بریتانیا امروز کشور فلسطین را به رسمیت می‌شناسد

بی بی سی - انتظار می‌رود عصر امروز - یکشنبه ۲۱ سپتامبر / ۳۰ شهریور - سر کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا در بیانیه‌ای، به رسمیت شناختن کشور فلسطین را اعلام کند.

این امر را ابتدا آقای استارمر در ماه ژوئیه اعلام کرده بود و گفته بود تنها در وضعیتی موضع خود را تغییر خواهد داد، که اسرائیل شرایطی را برآورده کند، از جمله موافقت با آتش‌بس در غزه و تعهد به یک توافق صلح پایدار بلندمدت که راه‌حل دو کشور را محقق می‌کند.

به رسمیت شناختن کشور فلسطینی یک تغییر عمده در سیاست خارجی بریتانیا خواهد بود.

دولت‌های گذشته در بریتانیا به طور متوالی گفته بودند که به رسمیت شناختن کشور فلسطینی باید به عنوان بخشی از یک فرآیند صلح و در زمانی با حداکثر تأثیرگذاری باشد.

این اقدام، انتقاد شدید دولت اسرائیل، خانواده‌های گروگان‌ها و برخی از محافظه‌کاران را به دنبال داشته است.

بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، پیش از این گفته بود که چنین اقدامی «پاداش ترور» است.

با این حال، دولت بریتانیا معتقد به داشتن یک مسئولیت اخلاقی برای زنده نگه داشتن امیدها برای یک توافق صلح بلندمدت است.

منابع دولتی بریتانیا گفته‌اند در چند هفته گذشته وضعیت درغزه به طور قابل توجهی بدتر شده است.

آنها به تصاویری اشاره کرده‌اند که گرسنگی و خشونت در غزه را نشان می‌دهد و نخست وزیر بریتانیا قبل آن را «غیرقابل تحمل» توصیف کرده بود.

پرتغال هم اعلام کرده که امروز کشور فلسطین را به رسمیت خواهد شناخت.

وزارت خارجه پرتغال این خبر را در آستانه شروع مجمع عمومی سازمان ملل متحد منتشر کرد که قرار است نشست سالانه‌اش از سه‌شنبه (اول مهر/۲۳ سپتامبر) در نیویورک برگزار شود.

پرتغال در ماه ژوئیه با اشاره به بحران انسانی در نوار غزه و تهدیدهای مکرر اسرائیل برای الحاق سرزمین‌های فلسطینی، قصد خود را برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین اعلام کرد.

کانادا و استرالیا هم خود را برای یک اعلام مشابه آماده می‌کنند. انتظار می‌رود بعضی کشورهای غربی، از جمله بلژیک و فرانسه در جریان اجلاس سازمان ملل، کشور فلسطین را به رسمیت بشناسند.

امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه در ماه ژوئیه گفته بود که فرانسه هم این کار را خواهد کرد. او گفت: «در راستای تعهد تاریخی به صلحی عادلانه و پایدار در خاورمیانه، تصمیم گرفته‌ام که فرانسه، کشور فلسطین را به رسمیت بشناسد.»
به رسمیت شناختن کشور فلسطین به چه معناست؟
فلسطین کشوری است که هم وجود دارد و هم ندارد.

این کشور از سطح بالایی از شناسایی بین‌المللی برخوردار است، نمایندگی‌های دیپلماتیک در خارج دارد و تیم‌های ورزشی آن در رقابت‌هایی از جمله المپیک شرکت می‌کنند.

اما به دلیل مناقشه دیرینه فلسطینی‌ها با اسرائیل، این کشور نه مرزهای بین‌المللی مورد توافق دارد، نه پایتخت و نه ارتش. اشغال نظامی کرانه غربی از سوی اسرائیل باعث شده تشکیلات خودگردان فلسطینی که پس از توافق‌های صلح دهه ۱۹۹۰ شکل گرفت، کنترل کاملی بر سرزمین یا جمعیت خود نداشته باشد. غزه، جایی که اسرائیل در آن‌جا نیز قدرت اشغالگر است، در میانه جنگی ویرانگر قرار دارد.

با توجه به وضعیت شبه‌دولتی فلسطین، به رسمیت شناختن آن ناگزیر تا حدی نمادین است. این اقدام یک بیانیه‌ اخلاقی و سیاسی قوی به شمار می‌رود، اما تغییر چندانی در واقعیت موجود ایجاد نمی‌کند.

با این حال، این نمادگرایی بسیار مهم است. دیوید لمی، وزیر خارجه پیشین بریتانیا، در سخنرانی ماه ژوئیه خود در سازمان ملل تاکید کرد که «بریتانیا مسئولیت ویژه‌ای در قبال حمایت از راه حل دو کشوری دارد».

او در ادامه به اعلامیه بالفور در سال ۱۹۱۷ اشاره کرد که آرتور بالفور، وزیر خارجه وقت بریتانیا، آن را امضا کرد و در آن برای نخستین بار حمایت این کشور از «ایجاد یک خانه ملی برای مردم یهود در فلسطین» را بیان کرد.

اما دیوید لمی گفت که این اعلامیه با وعده‌ای جدی همراه بود که «هیچ اقدامی نباید به حقوق مدنی و مذهبی جوامع غیر یهودی موجود در فلسطین لطمه بزند».

حامیان اسرائیل اغلب تاکید کرده‌اند که لرد بالفور به طور مشخص به فلسطینی‌ها اشاره نکرد و سخنی از حقوق ملی آن‌ها به میان نیاورد.

با این همه سرزمینی که پیشتر با نام فلسطین شناخته می‌شد و بریتانیا از ۱۹۲۲ تا ۱۹۴۸ تحت قیمومت جامعه ملل اداره آن را بر عهده داشت، سال‌هاست در سطح بین‌المللی به عنوان مسئله‌ای ناتمام تلقی می‌شود.

کشور اسرائیل در سال ۱۹۴۸ تشکیل شد، اما تلاش‌ها برای ایجاد کشوری موازی به نام فلسطین به دلایل گوناگون ناکام مانده است.

دیوید لمی گفت سیاستمداران «به تکرار عبارت راه حل دو کشوری عادت کرده‌اند.»

این عبارت به تشکیل یک کشور فلسطینی در سرزمین‌های کرانه غربی (باختری) و نوار غزه اشاره دارد، بر پایه مرزهایی که پیش از جنگ کشورهای عربی و اسرائیل در سال ۱۹۶۷ وجود داشت، به پایتختی بیت‌المقدس شرقی که از آن زمان تحت اشغال اسرائیل است.

اما تلاش‌های بین‌المللی برای تحقق راه‌حل دو کشوری به جایی نرسیده و شهرک‌سازی گسترده اسرائیل در بخش‌های بزرگی از کرانه غربی ـ که بر اساس حقوق بین‌الملل غیرقانونی است ـ این مفهوم را به شعاری تقریبا توخالی تبدیل کرده است.
چه کشورهایی فلسطین را به رسمیت می‌شناسند؟
در حال حاضر ۱۴۷ کشور از ۱۹۳ عضو سازمان ملل کشور فلسطین را به رسمیت می‌شناسند.

فلسطین در سازمان ملل جایگاه «کشور ناظر دائم» را دارد؛ جایگاهی که به آن اجازه مشارکت می‌دهد اما حق رای برایش قائل نیست.

با وعده بریتانیا و فرانسه برای شناسایی فلسطین در جریان نشست مجمع عمومی سازمان ملل (همراه با کشورهایی مانند کانادا، استرالیا، بلژیک و مالت)، کشور فلسطین به زودی از حمایت چهار عضو از پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل برخوردار خواهد شد.

چین و روسیه هر دو در سال ۱۹۸۸ فلسطین را به رسمیت شناختند.

در نتیجه آمریکا، نزدیک‌ترین و مهم‌ترین متحد اسرائیل، به‌تنهایی در اقلیت قرار خواهد گرفت.

واشنگتن از میانه دهه ۱۹۹۰ تشکیلات خودگردان فلسطینی ـ به ریاست کنونی محمود عباس ـ را به رسمیت شناخته است.

از آن زمان تاکنون، چندین رئیس‌جمهور آمریکا از تشکیل نهایی یک کشور فلسطینی حمایت کرده‌اند، اما دونالد ترامپ در میان آن‌ها نبوده است. سیاست‌های آمریکا در دو دولت او آشکارا به سود اسرائیل بوده است.چرا بریتانیا و کشورهای دیگر الان تصمیم گرفته‌اند فلسطین را به رسمیت بشناسند؟
دولت‌های قبلی بریتانیا همواره از به رسمیت شناختن کشور فلسطین سخن گفته‌اند، اما تنها در قالب روند صلح و ترجیحا همراه با دیگر متحدان غربی و در «زمانی که بیشترین اثرگذاری را داشته باشد».

این دولت‌ها بر این باور بودند که انجام چنین کاری صرفا به‌عنوان یک حرکت نمادین، اشتباه است، چون ممکن است نوعی حس رضایت اخلاقی ایجاد کند، اما در عمل هیچ تغییری در واقعیت موجود ایجاد نخواهد کرد.

اما رخدادهای اخیر به وضوح دولت‌های مختلف را وادار به اقدام کرده است.

تصاویر قحطی رو به گسترش در غزه، افزایش خشم عمومی از عملیات نظامی اسرائیل و تغییرات چشمگیر در افکار عمومی، همه در رسیدن به این نقطه نقش داشته‌اند.

برخی کشورها تصمیم خود را مشروط کرده‌اند.

کانادا، شناسایی کشور فلسطین را مشروط به به تعهد تشکیلات خودگردان فلسطینی به اصلاحات، برگزاری انتخابات در سال ۲۰۲۶ و خلع سلاح کشور فلسطین کرده است.

دولت بریتانیا هنگام اعلام تصمیم خود، مسئولیت را متوجه طرف دیگر کرد و گفت در جریان نشست مجمع عمومی سازمان ملل، فلسطین را به رسمیت خواهد شناخت مگر آنکه دولت اسرائیل گام‌های قاطعی برای پایان دادن به رنج‌ها در غزه بردارد، با یک آتش‌بس توافق کند، از الحاق سرزمین‌های کرانه غربی خودداری کند و به روند صلحی متعهد شود که به راه حل دو کشوری بینجامد.

این موضع بریتانیا تا حدی باعث سردرگمی شد و منتقدان گفتند به رسمیت شناختن فلسطین نباید مشروط باشد، به ویژه مشروط به اقدامات اسرائیل.

اما از همان ابتدا روشن بود که پیشرفت چشمگیر در چهار شرط بریتانیا بسیار بعید است، و در نتیجه، شناسایی کشور فلسطین عملا اجتناب‌ناپذیر بود.

کشورهایی که قصد شناسایی دولت فلسطین را دارند امیدوارند با هماهنگی اقداماتشان اثرگذاری بیشتری ایجاد کنند، بحث درباره پایان جنگ غزه را به صورت جدی‌تر مطرح کنند و مسیر روند سیاسی پس از آن را روشن‌تر سازند.
مخالفت آمریکا
دولت دونالد ترامپ هرگز مخالفت خود را با به رسمیت شناختن کشور فلسطین پنهان نکرده است. رئیس‌جمهور آمریکا در یک نشست خبری مشترک با کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا در روز ۱۸ سپتامبر تایید کرد که «در این زمینه با نخست‌وزیر اختلاف نظر دارد».

با وجود این، هر دو نفر گفتند که در دیدار دوجانبه خود درباره این موضوع صحبت کرده‌اند.

در واقع، روشن است که موضع آمریکا در این زمینه سخت‌تر شده و به مخالفت صریح با اصل موضوع استقلال فلسطین رسیده است.

در ماه ژوئن، مایک هاکبی، سفیر کنونی آمریکا در اسرائیل، گفت بر این باور است که ایالات متحده دیگر از ایجاد یک کشور فلسطینی حمایت نمی‌کند.

اخیرا هم مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، گفت که تلاش‌های بین‌المللی برای به رسمیت شناختن فلسطین باعث می‌شود حماس «جسورتر» شود.

او این سخنان را روز ۱۵ سپتامبر در کنفرانس خبری مشترک با بنیامین نتانیاهو بیان کرد؛ اظهاراتی که بازتاب‌دهنده موضع اسرائیل است مبنی بر اینکه شناسایی فلسطین، «پاداشی برای تروریسم» پس از حملات ویرانگر حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ خواهد بود.

روبیو همچنین گفت آمریکا به طرفداران شناسایی فلسطین هشدار داده است که این اقدام احتمالا اسرائیل را به سمت الحاق کرانه غربی سوق خواهد داد.

او در ابتدای سپتامبر به خبرنگاران گفت: «ما به آن‌ها گفتیم که این کار به چنین اقدامات متقابلی منجر خواهد شد و دستیابی به آتش‌بس [در غزه] را دشوارتر خواهد کرد.