جنجال ذبح گوزن زرد برای زائران اربعین در عراق؛ حیوان در معرض انقراض قربانی شد؟

در روزهای اخیر تصاویری منتسب به ذبح گوزن زرد در عراق برای زائران اربعین در فضای مجازی دست به دست می‌شود که در میان کاربران ایرانی بسیار خبرساز شده است. در واکنش به این موضوع، سازمان حفاظت محیط زیست مدعی شد که این تصاویر مربوط به سال‌های گذشته بوده و ارتباطی با گوزن زرد ایرانی ندارد.

۱۵۵۰ تن گوشت قرمز گوشت مرغ برنج شکر هدیه جهاد کشاورزی میره عراق pic.twitter.com/bEUv9KX5gD

— Behnam_torke (@BehnamZapata2) August 6, 2025

در ادامه گزارش ایرنا و به نقل از سازمان محیط زیست آمده که گوزن زرد ایرانی در زیستگاه‌های تحت حفاظت خوزستان، شامل پارک ملی کرخه و منطقه حفاظت‌شده دز، تحت مراقبت ویژه قرار داشته و شرایط حفاظتی به گونه‌ای است که ورود افراد غیرمسئول به این مناطق به‌سادگی امکان‌پذیر نیست. اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان ضمن تکذیب هرگونه ارتباط این تصاویر با گوزن‌های زرد ایرانی، از شهروندان درخواست کرده پیش از بازنشر چنین محتواهایی، به صحت و منبع آن توجه داشته باشند.

علاوه بر این، خبرنگار رویداد۲۴ نیز صحت این ادعا را در گفت‌و‌گو با حمیدرضا میرزاده، فعال محیط‌زیست جانوری مورد بررسی قرار داده است. میرزاده می‌گوید در رابطه با این تصاویر با چند کارشناس دیگر نیز صحبت کرده و همگی بر این موضوع تاکید داشتند که حیوانی که قربانی شده، گوزن زرد اروپایی است نه ایرانی. گونه‌ای غیر بومی که در طبیعت ایران یافت نمی‌شود و تنها تعداد بسیار محدودی از آن‌ها را در برخی از باغ‌وحش‌ها نگهداری می‌کنند. این فعال محیط‌زیست جانوری همچنین می‌گوید:

ما در ایران هیچ مزرعه پرورشی برای گوزن زرد، چه ایرانی و چه اروپایی نداریم. این حیوان به احتمال زیاد از مزارع پرورشی خارج از کشور، شاید ترکیه یا دیگر کشور‌ها وارد شده است.

وقتی پای مراسم مذهبی و فرهنگی به میان می‌آید، ماجرا حساس‌تر می‌شود. امروز گوزن پرورشی است، فردا ممکن است گونه‌ای تحت حفاظت یا بومی قربانی شود و این مرز به‌راحتی جابه‌جا می‌شود.

پرورش کنترل‌شده می‌تواند ابزار کاهش شکار غیرمجاز باشد، اما در غیاب پیوست‌های فرهنگی و آموزشی، همین اقدام ممکن است به پیامد‌های ناخواسته منجر شود. در فرهنگ اطعام محرم سابقه‌ای از قربانی گوزن وجود ندارد. ورود چنین حیوانی به این مراسم می‌تواند الگوی نادرستی بسازد که بعداً برای گونه‌های آسیب‌پذیر هم تکرار شود.

حفاظت از حیات وحش فقط با قوانین شکل نمی‌گیرد؛ بخش مهم آن، مرز‌های فرهنگی و اخلاقی جامعه است که اگر شکسته شود، بازسازی‌اش دشوار خواهد بود.

لازم به ذکر است که طبق فتوای مراجع تقلید شیعه گوشت گوزن حلال است اما سوال اینجاست که چرا گوشتی که هیچ جایگاهی در سبدغذایی مردم ندارد، باید در مراسم عزاداری امام حسین ارائه شود؟ فلسفه عاشورا و آیین‌های مرتبط با آن بر سادگی، خلوص نیت و دوری از تجملات استوار است. قربانی کردن گونه‌های خاص و نادر، نه‌تنها نسبتی با این روحیه ندارد، بلکه رنگی از نمایش و تفاخر به خود می‌گیرد که با پیام اصلی نهضت حسینی در تضاد است. در فرهنگ عاشورا، ارزش اطعام در نیت پاک و دستگیری از نیازمندان است، نه در قیمت یا کمیابی حیوانی که قربانی می‌شود.

علاوه بر این، استفاده از گونه‌های نادر یا غیرمعمول در مراسم مذهبی می‌تواند به مرور، مرزهای اخلاقی این آیین‌ها را جا‌به‌جا کند. آیین‌هایی که قرار است پیوندی میان مردم و معنویت برقرار کنند، اگر به عرصه نمایش حیوانات کمیاب و هزینه‌های گزاف تبدیل شوند، از مسیر اصیل خود فاصله خواهند گرفت. چنین روندی نه تنها به زیان حیات‌وحش، بلکه چهره‌ای نادرست از فرهنگ عزاداری شیعی به نمایش می‌گذارد.

گفتنی است که گوزن زرد ایرانی زیرگونه‌ای از گوزن زرد است که در آستانه انقراض قرار داشت اما با اقدامات انجام شده از سوی مقامات محیط زیست ایران از خطر انقراض نجات یافته است. به ادعای این سازمان، گوزن زرد ایرانی در منطقه جزیره اشک احیا و سپس با افزایش جمعیت تعدادی از آن‌ها به زیستگاه تاریخی خود در حوزه زاگرس منتقل شدند.

در ادامه مطلب ایرنا چنین آمده که بیشترین گوزن‌های زرد ایرانی در محوطه‌های محصور نسبتاً وسیعی در دشت ناز ساری، پناهگاه حیات وحش سمسکنده در ساری، جزایر اشک و کبودان دریاچه ارومیه، میان‌کتل دشت ارژن و منطقه حفاظت‌شده پریشان (دشت برم کازرون) در استان فارس نگهداری می‌‌شوند اما تمام این مناطق کاملاً محصور یا جزیره هستند.

گوزن زرد ایرانی در اصل بومی سواحل شرق مدیترانه تا نواحی غرب ایران بود و تا سال ۱۸۷۵ میلادی نسل آن در تمامی این مناطق به جز بخش‌های جنوب غربی ایران منقرض شد. در دهه ۱۹۴۰ تصور می‌شد این حیوان به کلی منقرض شده اما در سال ۱۹۵۶ مشخص گردید که تعداد کمی از این گونه، در حدود ۲۵ رأس، در جنگل کوچکی در اطراف رودخانه‌های دز و کرخه باقی‌مانده‌اند، و دولت سعی کرد تا با زنده‌گیری، تکثیر در اسارت و رهاسازی دوباره این گوزن‌های زرد ایرانی، نسل آن‌ها را حفظ کند.