نتانیاهو برای نخستین بار نسل‌کشی ارامنه به‌دست دولت عثمانی را به رسمیت شناخت

ایران اینترنشنال: نخست‌وزیر اسرائیل برای نخستین بار اعلام کرد نسل‌کشی انجام‌شده به‌دست امپراتوری عثمانی علیه ارامنه، آشوریان و یونانیان در اوایل قرن بیستم را به رسمیت می‌شناسد. موضعی برآمده از تغییر رویکرد اسرائیل، در حالی که روابط این کشور با ترکیه رو به وخامت گذاشته است.

وقتی پاتریک بت-دیوید، نویسنده و یوتیوبر ایرانی‌-آمریکایی (از یک خانواده‌ مسیحی آشوری)، در پادکست خود، «پی‌بی‌دی»، از بنیامین نتانیاهو پرسید چرا اسرائیل نسل‌کشی ارامنه را به رسمیت نمی‌شناسد، او پاسخ داد: «فکر می‌کنم این کار را کرده‌ایم. فکر می‌کنم کنست قطعنامه‌ای در این خصوص تصویب کرده باشد.»

تایمز اسرائیل چهارشنبه پنجم شهریور در گزارش این موضوع نوشت که هیچ قانونی در این باره تصویب نشده است.

اما وقتی از نتانیاهو پرسیده شد که «چرا هیچ‌کدام از نخست‌وزیران اسرائیل این نسل‌کشی را به رسمیت نشناخته‌اند»، او گفت: «همین الان انجام دادم. بفرمایید.»

🚨🇮🇱 Israel officially recognizes the Armenian, Assyrian & Greek genocide committed by the Ottoman Empire. pic.twitter.com/9MGIbyKaFE

— Terror Alarm (@Terror_Alarm) August 26, 2025

پیشینه تاریخی و واکنش جهانی
تایمز اسرائیل نوشت ارامنه مدت‌ها به‌دنبال به‌رسمیت شناخته شدن بین‌المللی کشتارهای امپراتوری عثمانی بوده‌اند که طبق گزارش‌ها حدود ۱.۵ میلیون نفر از مردم آن‌ها را به قتل رساند.

ترکیه ـ جانشین امپراتوری عثمانی ـ به‌شدت این اتهام را رد می‌کند که قتل‌عام‌ها، زندانی‌ کردن‌ها و تبعید اجباری ارامنه، معادل نسل‌کشی بوده است.

۲۰ آوریل ۱۹۶۵، اروگوئه نخستین کشوری بود که نسل‌کشی ارامنه را به رسمیت شناخت اما اکثریت قاطع کشورهای جهان از به‌کار بردن رسمی واژه نسل‌کشی برای رویدادهای بین سال‌های ۱۹۱۵ تا ۱۹۲۳ ـ دوره‌ای که نیروهای عثمانی در اقدامی نظام‌مند به قتل‌عام شهروندان ارمنی به‌عنوان پاکسازی قومی دست زدند ـ خودداری کرده‌اند؛ عمدتا به دلیل نگرانی از روابطشان با ترکیه، کشوری که دومین ارتش بزرگ ناتو را دارد و یک قدرت مهم مسلمان و نسبتا طرفدار غرب در مدیترانه و خاورمیانه به‌شمار می‌رود.

تا امروز تنها ۳۴ دولت این نسل‌کشی را به رسمیت شناخته‌اند.

اسرائیل که برای سال‌ها ترکیه را شریک تجاری و گاهی امنیتی مهم می‌دانست، در صف اکثریت باقی ماند اما روابط دو کشور در طول جنگ جاری در غزه به سطحی بی‌سابقه از تیرگی رسیده است.

رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری ترکیه، یکی از حامیان سرسخت حماس و از منتقدان برجسته اسرائیل در صحنه جهانی است و کشور او بارها حمله هفتم اکتبر ۲۰۲۳ این گروه فلسطینی مورد حمایت جمهوری اسلامی به جنوب اسرائیل را ستوده است؛ حمله‌ای که در آن هزاران نفر از نیروهای حماس از نوار غزه وارد اسرائیل شدند، حدود هزار و ۲۰۰ نفر را کشتند و ۲۵۱ نفر را گروگان گرفتند.
بحث درباره هولوکاست و روابط با ترکیه
تایمز اسرائیل نوشت که برخی معتقدند ماهیت منحصر به‌فرد هولوکاست مانع از آن می‌شود که اسرائیل نسل‌کشی ارامنه را به رسمیت بشناسد، چون این بیم وجود دارد که آن‌وقت «کشتار صنعتی» یک‌سوم یهودیان جهان، صرفا به‌عنوان یکی از نسل‌کشی‌ها در طول تاریخ در نظر گرفته شود.

اما بیشتر تحلیل‌ها به روابط اسرائیل با آنکارا به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای اشاره دارند. حامیان این دیدگاه شعار «دوباره هرگز» را که از اردوگاه‌های مرگ برخاست، ضرورتی اخلاقی می‌دانند؛ بدین معنا که یهودیان و دولت یهود باید اولویت را به جلوگیری از کشتار دوباره خود بدهند، حتی اگر با ایجاد «اتحادهای مصلحتی با شرکای ناخوشایند» باشد.

در عین حال، شمار زیادی از اسرائیلی‌ها معتقدند تجربه یهودیان در هولوکاست، کشورشان را موظف می‌کند پیشگام به‌رسمیت شناختن نسل‌کشی‌های دیگر باشد.

بسیاری از گروه‌های برجسته یهودی، از جمله «اتحادیه ضد افترا» و «اتحادیه یهودیت اصلاح‌گرا»، نسل‌کشی ارامنه را به رسمیت می‌شناسند.
مواضع رهبران اسرائیل در دو دهه گذشته
رهبران اسرائیل سرسختانه در برابر به‌رسمیت شناختن نسل‌کشی ارامنه مقاومت کرده‌اند.

سال ۲۰۰۱، زمانی که روابط با ترکیه در اوج بود، شیمون پرز، وزیر خارجه وقت، آشکارا «ادعاهای ارامنه» را رد کرد و آن‌ها را «تلاشی برای ایجاد شباهت با هولوکاست» دانست.

او گفت: «هیچ چیزی مشابه هولوکاست اتفاق نیفتاده است. آن‌چه بر سر ارامنه آمد یک تراژدی است اما نسل‌کشی نیست.»

با این حال، تلاش‌هایی از سوی سیاستمداران برجسته برای تغییر سیاست اسرائیل صورت گرفته است.

تایمز اسرائیل نوشت که سال ۲۰۰۰، یوسی سرید، وزیر آموزش وقت، اعلام کرد قصد دارد نسل‌کشی ارامنه را در برنامه درسی تاریخ اسرائیل بگنجاند.

او در هشتادوپنجمین سالگرد این کشتار گفت: «نسل‌کشی جنایتی علیه بشریت است و هیچ چیز هولناک‌تر و نفرت‌انگیزتر از آن وجود ندارد. یکی از اهداف آموزش ما ـ هدف اصلی ـ القای حساسیت نسبت به آسیب زدن به بی‌گناهان صرفا بر اساس ملیت است. ما یهودیان، به‌عنوان قربانیان اصلی نفرت مرگبار، موظفیم دوچندان حساس باشیم و با سایر قربانیان همدلی کنیم.»

بیش از یک دهه بعد، در ژوئن ۲۰۱۱، آریه الداد، عضو حزب راست‌گرای «اتحاد ملی»، لایحه‌ای ارائه داد تا ۲۴ آوریل هر سال به‌عنوان روز یادبود نسل‌کشی ارامنه اعلام شود.

چند هفته پیش از آن، کنست نخستین بحث خود را درباره به‌رسمیت شناختن این نسل‌کشی برگزار کرده بود و به نظر می‌رسید اکثریت از آن حمایت می‌کنند اما موضوع هرگز به رأی گذاشته نشد.

حتی رووین ریولین، رییس‌جمهوری پیشین اسرائیل نیز از مدافعان سرسخت به‌رسمیت شناختن نسل‌کشی ارامنه بود.

او زمانی که رییس کنست از حزب لیکود بود و هنوز رییس‌جمهوری نشده بود، گفت: «غیرقابل تصور است که کنست این تراژدی را نادیده بگیرد. ما از مردم می‌خواهیم هولوکاست را انکار نکنند و نمی‌توانیم تراژدی ملت دیگری را نادیده بگیریم.»
رووین ریولینمواضع متناقض ریولین و تحولات اخیر
وقتی ریولین به مقام ریاست‌جمهوری رسید، اولویت‌های او تغییر کرد.

او در یک سخنرانی سازمان ملل در سال ۲۰۱۵ به‌تفصیل درباره قتل‌عام ارامنه در یک قرن پیش صحبت کرد اما در به‌رسمیت شناختن نسل‌کشی، احتیاط کرد.

ریولین در سخنرانی خود به عبری از عبارت «قتل اعضای ملت ارمنی» استفاده کرد که اشاره‌ای به اصطلاح عبری «نسل‌کشی» دارد اما از به‌کاربردن خود این اصطلاح پرهیز کرد.

او همچنین تصمیم گرفت به‌عنوان رییس‌جمهوری، امضای خود را در دادخواست سالانه‌ای که اسرائیل را برای به رسمیت شناختن نسل‌کشی فرا می‌خواند، تمدید نکند.

سال ۲۰۱۸ نیز رأی‌گیری کنست برای به‌رسمیت شناختن نسل‌کشی به‌دلیل نبود حمایت ائتلافی، لغو شد.