آیا مهاجران غیرقانونی افغان در ایران مخفی شده‌اند؟

پیش‌بینی کارشناسان درباره خلوت شدن مراکز رسیدگی به اموراتباع این است که بعد از مراجعه‌های داوطلبانه و طرح‌های اولیه جمع‌آوری اتباع، جمعیت زیادی از اتباع غیرمجاز به امید موقتی بودن طرح‌ها، از دید مخفی شده‌اند و به این شکل، وضعیت ساماندهی مهاجران خارجی وارد فاز پنهانی شده است.

این روزهای مردادماه، اردوگاه بزرگ بازگشت در شرق تهران به شکل عجیبی خلوت است. اگر تابلویی سردر آن نباشد، شاید کسی متوجه نشود که اینجا یکی از مراکز اصلی بازگشت مهاجران غیرمجاز افغانستانی است. 

به گزارش همشهری، محدوده گردنه تنباکویی در جاده وسیع امام رضا پر از تعمیرگاه‌های خودرو، گاراژهای کامیون و انبار است. خودروهایی که به سمت قیامدشت و خاورشهر می‌روند از اینجا می‌گذرند، اما جمعیتی که تا یک‌ماه قبل در مقابل مرکز بازگشت امام رضا تجمع کرده بود، اکنون به چشم نمی‌خورد. 

به اعتبار گذرنامه
عده‌ای در سایه باریک چند درخت از آفتاب و گرمای ۴۰درجه سانتی‌گراد پناه گرفته‌اند. در اصلی و بزرگ فقط برای اتوبوس‌های بین‌شهری باز می‌شود. اتوبوس‌ها دائما در حرکت هستند. بیشتر خالی می‌آیند تا با مسافر به سمت مشهد و بعد از آن به‌سوی مرز روانه شوند. جلوی سالن ورودی «دادالله» ایستاده است. می‌گوید که برای خداحافظی با خواهرهایش آمده، ولی اجازه نداده‌اند که آن‌ها را ببیند. خودش گذرنامه معتبر امارت اسلامی افغانستان با مهر روادید تا اسفند ۱۴۰۴دارد. 

اول ایکس‌ری، بعد کابل
کافی است یک نفر وارد سالن شود و در جواب مرد پشت میز که می‌پرسد: «می‌خواهی بروی افغانستان؟» سرتکان بدهد. نیازی به هیچ مدرکی هم نیست. فقط وسایل را از دستگاه ایکس‌ری عبور می‌دهند و بعد مراحل ثبت‌نام و اعزام شروع می‌شود. درون حیاط با داربست و توری‌های آفتاب‌گیر سبزرنگ، سایه‌بان بزرگی ساخته‌اند و افراد را در آن به صف می‌کنند. البته این سفر رایگان نیست و ۳میلیون تومان خرج دارد. آصف که کارگر نانوایی است یک راه دیگر هم می‌شناسد. می‌گوید که در پایانه اتوبوسرانی جنوب هم ثبت‌نام می‌کنند و خرج آن یک‌میلیون و ۸۰۰هزار تومان است؛ البته بقیه به او می‌گویند که این مبلغ فقط خرج سفر تا مشهد است و بعد باید کرایه بقیه مسیر را بدهد. 

پروژه بزرگ جمعیتی خاورمیانه
بنا بر اعلام سازمان ملل از ابتدای سال ۱۴۰۴تاکنون بیش از یک‌میلیون نفر افغان از ایران اخراج شده‌اند و در مدت یک سال مجموع اخراج‌شده‌ها از ایران، همراه تعدادی اخراج شده از پاکستان به ۳میلیون نفر خواهد رسید.

نادر یاراحمدی، رئیس مرکز امور اتباع و مهاجران خارجی وزارت کشور در این‌باره می‌گوید: «تا نیمه اول سال ۲میلیون نفر از اتباع را تعیین‌تکلیف می‌کنیم. هدف ما رسیدن به عدد ۳میلیون مهاجر مجاز است.»

با این حال، سرعت خروج اتباع از مدتی قبل کاهش پیدا کرده است. یاراحمدی تأکید می‌کند: «در یک روز ۲۹هزار نفر خروج از کشور داشتیم که نقطه اوج بود و الان این عدد به ۱۳هزار نفر رسیده است.» 

پنهان شدن اتباع غیرمجاز
پیش‌بینی کارشناسان درباره خلوت شدن مراکز رسیدگی به اموراتباع این است که بعد از مراجعه‌های داوطلبانه و طرح‌های اولیه جمع‌آوری اتباع، جمعیت زیادی از اتباع غیرمجاز - به امید موقتی بودن طرح‌ها - از دید مخفی شده‌اند و به این شکل، وضعیت ساماندهی مهاجران خارجی وارد فاز پنهانی شده است.

وحید گلی‌کانی، سرپرست اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی استانداری تهران می‌گوید: «بازگشت اتباع غیرمجاز باید از طریق اردوگاه مراقبتی خاوران انجام شود و ثبت اطلاعات این افراد در سامانه‌های مربوطه برای پیگیری‌های بعدی ضروری است.»

با این شرایط به‌نظر می‌آید در هفته‌ها و ماه‌های پیش‌رو، اقدامات انتظامی برای جمع‌آوری اتباع غیرمجاز شدت پیدا کند و اردوگاه‌های بازگشت که در اوج کار خود، روزانه به پرونده‌های ۵۰هزار نفر رسیدگی می‌کردند هم دوباره پر از جمعیت شوند. به‌گفته روابط‌عمومی مرکز امور اتباع و مهاجران خارجی، به‌زودی درباره جزئیات اقدامات اخیر اطلاع‌رسانی انجام خواهد شد.