روایت «جاسوس‌های زن موساد در ایران»

منبع: ایندیپندنت عربی
نویسنده: سالمه الموشی پژوهشگر و نویسنده عربستان سعودی
ترجمه و تنظیم از کیهان لندن

 

شایعات درباره جاسوسی زنان، احساس خطر دائمی را تقویت کرده، تدابیر امنیتی را توجیه می‌کند و فضایی از بدگمانی و ترس می‌آفریند.

در جهان سیاست و اطلاعات، واقعیت و تبلیغات بهم می‌آمیزند تا خبرها بیش از آنکه انتقال اطلاعات باشند، به ابزار ساخت روایت‌هایی غیرقابل راست‌آزمایی از واقعیت تبدیل شوند. یکی از روایت‌های جنجالی در این زمینه، داستان جاسوسان زن موساد در ایران در جریان «جنگ ۱۲ روزه» بود. در حالی که هیچ بیانیه رسمی از سوی مقامات رژیم ایران منتشر نشده و اسامی، تصاویر یا اعترافی از این جاسوسان در دست نیست، این خبر به سرعت در رسانه‌های جهانی، به‌ ویژه پلتفرم‌های تحلیلی اسرائیلی، گسترش یافت و به موضوعی پُرمایه برای بررسی نمادپردازی سیاسی و نقش استراتژیک زنان در نزاع‌های اطلاعاتی بدل شد؛ جایی که آنان نه‌ فقط به‌ عنوان عاملان میدانی، بلکه به‌ عنوان نمادهایی با ابعاد روانی و سیاسی پیچیده ظاهر می‌شوند.

روزنامه‌هایی معتبری چون اورشلیم پست و پلتفرم World Israel News بر حضور زنان در جمع‌آوری اطلاعات حساس تأکید کرده‌اند، در حالی که رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی ایران تنها به اطلاعیه‌های کلی درباره بازداشت عناصری متهم به همکاری با موساد بسنده می‌کنند. همین امر باعث شد تا این روایت، بیش از آنکه حقیقتی اطلاعاتی باشد، به موضوعی رسانه‌ای و تحلیلی بدل گردد. مقایسه روایت‌ها در اسرائیل و ایران نشان می‌دهد هر کدام اهداف خاصی را دنبال می‌کنند.

اسرائیل می‌کوشد تصویر موساد را به‌ عنوان نیرویی قادر به نفوذ عمیق در جمهوری اسلامی ایران تثبیت کند، و در مقابل، رژیم ایران با ایجاد فضای تهدید دائمی، بستری برای توجیه گسترش نظارت و بازداشت‌ها فراهم می‌آورد.

رسانه‌های جمهوری اسلامی، در چارچوب سیاست رسمی کنترل افکار عمومی، جزئیاتی ارائه نمی‌دهند که به گفتمان رژیم در داخل آسیب برساند. در عوض، به مردم حس تهدید و هشدارهای دائمی القا می‌کنند. در این سطح نمادین، زنان نقش ویژه‌ای ایفا می‌نمایند؛ زیرا در فرهنگ ایرانی، زن نماینده خانواده و حریم خصوصی است. اخباری مانند وجود جاسوسان زن نشان می‌دهد که این دژهای نمادین شکسته شده‌اند و این امر حس شکنندگی و اهمیت استراتژیک سانسور را  برای رژیم ایران افزایش می‌دهد.

تصویر زنِ جاسوس در ذهن جمعی همواره با اغوا و فریب پیوند دارد و همین موضوع، تأثیر روانی و رسانه‌ای خبر را دوچندان می‌کند. بنابراین، انتخاب زنان در این روایت‌ها بازتابی از کارکرد اجتماعی– روانی این نوع اخبار است. از سوی دیگر، روایت‌های اسرائیلی با تأکید بر زنان جاسوس، توان موساد در نفوذ عمیق بدون شکستن هنجارهای اجتماعی را برجسته می‌سازد.

هدف اصلی این دست خبرها، نمایش اسرائیل به‌ عنوان قدرتی با ظرفیت‌های وسیع اطلاعاتی و همزمان ایجاد هشدار نمادین برای رژیم ایران و جامعه جهانی است حتی اگر جزئیات خبر تأیید نشده باشد. در این میان، جمهوری اسلامی نیز از همین روایت‌ها برای آماده‌سازی فضای داخلی و تقویت مشروعیت اقدامات سختگیرانه (همچون اعدام بابک شهبازی) استفاده می‌کند. حتی اگر روایت «جاسوس‌های زن موساد» دقیق نباشد، کارکرد آن در صحنه سیاست داخلی و خارجی اما انکارناپذیر است.

در عمل مقامات ایران تلاش می‌کنند تا تصویری از اقتدار دولت، گسترش هراس درونی و بازتعریف مرز میان واقعیت و تبلیغات را تثبیت کنند.

به این ترتیب، زنان چه در واقعیت حضور داشته باشند و چه صرفاً در شایعات، به ابزار نمادین و سیاسی نیرومندی بدل می‌شوند. داستان «جاسوس‌های موساد» نشان می‌دهد چگونه روایت‌های اطلاعاتی می‌توانند به بازتعریف برداشت‌های امنیتی و سیاسی، و ترسیم دوباره میدان نبرد نامرئی کمک کنند. این روایت‌ها ثابت می‌کنند که حتی خبرهایی با صحت نامشخص نیز قادرند به ورق‌های استراتژیک در بازی قدرت تبدیل شوند و آگاهی عمومی، نمادهای اجتماعی و سیاست داخلی و خارجی را همزمان شکل دهند.

در این چارچوب، زنان در روایت‌های اطلاعاتی نقش تعیین‌کننده‌ای در بازنمایی سیاست امنیتی و دیپلماسی نمادین ایفا می‌کنند. خبر «جاسوس‌های موساد در ایران» نه صرفاً یک احتمال اطلاعاتی، بلکه نمونه‌ای زنده از چگونگی ساخت روایت امنیتی– سیاسی است.

این روایت امنیتی که به صورت نیمه‌واقعیت، نیمه‌نماد، اما با یک هدف مشخص که تأثیرگذاری بر افکار عمومی و تثبیت کنترل دو طرف است، مطرح می‌شود، چه واقعیت داشته  باشد چه نه، برای زنان بُعدی استراتژیک واقعی ایجاد کرده‌ که نشان می‌دهد چگونه یک روایت می‌تواند در نبردی شطرنجی، بدون شلیک حتی یک گلوله، پیروزی بیافریند.