یک مقام پیشین سیا : موساد در خاورمیانه سال‌های نوری از رقبای غربی جلوتر است

رادیو فرانسه: رابرت بائر، رئیس پیشین بخش خاورمیانه سازمان سیا، در گفتگو با هفته‌نامه فرانسوی «اکسپرس» می‌گوید که موساد با صبر، ابتکار و شبکه‌هایی که طی سالیان پرورش داده، توانسته رشته عملیاتی کم‌سابقه علیه حزب‌الله و ایران انجام دهد. او تأکید می‌کند که اسرائیل اطلاعات را ابزار «بقا» می‌داند و برخلاف آمریکا خطرپذیری بیشتری از خود نشان می‌دهد، اما او در عین حال تأئید می‌کند که غزه و شبکه‌های حماس همچنان «منطقه ممنوعه» برای موساد باقی مانده‌اند.

رابرت بائر، رئیس پیشین بخش خاورمیانه سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا)، در گفتگویی با هفته‌نامه فرانسوی «اکسپرس» به بررسی کارآیی و شیوه عمل مأموران موساد پرداخته است. او با تکیه بر تجربه مستقیم خود، به‌ ویژه در لبنان و سودان، بر صبر، دقت و روش‌های ویژه‌ای تأکید می‌کند که دستگاه اطلاعاتی اسرائیل را قادر ساخته رشته عملیات‌ کم‌سابقه علیه حزب‌الله و نیز علیه برنامه و مسئولان هسته‌ای رژیم ایران انجام دهد.

 با این حال، رابرت بائر یادآور می‌شود که حتی یکی از کارآمدترین سرویس‌های اطلاعاتی جهان نیز قادر به نفوذ در همه عرصه‌ها نیست، از جمله در غزه و شبکه‌های زیرزمینی آن که عملاً به «منطقه‌ای ممنوعه» برای موساد بدل شده‌اند. به گفته رابرت بائر همین امر موجب شد که هشدارهای مربوط به حمله حماس در آستانه هفتم اکتبر ۲۰۲۳ از سوی مقامات سیاسی اسرائیل جدی گرفته نشوند.

بائر در این مصاحبه می‌گوید که نخستین تماس او با مأموران موساد در دوران مأموریتش در خارطوم، پس از کودتای ۱۹۸۵ سودان، صورت گرفت : زمانی که نیروهای آمریکایی و اسرائیلی مشترکاً عملیات خروجی سازمان می‌دادند. او سپس در لبنان، در دوران اشغال جنوب این کشور از سوی ارتش اسرائیل، بیش از پیش با موساد آشنایی داشته است. به گفته رابرت بائر، موساد طی بیست سال توانسته است حلقه اطرافیان اهداف مورد نظر خود را یکی‌یکی شناسایی کند تا در نهایت به خود مسئولان برسد. عملیات سپتامبر ۲۰۲۴ علیه حزب‌الله نمونه‌ای روشن از این مهارت بود: صبر، سرمایه‌گذاری مالی و ابتکار. همین «نسخه» به گفته رابرت بائر در ژوئن ۲۰۲۵، در عملیات موسوم به «شیر خیزان» در ایران نیز به کار گرفته شد. در آنجا نیز مأموران موساد به‌جای تعقیب مستقیم فرماندهان سپاه پاسداران، در درجه اول نزدیکان آن‌ها را تعقیقب کرده بودند.

در هر مورد، موساد توانست با تکیه بر تسلط تکنولوژیک خود و توانایی اعزام مأمور به جاهایی که کمتر کسی جرئت رفتن دارد، عملیات جاسوسی را پیش ببرد. به گفته رابرت بائر، مأموران موساد از شبکه‌هایی همچون سازمان مجاهدین خلق ایران بهره گرفتند که سیا به دلایل سیاسی و حقوقی نمی‌توانست به آن‌ها نزدیک شود، زیرا مجاهدین در فهرست گروه‌های تروریستی واشنگتن قرار دارد. با این حال مسئول پیشین خاورمیانه سازمان سیا تصریح می‌کند که به کار گرفتن همین دست از شبکه‌ها آنهم طی سالیان بخش بزرگی از موفقیت موساد در لبنان و ایران در ماه‌های اخیر را توضیح می‌دهد. بائر در ادامه می‌افزاید : این ظرفیتی است که نه هم‌پیمانان اروپایی و نه حتی سازمان سیا توان دستیابی به آن را ندارند و به همین خاطر به اعتراف بائر در خاورمیانه موساد سال‌های نوری از رقبای غربی خود جلوتر است.

بائر می‌گوید: «اسرائیلی‌ها کمتر از ما، غربی‌ها، تردید می‌کنند – بگذارید دوباره مثال سازمان مجاهدین خلق ایران را بزنم. وقتی در عراق مأموریت داشتم، به یاد دارم که برخی اعضای این گروه را که در تبعید بودند در خیابان‌ها می‌دیدم. به من هشدار داده شد که به فکر جذب آن‌ها نباشم، چون در گذشته آمریکایی‌ها را کشته بودند. در دوران فعالیتم در سیا، صحبت با آن‌ها به کلی غیرممکن بود؛ به بیان دیگر، ما هیچ شانسی برای ایجاد شبکه‌ای در ایران نداشتیم. در دهه ۱۹۹۰ هم وضع همین بود: ایالات متحد آمریکا اساساً هیچ علاقه‌ای به ساختن شبکه منابع در ایران نداشت، چون موضوع برای ما بسیار دور و بی‌ربط تلقی می‌شد. اما اسرائیلی‌ها چنین نیستند. آن‌ها وقت زیادی صرف یافتن منابع، انتخاب آن‌ها و حتی صرفاً… صحبت کردن با آن‌ها می‌کنند.»

بائر در ادامه می‌افزاید: «من زمان زیادی را در زندان‌های اسرائیل گذراندم و با زندانیان گفتگو کردم. متوجه شدم که زندانبانان اسرائیلی هم با آن‌ها بسیار صحبت می‌کردند. آن‌ها به‌خوبی از شکایت‌ها و خواسته‌های زندانیان آگاه بودند… این شاید جزئی به نظر برسد، اما در حقیقت بخشی از کار اطلاعاتی است که به آن‌ها امکان داد شناخت بسیار دقیق‌تری از حزب‌الله به دست آورند.»

درباره ناکامی اسرائیل در پیش‌بینی حمله ۷ اکتبر، بائر معتقد است که مشکل نه در ضعف دستگاه اطلاعاتی اسرائیل، بلکه در بی‌اعتنایی سیاسیون اسرائیلی به هشدارها بود. او یادآور می‌شود که ساختارهای نظامی همچون حزب‌الله یا سپاه پاسداران، با گذار از حالت مخفی به تشکیلات علنی و آشکار، آسیب‌پذیر شدند، حال آن‌که حماس همچنان با احتیاط و در خفا عمل کرد و همین امر موساد را از نفوذ مؤثر در غزه بازداشت.

رابرت بائر همچنین به شکاف عمیق میان فرهنگ اطلاعاتی اسرائیل و آمریکا اشاره می‌کند. به گفته او در حالی‌که مأموران آمریکایی معمولاً مأموریت‌های کوتاه‌مدت دو ساله دارند و سپس به مأموریت دیگری منتقل می‌شوند، اسرائیل اطلاعات را ابزار «بقا» می‌داند و در پیگیری طولانی‌ مدت اهداف خود خطرپذیری بالایی از خود نشان می‌دهد. بائر خاطرنشان می‌کند که اسرائیل در دهه ۱۹۸۰ در خطوط ارتباطی سوریه نفوذ کرد و یا مأموران خود را بدون پوشش دیپلماتیک به سودان فرستاد، یعنی کاری که برای واشنگتن غیرممکن بود. به گفته او، این نگاه به ایران نیز تسری یافته، چرا که تل‌آویو تهدید هسته‌ای تهران را خطری موجودیتی تلقی می‌کند.

رابرت بائر در پایان تصریح می‌کند که بر خلاف تصور رایج، موساد هیچ‌گاه اطلاعات تاکتیکی یا گزارش‌های تحلیلی خود را با سیا به اشتراک نگذاشته است و آمریکایی‌ها عملاً از چنین داده‌هایی بی‌بهره‌اند. در مقابل، سرویس‌های اطلاعاتی فرانسه و آلمان در پرونده‌هایی چون انفجار لاکربی (۱۹۸۸) همکاری بسیار بیشتری با واشنگتن داشته‌اند. موساد، به‌گفته بائر، نهادی منطقه‌ای است که تمرکز اصلی‌اش نه بر چین و قدرت‌های دور، بلکه بر تهدیدهای همجوار و مستقیم است: لبنان، ایران، فلسطین و نیز  دیاسپورای آنها در اروپا.