیش نفت خام به ارزش حدود 43 میلیارد دلار صادر کرد. مقامات غربی برآورد کرده‌اند که تقریباً 90درصد از این صادرات به چین رفته‌است.
ترفند پنهان
در این چارچوب، سازوکار مبادله نفت خام ایران در برابر پروژه‌های زیرساختی که چین در ایران اجرا می‌کند، شامل دو نهاد اصلی است: شرکت بزرگ بیمه دولتی چین «سینوسور» SINOSURE و یک سازوکار مالی مستقر در چین که مقامات از آن با نام «چوکسین» یاد می‌کنند. مقامات غربی شناخت خود از این سیستم را از طریق اسناد مالی، ارزیابی‌های اطلاعاتی و مجاری دیپلماتیک به دست آورده‌اند.

بر اساس گفته برخی مقامات، یک شرکت تحت کنترل ایران، فروش نفت را به یک خریدار چینی به نام «ژوهای ژن‌رونگ» که یک شرکت دولتی فعال در تجارت نفت و هدف تحریم‌های آمریکاست ــ ثبت می‌کند.

بنا بر تأیید مقامات یادشده، خریدار چینی در مقابل هر ماه صدها میلیون دلار به حساب «چوکسین» واریز می‌کند. سپس «چوکسین» این مبالغ را به پیمانکاران چینی منتقل می‌کند که پروژه‌های مهندسی در ایران را اجرا می‌کنند. این پروژه‌ها توسط شرکت «سینوسور» تأمین مالی می‌شوند؛ نهادی که به‌گفته مقامات، «چسب مالی» اتصال‌دهنده همه این فعالیت‌ها به یکدیگر است.
راهکار محرمانه
نام «چوکسین» در فهرست حدود 4300 مؤسسه بانکی ثبت‌شده نزد نهاد ناظر عالی صنعت بانکداری چین و همچنین هیچ فهرست رسمی یا ثبت شرکت‌های مالی چین که به‌صورت عمومی در دسترس است، یافت نمی‌شود.

نفت خام ایران که به چین می‌رسد، از مسیرهای غیرمستقیم عبور می‌کند تا منشأ آن پنهان بماند. بنا بر اعلام دولت آمریکا و کارشناسان صنعت نفت، این مسیر شامل انتقال از کشتی به کشتی و در بسیاری موارد، اختلاط با نفت کشورهای دیگر است.

شرکت «سینوسور» که نام رسمی آن «شرکت بیمه و اعتبار صادرات چین» است، ابزاری مالی وابسته به دولت مرکزی چین محسوب می‌شود و از اولویت‌های پکن در توسعه بین‌المللی پشتیبانی می‌کند — مأموریتی که در مناطقی با حساسیت سیاسی بالا مانند ایران، اهمیت ویژه‌ای دارد.

طبق گزارش مرکز پژوهشی«اید دیتا» وابسته به دانشگاه «ویلیام و ماری» در ایالت ویرجینیا، چین بین سال‌های 2000 تا 2023 بیش از 25میلیارد دلار تعهد مالی برای اجرای پروژه‌های زیرساختی در ایران ارائه کرده است.

همچنین، شرکت «سینوسور» به‌طور مستقیم در 16 مورد از 54 قرارداد ثبت‌شده در این بازه زمانی نقش داشته است.

با این حال، اگرچه ایالات متحده از تحریم‌های هدفمند علیه برخی شرکت‌های چینی استفاده کرده، اما هیچ‌یک از شرکت‌هایی را که در پروژه‌های غیرنظامی داخل ایران فعالیت می‌کنند در فهرست سیاه قرار نداده و همچنین علیه هیچ بانک بزرگ چینی اقدام نکرده است.

در عین حال، هیچ سندی در دسترس عموم وجود ندارد که شرکت «سینوسور» را به‌طور مستقیم به سازوکار «نفت در برابر ساخت‌وساز» در ایران مرتبط کند.
واکنش چین
در مقابل، وزارت خارجه چین با اظهار بی‌اطلاعی از آگاهی از چنین سازوکاری، تأکید کرده که با «تحریم‌های یک‌جانبه و غیرقانونی» مخالف است. این وزارتخانه همچنین خاطرنشان کرده که بر اساس قوانین بین‌المللی، همکاری عادی میان کشورها مجاز است.

در سوی دیگر، نمایندگان هیئت نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد درباره سازوکار پرداخت یا خرید نفت ایران از سوی چین، هیچ‌گونه اظهار نظری نکرده‌اند.
نمونه مشابه در عراق
از سوی دیگر، «برد پارکس»، مدیر اجرایی مرکز پژوهشی «اید دیتا» توضیح داد که سازوکاری که چین برای اجرای پروژه‌های زیرساختی در ایران به کار می‌گیرد، مشابه توافق مستندی است که شرکت «سینوسور» در عراق دارد.

بر اساس آن توافق 20 ساله، «سینوسور» وام‌های اعطایی چین برای پروژه‌های چینی در عراق را در ازای دریافت نفت تضمین می‌کند. پارکس افزود: «تمام وام‌دهندگان و پیمانکاران ساخت‌وساز باید ذیل همین چارچوب عمل کنند.»

فعالیت‌های چین در حوزه زیرساخت ایران از زمان امضای توافق‌نامه مشارکت 25 ساله در سال 2021 افزایش چشمگیری یافته است.

این پروژه‌ها برای تهران اهمیت حیاتی دارند؛ زیرا این کشور در تأمین خدمات اساسی مانند آب و برق با دشواری روبرو است.

به گفته مقامات آمریکایی، این سازوکار همچنین به مقامات ایرانی امکان می‌دهد بخشی از درآمد حاصل از فروش نفت را از طریق خرید مستقیم کالا از چین بازیابی کنند.