بی بی سی: ویدیوی سیاه و سفید انفجار درب ورودی زندان اوین ساختگی است

ویدیویی ساختگی از حمله به سر در زندان اوینبی بی سی: روجا اسدی و فرزاد صیفی‌کاران
‌روز دوشنبه دوم تیر، ارتش اسرائیل به زندان اوین در شمال تهران حمله کرد. مدت کوتاهی پس از این حمله، ویدیویی شش ثانیه‌ای از انفجار در ورودی زندان اوین در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که به بسیاری از رسانه‌های ایرانی و بین‌المللی راه پیدا کرد.‌‌ اما بخش راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی فارسی این ویدیو را ساختگی تشخیص داد.

گستردگی انتشار این ویدیو تا جایی بود که حتی گیدون سعار، وزیر امور خارجه اسرائیل آن را در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر) منتشر کرد. آقای سعار در بخشی از توییت خود به زبان اسپانیایی نوشت «زنده باد آزادی» و خاویر میلی، رئیس جمهور آرژانتین را تگ کرده بود که مشخص نیست چرا.‌

خبرگزاری میزان، وابسته به قوه قضائیه ایران هم این ویدیو را منتشر کرده بود.

با وجود بازنشر وسیع این ویدیو، ما در بخش راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی فارسی برای تایید اصالت آن با تردیدهایی روبه‌رو شدیم که موجب شد در نهایت واقعی بودن آن را تایید نکنیم و ساختگی بودن آن برایمان محرز شد.
اسکرین‌شات از توییت گیدون سعار، وزیر امور خارجه اسرائیل که ویدیوی ساختگی از انفجار سر در زندان اوین را منتشر کردچرا این ویدیو ساختگی است؟‌
‌جست‌وجوهای ما نشان می‌دهد این ویدیو بر روی یک عکس قدیمی از در ورودی زندان اوین ساخته شده است، که چند سال پیش در اینترنت منتشر شده. این عکس با فاصله زیاد از خیابان دشت بهشت که از جلوی زندان اوین می‌گذرد، از در ورودی زندان گرفته شده است.‌
عکس اصلی از زندان اوین که در ویدیوی ساختگی حمله از آن استفاده شده است‌تطبیق این عکس با اولین فریم ویدیویی که از حمله به زندان اوین منتشر شده نیز نشان می‌دهد که هر دو تصویر یکی‌ هستند. در واقع عکس زندان اوین دستکاری و انفجار ساختگی به آن اضافه شده است.

اما پیش از اینکه بتوانیم این عکس را از اوین پیدا کنیم و آن را با این ویدیو تطبیق دهیم، ‌نکات دیگری در این ویدیو بود که موجب تردیدهای ما شد.
تطبیق عکسی از در ورودی زندان اوین با ویدیوی ساختگی از انفجارشاخه‌ها و بوته‌های بدون برگ در اوج تابستان‌

شاخه‌ها و بوته‌های اطراف در ورودی برای فصل تابستان خشک و بی‌برگ هستند و هنگام انفجار تکان نمی‌خورند. همین موضوع شک‌های اولیه ما را برانگیخت.

رد احتمال مداربسته بودن ویدیو‌

این ویدیو سیاه و سفید و بی‌کیفیت ‌طوری ساخته شده که وانمود شود از دوربین مداربسته گرفته شده است. ‌

اما مداربسته بودن این تصاویر برای ما سوالاتی ایجاد کرد:‌

۱- زاویه دوربین

این زاویه برای یک دوربین مدار بسته غیرمعمول است. محل دوربین به زمین نزدیک است، در حالیکه معمولا دوربین‌های مدار بسته در چنین مکان‌هایی از زاویه بالا محیط را زیر نظر دارند که فضای بیشتری را مانیتور کنند.

۲- ‌سرعت در انتشار آن‌

این سوال مطرح شد که اگر این ویدیو از تصاویر دوربین مدار بسته گرفته شده است، چطور این‌قدر سریع منتشر شد؟ معمولا انتشار تصاویر مدار بسته مدتی بعد از حادثه منتشر می‌شود؛ نه بلافاصله و دقایقی پس از آن که باید با مجوز و تایید مسئولان امنیتی باشد.‌

فرض اینکه دوربین زندان اوین هک شده باشد و این ویدیو از تصاویر هک شده منتشر شده باشد، هم بعید به نظر می‌رسد چرا که خبری مبنی بر هک شدن دوربین مداربسته اوین تاکنون منتشر نشده است. این سوال پیش می‌آید که چرا فقط این ویدیوی شش ثانیه‌ای منتشر شده است؟

۳- انگیزه انتشار تصویر آهسته انفجار

اگر این تصاویر از دوربین مدار بسته باشد، فقط سازمان زندان‌ها یا قوه قضاییه به آن دسترسی داشته است، پس چرا آنها این تصاویر را آهسته کرده‌اند و انگیزه آنها برای انتشار این تصویر چیست؟ مخالفان حکومت ایران از این ویدیو به عنوان تصویر نمادین از «نابود کردن نماد سرکوب» حکومت یاد کردند. ‌

۴- آهسته کردن لحظه انفجار

لحظه انفجار در این ویدیو آهسته شده است و اصل ویدیو بدون آهسته کردن صحنه انفجار جایی متنشر نشده است. ‌‌

دوم تیرماه، ارتش اسرائیل به زندان اوین در شمال تهران حمله کرد. ویدیویی شش ثانیه‌ای از انفجار در ورودی زندان اوین منتشر شد که به بسیاری از رسانه‌های ایرانی و بین‌المللی راه پیدا کرد.‌‌ اما بخش راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی فارسی این ویدیو را ساختگی تشخیص داد. لینک:https://t.co/TalqEbxT19 pic.twitter.com/1HAIzJ5rpF

— BBC NEWS فارسی (@bbcpersian) June 26, 2025

درباره ویدیوی حمله به سر در زندان اوین چه می‌دانیم؟

رد احتمال شهروند-خبرنگار بودن ویدیو

این ویدیو شباهتی به ویدیوهایی که شهروند خبرنگاران در لحظه حادثه تهیه می‌کنند، ندارد. به چند دلیل: سیاه سفید است و دوربین ثابت است و در تمام مدت شش ثانیه این ویدیو کوچکترین لرزش و حرکتی در تصویر دیده نمی‌شود. علاوه بر این، کسی که لحظه انفجار ناگهانی را ثبت می‌کند، معمولا از شدت انفجار و صدای بلند آن می‌لرزد و دوربینش تکان می‌خورد. ‌‌

نکته دیگری که با تجربه معمول ما از بررسی ویدیوهای شهروند خبرنگاران هم‌خوانی نداشت این بود که معمولا عکس یا تصاویر دیگری بعد از حادثه توسط شهروندان دیگر منتشر می‌شود. اما در این مورد هیچ عکس یا ویدیوی دیگری تخریب حاصل از انفجار سردر زندان اوین با ثبت نکرده بود.
دو نقطه‌ای که در زندان اوین و نزدیکی آن مورد حمله اسرائیل قرار گرفته استالبته حمله به زندان اوین انجام شده بود و ما با بررسی ویدیو‌های منتشر شده نشان دادیم که دست‌کم به دو نقطه از این زندان حمله شده است.

یکی به نزدیکی دادسرای شهید مقدس پایین‌تر از در ورودی اصلی که در نتیجه آن ساختمان دادسرا، دیوار بیرونی زندان، بعضی از ساختمان‌های اداری و ساختمان کتاب‌خانه آسیب دیده است.‌ ‌‌

از زمان وقوع حمله تا انتشار این مطلب، تصویر دیگری از ورودی زندان اوین منتشر نشده است که نشان دهد آیا در نتیجه بمباران دادسرای شهید مقدس آیا آسیبی به ورودی اصلی زندان وارد شده یا خیر.

یک منبع آگاه هم به بی‌بی‌سی گفته بود که تعدادی از زندانیان در کتاب‌خانه بر اثر انفجار زخمی شدند.

انفجار دیگر هم در ضلع شمال شرقی زندان و نزدیک مجتمع قضایی شهید کچویی رخ داده بود که به ساختمان ملاقات‌های حضوری زندان و ساختمان‌های مسکونی نزدیک آن به شدت آسیب زده است.‌

تعدادی زیادی از کارکنان و زندانیان بر اثر این حمله زخمی شدند، اما رسانه‌های ایران فعلا آمار مشخصی منتشر نکرده‌اند.

محسنی‌ اژه‌ای رئیس قوه قضائیه نیز گفته در این حمله تعدادی از کارمندان زندان اوین کشته شدند اما به تعداد دقیق اشاره نکرد.

بعد از این حمله زندانیان بند زنان را به زندان قرچک ورامین و زندانیان سیاسی بند چهار را به زندان تهران بزرگ منتقل کردند.