جک استراو: خامنه‌ای ۸۶ ساله، منزوی و پارانوئید است؛ ایران بازنده درگیری بوده است

ایران بازنده این درگیری بوده است – اما رهبر منزوی آن ممکن است همچنان توافق را رد کند

جک استراو - پالتیکس هوم

این نفرت تقریباً بیمارگونه رهبری ایران نسبت به اسرائیل است، نه صرفاً در اختیار داشتن تسلیحات هسته‌ای، که دستیابی ایران به چنین سیستم‌های تسلیحاتی را به یک امر ضروری تبدیل کرده است.

شما هنوز می‌توانید در یوتیوب، فیلم خبری پاته از سفر شاه ایران به مرکز تحقیقات انرژی اتمی بریتانیا در هارول (جنوب آکسفورد) در سال ۱۹۵۹ را پیدا کنید. ایران یک شریک تجاری حیاتی بود. ما هر چیزی را که می‌توانستیم به ایرانی‌ها می‌فروختیم، از جمله تسلیحات – و امیدوار بود بودیم که فناوری هسته‌ای نیز به آنها بفروشیم. در نهایت، این آمریکا، آلمان و فرانسه بودند که سفارشات آغاز برنامه انرژی هسته‌ای ایران را دریافت کردند.

ایران واقعاً به انرژی هسته‌ای نیاز نداشت، مگر به عنوان یک پروژه از روی خودنمایی. این کشور دارای ذخایر عظیم نفت و گاز است – سومین ذخایر بزرگ در جهان.

در آن زمان، گمانه‌زنی‌ها افزایش یافت که انگیزه واقعی شاه برای دستیابی به دانش ساخت سلاح هسته‌ای بود. در ارزیابی سال ۱۹۷۴، سیا گفت که اگر «شاه در اواسط دهه ۱۹۸۰ هنوز زنده باشد، و اگر کشورهای دیگر [به ویژه هند] به توسعه تسلیحات [هسته‌ای] ادامه داده باشند، شکی نداریم که ایران نیز همین مسیر را دنبال خواهد کرد.»

با این حال، در سال ۱۹۷۹ انقلاب اسلامی به وقوع پیوست و آیت‌الله روح‌الله خمینی به جای دولت سکولار اما اقتدارگرای شاه، در رأس یک حکومت تئوکراتیک قرار گرفت.

ما به وضوح می‌دانیم که دولت انقلابی در ایران به توسعه پنهانی سیستم تسلیحات هسته‌ای قابل دوام شاه ادامه داد، اما شواهد نشان می‌دهد که این برنامه در سال ۲۰۰۳، زمانی که مذاکرات بین‌المللی (که من به شدت درگیر آن بودم) بر سر این برنامه آغاز شد، به حالت تعلیق درآمد. در همین زمان، رهبر عالی ایران فتوایی – یک منع مذهبی – علیه دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای صادر کرد.

ایرانی‌ها از آن زمان تا کنون، به اصطلاح، از این فتوا نفع برده‌اند. با این حال، در شیعه‌گری – شکل اصلی اسلام در ایران – دکترین تقیه وجود دارد که اجازه می‌دهد برای منفعت بیشتر پنهان‌کاری صورت گیرد. نادیده گرفتن شواهد مستحکم دیگری که به برنامه تسلیحات هسته‌ای اشاره داشتند، برای جامعه بین‌المللی بسیار ساده‌لوحانه بود. آنچه در سال ۲۰۰۶ تعداد ۲۰۰ سانتریفیوژ در حال کار بود، تا سال ۲۰۱۴ به ۱۸۰۰۰ سانتریفیوژ افزایش یافته بود. تا هفته گذشته، ایران اورانیوم را تا ۶۰ درصد غنی‌سازی می‌کرد. این میزان غنی‌سازی تنها برای اهداف تسلیحاتی مورد نیاز است.

از نظر تاریخی، یهودیان و ایرانیان (پارسیان) با یکدیگر دوست بودند. عهد عتیق ثبت می‌کند که چگونه کوروش کبیر ایران (۶۰۰-۵۳۰ قبل از میلاد) به یهودیان اجازه داد تا به اورشلیم بازگردند و معبد خود را بازسازی کنند. در دوران شاهان، دو ملت به طور فعال با یکدیگر همکاری می‌کردند. ایرانی‌ها عرب نیستند.

حتی در زمان خمینی نیز روابط بد نبود. اسرائیل تنها تامین‌کننده مطمئن غربی تسلیحات به ایران در طول جنگ وحشتناک عراق و ایران در دهه ۱۹۸۰ بود. تمام قدرت‌های غربی دیگر و اتحاد جماهیر شوروی به طور فعال از عراق حمایت می‌کردند.

تنها در دوران جانشین خمینی به عنوان رهبر عالی، آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبری ایران نفرت تقریباً بیمارگونه‌ای نسبت به اسرائیل پیدا کرده است، با هدف صریح از بین بردن «رژیم صهیونیستی». آنها حتی نمی‌توانند کلمه «اسرائیل» را بر زبان بیاورند. هیچ کشور دیگری که من می‌توانم به آن فکر کنم، به دنبال حذف کامل یک کشور همسایه نیست. این موضوع، نه صرفاً در اختیار داشتن تسلیحات هسته‌ای، است که دستیابی ایران به چنین سیستم‌های تسلیحاتی را به یک امر ضروری تبدیل کرده است.

همینطور که می‌نویسم، پرزیدنت ترامپ عملاً آتش‌بسی را بر اسرائیل و ایران تحمیل کرده است. او از نقض آتش‌بس توسط اسرائیل و همچنین ایران به اندازه‌ای عصبانی بوده است که این آتش‌بس ممکن است برقرار بماند.

ایران بازنده این درگیری، و جنگ گسترده‌تری که توسط کشتار حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد، بوده است. سامانه‌های پدافند هوایی ایران از بین رفته‌اند. سوریه بشار اسد دیگر وجود ندارد؛ حزب‌الله و حماس به زانو درآمده‌اند. اگر رهبری ایران عاقل باشد، اکنون با آقای ترامپ به توافق خواهند رسید. اما ممکن است چنین نکنند. خامنه‌ای ۸۶ ساله، منزوی و پارانوئید است.

جک استراو وزیر امور خارجه بریتانیا از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۶ و نویسنده کتاب «کار انگلیسی: درک ایران» است.