خندیدن ممنوع!؛ ماجرای عجیب توقف فعالیت رادیو نسیم در افغانستان

مدیر مسؤول و خبرنگاران رادیوی محلی نسیم، در ولایت دایکندی افغانستاندر یک نمونه تازه و بی‌سابقه از اعمال محدودیت بر آزادی رسانه‌ها در افغانستان، استخبارات طالبان نشرات رادیو نسیم در ولایت دایکندی را متوقف کرد.

 

آنچه این ماجرا را عجیب و غریب‌تر می‌کند، اتهامی بود که در ابتدا برای توجیه این اقدام مطرح شد؛ «خندیدن» یک خبرنگار در یک اداره دولتی. این واقعه، نمادی از فضای خفقان‌آوری است که بر رسانه‌های محلی در افغانستان حاکم شده و نشان می‌دهد که مقامات طالبان، حتی با بهانه‌های به ظاهر بی‌اهمیت و مضحک، می‌توانند یک رسانه را تعطیل و کارکنان آن را بازداشت کنند.

 

این حادثه تلخ، علاوه بر توقف فعالیت یک رسانه، موجی از نگرانی را در میان فعالان رسانه‌ای و حقوق بشر برانگیخته است.

ماجرا از این قرار بود که سیف‌الله رضایی، خبرنگار رادیو نسیم، به دعوت ریاست سرحدات و قبایل طالبان به آن اداره رفته بود تا گزارشی تهیه کند. در حین احوال‌پرسی و صحبت با همکاران رسانه‌ای‌اش، او می‌خندد و همین خندیدن، به مذاق مأموران استخبارات خوش نمی‌آید. مأموران حاضر در محل، با اتهام واهی «خندیدن» او را بازداشت کرده و پس از دستبند زدن، او را برای «عبرت دیگران» در شهر می‌گردانند و سپس به مقر ریاست استخبارات منتقل می‌کنند. این اقدام تحقیرآمیز و خارج از عرف، نه تنها نشان‌دهنده نبود یک روند قانونی مشخص در برخورد با خبرنگاران است، بلکه تأکیدی بر این حقیقت تلخ است که رسانه‌ها در افغانستان در فضایی از بی‌ثباتی و ترس فعالیت می‌کنند و هر لحظه ممکن است با برخوردهای سلیقه‌ای و غیرقانونی مواجه شوند.

اما این پایان ماجرا نبود و اقدامات طالبان از فرد فراتر رفته و کل یک رسانه را هدف قرار داد. پس از بازداشت خبرنگار، مأموران استخبارات به دفتر رادیو نسیم هجوم می‌برند و تمام تجهیزات آن را با این بهانه که قصد «بررسی» آنها را دارند، ضبط می‌کنند. این حمله به دفتر یک رسانه، به توقف کامل نشرات منجر شد و در پی آن، مدیر مسؤول رادیو، سلطان‌علی جوادی و یک خبرنگار دیگر، مجتبی قاسمی، نیز بازداشت شدند. این سلسله اقدامات، از بازداشت خبرنگار گرفته تا تعطیلی رادیو، به وضوح نشان می‌دهد که بهانه اولیه «خندیدن» تنها پوششی برای یک تصمیم از پیش تعیین‌شده برای ساکت کردن این رسانه بوده است.

در ادامه، پرده از انگیزه اصلی این برخورد برداشته شد. در حالی که خبرنگاران بازداشتی در ابتدا با اتهام «خندیدن» روبرو بودند، مأموران استخبارات به آنها تفهیم کردند که اتهام اصلی، مربوط به نشر گزارشی است که چند ماه پیش درباره حضور داعش در افغانستان به نقل از آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، منتشر شده بود. این تغییر ناگهانی در اتهام، ریاکاری و بی‌عدالتی در برخورد با رسانه‌ها را به نمایش می‌گذارد. مشخص می‌شود که این اقدامات، به دلیل حساسیت طالبان نسبت به یک خبر خاص بوده و «خندیدن» تنها بهانه‌ای برای آغاز سرکوب به حساب آمده است.

نکته قابل تأمل دیگر این است که گزارش مورد نظر، چند ماه قبل از این ماجرا منتشر شده بود و رادیو نسیم تنها رسانه‌ای نبود که آن را منتشر کرده بود. به گفته صاحب امتیاز این رادیو، بسیاری از رسانه‌های محلی دیگر نیز این خبر را به طور گسترده منتشر کرده بودند. این موضوع نشان می‌دهد که هدف از این اقدام، نه برخورد با یک «خبر کذب» یا «گزارش خلاف واقع»، بلکه به طور مشخص تحت فشار قرار دادن رادیو نسیم بوده است. این تمرکز و هدف‌گیری یک رسانه خاص، بیانگر وجود یک کینه و سابقه قبلی در برخورد با این رادیو است که در نهایت منجر به این تصمیم ناگهانی برای تعطیلی آن شده است.

این حادثه جدید، یادآور اتفاقات تلخ گذشته برای رادیو نسیم است. نشرات این رادیو پیش از این نیز از سوی طالبان متوقف شده بود و مدیر مسؤول آن، سلطان‌علی جوادی، سال گذشته پس از تحمل هفت ماه حبس، به اتهام «تبلیغ علیه گروه» از زندان آزاد شد. این تاریخچه طولانی از فشار و سرکوب، نشان می‌دهد که رادیو نسیم مدت‌هاست که در تیررس توجه طالبان قرار دارد و هر گونه اقدام یا گزارشی از سوی آن، به طور موشکافانه رصد می‌شود. این بار، یک «خنده» بهانه‌ای شد تا باری دیگر، صدای این رسانه خاموش شود.

این ماجرا، تنها یک نمونه کوچک از فشارهای گسترده‌ای است که در چهار سال گذشته بر رسانه‌ها و خبرنگاران در افغانستان اعمال شده است. طبق گزارش‌های متعدد، طالبان محدودیت‌های شدیدی را بر فعالیت‌های رسانه‌ای وضع کرده و خبرنگاران زیادی را به اتهامات گوناگون بازداشت، شکنجه و زندانی کرده‌اند. این رفتارها، فضای ترس و خودسانسوری را در میان خبرنگاران تقویت کرده و عملاً مانع از جریان آزاد اطلاعات می‌شود. توقف نشرات رادیو نسیم به بهانه «خندیدن»، در حقیقت، نمادی از مرگ آزادی بیان و رسانه در افغانستان تحت حاکمیت طالبان است.