فیلمی که سربازان آمریکایی از تهران در سال ۱۳۲۳ گرفتند

فواد ایزدی با انتشار فیلمی در شبکه ایکس نوشت:

فیلمی که سربازان اشغالگر آمریکایی از تهران در سال ۱۳۲۳ گرفتند.

از مسجد سپه‌سالار تا مشروب فروشی گربه سیاه.

آمریکایی‌ها در توهم روزی هستند که دوباره سربازان آمریکایی‌ در تهران پرسه بزنند.

فیلمی که سربازان اشغالگر آمریکایی از تهران در سال ۱۳۲۳ گرفتند.

از مسجد سپه‌سالار تا مشروب فروشی گربه سیاه.

آمریکایی‌ها در توهم روزی هستند که دوباره سربازان آمریکایی‌ در تهران پرسه بزنند. pic.twitter.com/T1d4fnUTQP

— فواد ایزدی Foad Izadi (@IzadiFoad) August 14, 2025

در بحبوحه جنگ جهانی دوم، ایران که با وجود اعلام بی‌طرفی، به دلیل موقعیت استراتژیک خود به "پل پیروزی" متفقین تبدیل شده بود، شاهد حضور نیروهای خارجی از جمله سربازان آمریکایی بود.

 پس از اشغال ایران توسط نیروهای بریتانیا و شوروی در شهریور ۱۳۲۰، مسیرهای ارتباطی کشور برای ارسال کمک‌های نظامی حیاتی به جبهه شرقی شوروی مورد استفاده قرار گرفت.

 با ورود ایالات متحده به جنگ، نیاز به ساماندهی و افزایش سرعت این کمک‌ها بیشتر شد و به همین دلیل، در اواخر سال ۱۳۲۰، نیروهای آمریکایی تحت عنوان "فرماندهی خلیج فارس" وارد ایران شدند. در سال ۱۳۲۳، که اوج حضور این نیروها بود، تعداد زیادی از سربازان آمریکایی در تهران و شهرهای دیگر مستقر بودند تا بر روند حمل و نقل تدارکات، به ویژه از طریق راه‌آهن سراسری، نظارت کنند.

حضور این سربازان در پایتخت، پدیده‌ای تازه و برای مردم ایران غریب بود. در حالی که نیروهای بریتانیایی و شوروی سابقه طولانی‌تری در دخالت در امور ایران داشتند، آمریکایی‌ها به عنوان قدرت جدیدی که سابقه‌ای از استعمار مستقیم در منطقه نداشتند، با نگاهی متفاوت از سوی برخی مقامات و مردم مواجه شدند. 

در این دوره، دولت ایران به رهبری افرادی چون احمد قوام به دنبال تکیه بر آمریکا به عنوان قدرتی سوم در مقابل نفوذ سنتی بریتانیا و شوروی بود. این رویکرد، منجر به ورود هیئت‌های مستشاری آمریکایی در زمینه‌های مختلف مالی و نظامی شد که حضور سربازان را تکمیل می‌کرد و به تدریج جایگاه ایالات متحده را در ساختار سیاسی ایران تقویت نمود.

اما این حضور نظامی، همواره مسالمت‌آمیز و بدون چالش نبود. در سال ۱۳۲۳ و سال‌های مشابه، حوادثی گزارش شده که نشان از تنش بین مردم و سربازان خارجی داشت. این سربازان که از نظر فرهنگی و اجتماعی با جامعه ایران بیگانه بودند، گاهی باعث بروز مشکلاتی می‌شدند.

 برای مثال، روزنامه‌های آن زمان از درگیری‌هایی بین مردم و سربازان آمریکایی خبر داده‌اند که به دلیل تعرض به نوامیس یا بی‌احترامی به فرهنگ محلی روی می‌داد. این حوادث، با وجود تلاش دولت برای کنترل اوضاع، باعث خشم عمومی و افزایش احساسات ملی‌گرایانه علیه حضور نیروهای خارجی می‌شد.

علاوه بر این، حضور متفقین و از جمله نیروهای آمریکایی، تأثیرات مخرب اقتصادی نیز بر جامعه ایران گذاشت. با اینکه آمریکا کمک‌هایی را در قالب برنامه "وام و اجاره" به ایران ارائه می‌داد، اما تورم شدید، کمبود مواد غذایی و تشکیل بازار سیاه که نتیجه مستقیم اشغال و استفاده از منابع کشور برای تأمین نیازهای ارتش‌های خارجی بود، زندگی را برای مردم به شدت دشوار کرده بود.

 این شرایط اقتصادی نامناسب، نارضایتی‌ها را عمیق‌تر کرد و باعث شد که بسیاری از مردم، نیروهای خارجی را عامل اصلی این بحران‌ها بدانند، صرف نظر از اینکه از کدام کشور بودند.

در نهایت، حضور سربازان آمریکایی در تهران در سال ۱۳۲۳، فصلی مهم در تاریخ معاصر ایران است. این دوره نه تنها به دلیل نقش ایران در جنگ جهانی دوم و انتقال تدارکات حیاتی، بلکه به خاطر آغازی برای نفوذ فزاینده ایالات متحده در منطقه و شکل‌گیری روابطی جدید با تهران اهمیت دارد.

 این حضور، که در ظاهر برای کمک به متفقین بود، در واقع پایه‌های یک رابطه پیچیده و طولانی‌مدت را بنا نهاد که تا دهه‌ها بعد ادامه یافت و تأثیرات عمیقی بر سیاست، اقتصاد و جامعه ایران گذاشت. با پایان جنگ و خروج تدریجی نیروهای خارجی، میراث این دوره، از جمله تأثیرات فرهنگی و سیاسی حضور آمریکایی‌ها، به یکی از مباحث مهم تاریخی تبدیل شد.