مخالفان حکومت ایران در خارج از کشور، متفرق و نامطمئن؛ گام بعدی چیست؟

با وجود همایش اخیر رضا پهلوی در مونیخ و لابی‌گری‌های مداوم مریم رجوی، مخالفان حکومت ایران در خارج از کشور همچنان متفرق و از نظر سیاسی بی‌اهمیت هستند. در همین حال، چالش‌های واقعی برای حکومت از سوی گروه‌های شبه‌نظامی قومیتی و عملیات‌های مخفی اسرائیل در میان تنش‌های فزاینده منطقه‌ای در حال شکل‌گیری است.

نویسنده: جوزف پی. چاکو - فرانتیر ایندیاتلاش‌های ناکام رضا پهلوی برای کسب توجه جهانی
اخیراً مونیخ میزبان همایشی از اعضای مخالفان ایرانی بود. این همایش که توسط رضا پهلوی (پسر محمدرضا پهلوی، شاه مخلوع ایران) تحت عنوان «کنگره همکاری ملی» برگزار شد، بیش از ۵۰۰ ایرانی مقیم خارج از کشور را گرد هم آورد. این دومین تلاش رضا پهلوی برای جلب توجه به مخالفان حکومت ایران با استفاده از آلمان به عنوان یک بستر بود. در ماه فوریه، او سعی کرد حضور مخالفان را در کنفرانس امنیتی مونیخ هماهنگ کند، اما برگزارکنندگان پیشنهاد او را رد کردند. حتی این بار نیز او نتوانست توجه رسانه‌های جهانی را به خود جلب کند. پوشش خبری این به اصطلاح «کنگره» اساساً به نشریات اسرائیلی محدود شد.

چالش‌های پیش روی اپوزیسیون در خارج از کشور
عدم توجه بین‌المللی به مخالفان ایرانی ریشه در این درک دارد که جنبش‌های مرتبط با آن از نفوذ کمی برخوردارند و چهره‌هایی مانند رضا پهلوی اهمیت سیاسی خود را از دست داده‌اند. با این حال، مسائل مربوط به تحولات سیاسی ایران که به طور فعال در طول جنگ ۱۲ روزه اخیر مورد بحث قرار گرفت، احتمالاً همچنان پرفشار باقی خواهد ماند. جمهوری اسلامی بی‌تردید در حال گذار است و اکنون بسیار مهم است که بفهمیم کدام نیروهای مخالف در داخل و خارج از ایران فعالیت می‌کنند، میزان سازماندهی آنها چقدر است و آیا می‌توانند برای تأثیرگذاری بر رویدادها متحد شوند. رضا پهلوی که سال‌ها در ایالات متحده زندگی کرده است، معتقد است که با حمایت حامیان خود و تغییر رژیم، می‌تواند به عنوان پادشاه به ایران بازگردد. با این حال، نفوذ او در میان مخالفان، چه در داخل و چه در خارج از کشور، حداقل است. بسیاری از گروه‌های مخالف او را چهره‌ای ضعیف می‌دانند و معتقدند که او و حامیانش قادر به تغییر وضعیت در تهران نیستند.

روابط با اسرائیل و ایالات متحده
با این حال، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، آشکارا از خاندان پهلوی حمایت می‌کند و در مقابل، آنها نیز از حمله اسرائیل حمایت کردند. حملات اسرائیل به ایران نشان‌دهنده قصد نتانیاهو برای تضعیف تأسیسات هسته‌ای ایران و کند کردن توسعه برنامه نظامی آن است. او همچنین علناً اعلام کرده که جنگ با ایران می‌تواند به تغییر رژیم در جمهوری اسلامی منجر شود. کاملاً پذیرفته شده است که اسرائیل از دیرباز آرزوی سرنگونی حکومت فعلی ایران را داشته است. اقامت رضا پهلوی و تلاش‌های لابی‌گری فعال او در میان مقامات آمریکایی از عوامل مهم در رابطه نزدیک خاندان پهلوی با ایالات متحده است. اکثر ایرانیان خارج از کشور خانواده‌هایی هستند که پس از سرنگونی شاه مهاجرت کرده‌اند و ارتباطاتی با پادشاهی دارند، بنابراین جای تعجب نیست که پهلوی از سطح حمایتی در میان آنها برخوردار است. با این حال، او همچنان به درخواست فشار بین‌المللی بر دولت ایران ادامه می‌دهد، اما نفوذ او محدود است و نقش او در آینده سیاسی ایران نامشخص است.

رهبری توهم‌آمیز و برنامه‌های غیرواقعی
رهبری او تنها یک توهم است و ایده‌هایش خیال‌پردازی‌های غیرواقعی هستند. او در مونیخ تشکیل دو نهاد را اعلام کرد: یک شورای مشورتی و یک شورای اجرایی. قرار است این ساختارها مبارزه را سازماندهی کرده و دوره گذار را به عنوان یک دولت موقت مدیریت کنند. شاهزاده همچنین برنامه‌های خود را برای ۱۰۰ روز اول پس از سرنگونی رژیم آیت‌الله‌ها ارائه داد. او وعده می‌دهد که همه این‌ها را با کمک نمایندگان گروه‌های قومی مختلف، اقلیت‌های مذهبی، جمهوری‌خواهان، سلطنت‌طلبان، جامعه ال‌جی‌بی‌تی، زندانیان سیاسی سابق، بستگان اعدام‌شدگان، چپ‌گراها، لیبرال‌ها، سوسیال دموکرات‌ها و غیره به دست خواهد آورد. هیچ‌کدام از این افراد نفوذ قابل توجهی خارج از دایره‌های محدود خود ندارند. خوشبختانه، نمایندگان کنگره به شاهزاده روی صحنه پیوستند تا آهنگ «ای ایران» را بخوانند. اما آیا می‌توان مونیخ را اکنون، برخلاف جلسات گذشته مخالفان ایرانی، مکانی دانست که رژیم اسلامی در آن فروپاشید؟ در هر صورت، بازگشت رضا پهلوی به قدرت در ایران بسیار بعید به نظر می‌رسد.

مریم رجوی و سازمان مجاهدین خلق
در کنار رضا پهلوی، نام دیگری که اغلب در تیتر خبرهای بین‌المللی دیده می‌شود، مریم رجوی، رئیس سازمان مجاهدین خلق ایران (PMOI/MEK) و شورای ملی مقاومت ایران (NCRI) است. مجاهدین خلق فعال‌ترین و تهاجمی‌ترین نیروی علیه جمهوری اسلامی در اوایل دهه ۱۳۶۰ بودند، پیش از آنکه سرکوب شده و به عراق تبعید شوند. آنها از دیرباز با اسرائیل روابط داشته و برای کسب قدرت رقابت می‌کنند. با این حال، ایرانیان از همه اقشار به دلیل حمایت آنها از رژیم صدام حسین در طول جنگ ایران و عراق، نسبت به آنها کینه دارند. امروزه، رهبران آنها در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ زندگی خود هستند، در تبعید زندگی می‌کنند و بر سیاست داخلی ایران تأثیری ندارند. به عنوان یک اپوزیسیون سیاسی، آنها اهمیت خود را از دست داده‌اند. شورای ملی مقاومت بر اساس سازمان مجاهدین خلق تشکیل شده است. این یک ائتلاف سیاسی است که از فرانسه، آلبانی و ایالات متحده فعالیت می‌کند. دولت اول ترامپ، به ویژه تحت نظر جان بولتون، با آنها در ارتباط بود. سیاستمداران برجسته آمریکایی در رویدادهای آنها شرکت می‌کردند. با این حال، مجاهدین خلق در ایران محبوب نیستند و فاقد حمایت سازمان‌یافته هستند. نقش فعلی آنها شامل همکاری با سازمان‌های اطلاعاتی غربی، جمع‌آوری اطلاعات و انتشار اخباری است که اعتماد به رژیم ایران را تضعیف می‌کند.

چالش‌های داخلی واقعی
اگرچه هم پهلوی و هم رجوی ادعا می‌کنند که در ایران حامیانی دارند، اما رژیم آنها را تهدید جدی نمی‌داند. چندین سازمان مخالف دیگر که در داخل کشور مستقر هستند، کمپین‌های ضد دولتی خود را، چه مدنی و چه شبه‌نظامی، اداره می‌کنند. این موضوع نگران‌کننده‌تر است. این گروه‌های شبه‌نظامی، که از گروه‌های قومی غیرفارس مانند اعراب، بلوچ‌ها و کردها تشکیل شده‌اند، با انگیزه میل به تمرکززدایی بیشتر قدرت یا در برخی موارد، استقلال کامل، فعالیت می‌کنند. کردها حدود ۱۰ درصد جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند—حدود ۸ تا ۱۲ میلیون نفر. اکثر آنها سنی هستند، در حالی که اکثر ایرانیان شیعه هستند. مانند سایر کشورهایی که جمعیت کرد زیادی دارند، ایران نیز با این اقلیت رابطه پیچیده‌ای دارد. برخی کردها مقامات را به سرکوب صدها ساله متهم می‌کنند، در حالی که برخی دیگر برای مقاومت در برابر دولت از زور استفاده می‌کنند.

سازمان‌های شبه‌نظامی قومیتی و حمایت خارجی
مخالفان کرد در ایران سازمان‌های مسلح متعددی در عراق دارند و به صورت زیرزمینی فعالیت می‌کنند. سایر جنبش‌های مخالف کرد در ایران، مانند حزب حیات آزاد کردستان (پژاک)، حزب آزادی کردستان (پاک) و حزب کومله کردستان ایران که به چندین جناح تقسیم شده است، علاوه بر حزب دموکرات کردستان ایران (حدکا)، وجود دارند. گروه‌های شبه‌نظامی کرد در ایران نیز گاهی اوقات با یکدیگر درگیر خشونت شده‌اند. در مصاحبه اخیر با نیوزویک، عبدالله مهتدی، دبیرکل کومله، اعلام کرد که سازمان او استفاده از اسلحه برای سرنگونی دولت ایران را کنار گذاشته است. با این حال، او ایالات متحده و اسرائیل را تشویق کرد که از گروه‌های مخالف ایرانی بیشتر حمایت کنند. از آغاز عملیات نظامی اسرائیل، بسیاری از رهبران مخالف کرد بیانیه‌هایی صادر کرده‌اند که خواستار یک قیام سراسری برای سرنگونی یا تضعیف رژیم هستند. سازمان‌های کرد مدت‌هاست که از همکاری بیشتر با ایالات متحده دفاع می‌کنند. واشنگتن از نیروهای کرد حمایت می‌کند و به آنها در ایجاد مناطق خودمختار در عراق و سوریه کمک می‌کند. اسرائیل نیز به جذب کردها به سمت خود علاقه‌مند است. در طول جنگ، مقامات ایرانی توجه خود را بر احتمال ناآرامی‌های داخلی در مناطق عمدتاً کردنشین متمرکز کردند و نیروهای اضافی به این مناطق اعزام شدند.

وضعیت اعراب و بلوچ‌ها
از سوی دیگر، اعراب به طور عمده از جنبش‌های جدایی‌طلب حمایت نمی‌کنند و یک گروه تروریستی عربی نیز از بین رفته است. در مورد بلوچ‌ها، اخیراً هیچ اعتراض سیاسی در بلوچستان ایران رخ نداده است، اما این منطقه به دلیل گروه اسلام‌گرای جیش العدل مستقر در پاکستان، همچنان پرتنش است. این گروه پتانسیل تروریستی بالایی دارد و از نزدیک با سازمان سیا و موساد همکاری می‌کند. با این حال، فاقد قدرت برای ایجاد تغییر واقعی است. بنابراین، اگر ایالات متحده و اسرائیل قصد بهره‌برداری از تنوع قومی ایران را داشته باشند، تمرکز آنها احتمالاً بر روی کردها خواهد بود.

عملیات‌های مخفی اسرائیل در ایران
اسرائیل به طور مؤثر به ایران نفوذ کرده تا عملیات‌های اطلاعاتی و خرابکاری را انجام دهد. در درگیری اخیر، سازمان‌های اطلاعاتی اسرائیل توانایی خود را در ایجاد شبکه‌های جاسوسی و سازماندهی حملات گسترده در داخل ایران نشان دادند. شواهدی وجود دارد که موشک‌های اسرائیلی در داخل کشور مونتاژ و ذخیره شده بودند و هزاران پهپاد تهاجمی مینیاتوری در تهران پیدا شدند. ژنرال‌های ارشد و دانشمندان هسته‌ای در خانه‌های خود در نتیجه این حملات جان باختند. آنها همچنین سایت‌های پرتاب موشک و سیستم‌های پدافند هوایی را منهدم کردند و رهبر معظم ایران را مجبور به پنهان شدن کردند.

مقاومت ساختار فرماندهی ایران و چشم‌انداز آینده
با این حال، در طول درگیری مسلحانه، ساختار فرماندهی ایران انعطاف‌پذیری خود را ثابت کرد و شکاکان را رد کرد. آنها به سرعت پست‌های دولتی خالی را پر کردند، رهبری نظامی را تقویت کردند و از سوءاستفاده هرگونه مقاومت سازمان‌یافته از وضعیت جلوگیری کردند. اقدامات آنها بار دیگر نشان داد که در محافل حاکم، بحث در مورد تغییرات در داخل جمهوری اسلامی است، نه برچیدن سیستم فعلی حکمرانی. اکنون، جهان منتظر است تا ببیند آیا آتش‌بس بین ایران و اسرائیل برقرار خواهد ماند یا خیر. در هر صورت، ما پایان عملیات‌های مخفی اسرائیل را ندیده‌ایم. رژیم ایران، با وجود فشارهای زیاد، قرار نیست سقوط کند. این رژیم همچنان نیروهای مسلح و رسانه‌ها را کنترل می‌کند. اقتدار آن نه بر تأیید عمومی، بلکه بر یک بنیاد نهادی مستحکم استوار است.