تلاش مصر برای تشکیل نیروی جمعیِ عربیِ واکنش سریع در پی حمله به دوحه

عبدالفتاح سیسی، رئیس‌جمهور مصررادیو فردا: در پی حمله اسرائیل به دوحه و افزایش نگرانی‌های امنیتی در منطقه، مصر تلاش می‌کند بار دیگر طرح ایجاد یک نیروی نظامی مشترک عربی مشابه پیمان ناتو را احیا کند.

به گزارش رسانه‌های عربی، قاهره امیدوار است این ایده در نشست اضطراری سران عرب و اسلامی که روز دوشنبه، ۲۴ شهریور، در قطر برگزار می‌شود، حمایت گسترده‌تری پیدا کند.

روزنامه «القدس العربی» روز شنبه ۲۲ شهریور نوشت که عبدالفتاح سیسی، رئیس‌جمهور مصر، در رایزنی‌های اخیر با همتایان عرب خود پیشنهاد داده یک نیروی واکنش سریع تشکیل شود که بتواند در صورت حمله به هر کشور عربی وارد عمل شود.

دیگر منابع رسانه‌ای عربی‌زبان هم گزارش داده‌اند که قاهره حتی آمادگی دارد حدود ۲۰ هزار نظامی خود را در قالب این ساختار اعزام کند و یک ژنرال چهارستاره مصری فرماندهی آن را بر عهده گیرد، در حالی که عربستان سعودی شریک اصلی این طرح خواهد بود.

ملاحظات منطقه‌ای و سیاسی نیز در این زمینه نقش خواهند داشت و احتمال مشارکت نیروهایی از مراکش و الجزایر نیز مطرح شده است.

به گفته یک مقام رسمی، «سازوکار این نیرو باید به گونه‌ای باشد که در مواقع لزوم بتوان آن را به‌کار گرفت و همچنین به‌گونه‌ای شکل گیرد که ترکیب کشورهای عربی و ارتش‌هایشان را بازتاب دهد و در عین حال موازنه‌ای در سیاست‌های منطقه‌ای ایجاد کند.»

این ابتکار که نخستین بار حدود یک دهه پیش مطرح شد و بعضی رسانه‌ها از آن با عنوان «ناتوی عربی» یاد کرده‌اند پس از حمله اخیر اسرائیل به رهبران حماس در قطر دوباره در صدر دستور کار قرار گرفته است.

محمد السودانی، نخست‌وزیر عراق نیز با استقبال از ایده تشکیل نیروی مشترک امنیتی اسلامی گفته است: «هیچ مانعی وجود ندارد که کشورهای اسلامی نیرویی واحد برای مقابله با تهدیدها داشته باشند. تجاوزهای اسرائیل فقط به قطر محدود نخواهد شد.»

به نوشته روزنامه جروزالم‌پست، تحلیلگران بر این عقیده‌اند که مصر می‌کوشد با این طرح جایگاه رهبری خود را در چارچوب امنیت جمعی عربی تثبیت کند.

اسرائیل روز سه‌شنبه برای نخستین بار قطر را هدف حمله هوایی قرار داد؛ حمله‌ای که به کشته شدن پنج عضو حماس، از جمله پسر خلیل‌الحیه، به علاوه یک نیروی امنیتی قطری انجامید و تلاش‌های دیپلماتیک برای آتش‌بس در غزه را با فشار بیشتری روبه‌رو کرد.

با این روند، کشورهای حوزه خلیج فارس نیز که خود را در سال‌های اخیر به‌ عنوان «جزایر ثبات» معرفی می‌کردند، با دو حمله مستقیم ایران و اسرائیل به قطر در کمتر از یک سال به شدت نگران شده‌اند.

نخست، ایران در ماه ژوئن یک پایگاه آمریکایی در خاک قطر را هدف قرار داد و این هفته اسرائیل در دوحه حمله‌ای مستقیم انجام داد.

مقام‌های قطری گفته‌اند پاسخ به این حمله اسرائیل «جمعی» خواهد بود و در نشست دوحه مورد بررسی قرار می‌گیرد. امارات متحده عربی نیز با اعزام هیئتی بلندپایه به قطر و احضار دیپلمات اسرائیلی، حمله اخیر را «وقیحانه و بزدلانه» توصیف کرده است.

از سوی دیگر، به نوشته شبکه خبری سی‌ان‌ان، تحلیلگران می‌گویند گزینه‌های عملی کشورهای عربی محدود است. برخی به فعال‌سازی «نیروی سپر جزیره» اشاره می‌کنند که در دهه ۱۹۸۰ برای دفاع مشترک کشورهای شورای همکاری خلیج فارس ایجاد شد. دیگران می‌گویند می‌توان از ظرفیت اقتصادی و صندوق‌های ثروت ملی عربی برای اعمال فشار غیرنظامی بر اسرائیل استفاده کرد.

یائیر لاپید، رهبر اپوزیسیون در اسرائیل، در واکنش به گزارش‌ها درباره طرح مصر نوشت: «ایجاد یک نیروی مشترک عربی در پاسخ به حملات اسرائیل، ضربه‌ای شدید به توافق‌های صلح و نیز به توافق ابراهیم است.»

او با اشاره به دولت نتانیاهو نوشت که «این دولت با بی‌مسئولیتی و غرور، جایگاه بین‌المللی اسرائیل را نابود کرده و باید پیش از آنکه دیر شود جای خود را به دیگری دهد.»

نشست فوق‌العاده سران عرب و اسلامی روز دوشنبه در دوحه برگزار می‌شود و به گفته ماجد الانصاری، سخنگوی وزارت خارجه قطر، پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای محکومیت حمله اسرائیل آماده شده است.