اگر ایران تنگه هرمز را ببندد چه اتفاقی برای اروپا می‌افتد؟

یورونیوز: اسماعیل کوثری، از فرماندهان پیشین سپاه سپاه پاسداران و نماینده مجلس، در گفت‌وگو با رسانه‌های داخلی اعلام کرد که «بستن تنگه هرمز در دست بررسی است و ایران با قاطعیت بهترین تصمیم را اتخاذ خواهد کرد.»

او افزود: «دست ما برای تنبیه دشمن کاملاً باز است و پاسخ نظامی، فقط بخشی از واکنش ما بود.»

بر اساس تحلیل‌های نظامی، موشک‌های کوتاه‌برد و میان‌برد ایران توانایی هدف‌گیری زیرساخت‌های نفتی، خطوط لوله در تنگه، یا حتی حمله به کشتی‌های تجاری را دارند. موشک‌های سطح به سطح نیز می‌توانند تانکرها یا بنادر حوزه خلیج فارس را هدف قرار دهند. همچنین حملات هوایی با استفاده از هواپیماها و پهپادها می‌تواند سیستم‌های ناوبری یا تجهیزات راداری در بنادر مهم منطقه را مختل کند. ضمن اینکه مین‌گذاری در تنگه هرمز گزینه دیکری است که مقام‌های ایرانی پیشتر از آن یاد کرده‌اند.

پهپادهای بدون سرنشین مانند مدل‌های شاهد نیز ممکن است برای هدف قرار دادن مسیرهای کشتیرانی یا زیرساخت‌های خاص در تنگه استفاده شوند. ایران همچنین می‌تواند با اعزام ناوهای جنگی، مسیر تنگه را به‌صورت فیزیکی مسدود کند. تجربه حمله سایبری ایران به صنعت نفت عربستان در سال ۲۰۱۲ نیز نشان می‌دهد که تهران در حوزه جنگ سایبری قابلیت‌هایی فزاینده دارد.
تنگه هرمز، گلوگاه استراتژیک
تنگه هرمز یکی از حساس‌ترین گلوگاه‌های استراتژیک جهان است. مسدود شدن این تنگه از سوی ایران، مخاطرات جدی برای اروپا در پی خواهد داشت. کلود مونیگه، کارشناس امنیتی و عضو پیشین سرویس اطلاعاتی فرانسه، در مصاحبه‌ای با یورونیوز گفت که بستن تنگه هرمز یکی از چهار واکنش احتمالی ایران به درگیری‌هاست؛ واکنش‌هایی که شامل اقدامات تروریستی در خاک اروپا نیز می‌شود.

او هشدار داد که این سناریو برای اروپا «فاجعه‌بار» خواهد بود. در ادامه به دلایل این هشدار اشاره شده است:
تهدید علیه امنیت انرژی
حدود ۲۰ درصد از نفت جهان و بخش قابل‌توجهی از گاز طبیعی از تنگه هرمز عبور می‌کند. کشورهای اروپایی نفت و گاز طبیعی مایع (LNG) را از کشورهای حوزه خلیج فارس مانند عربستان سعودی، قطر و امارات عربی متحده وارد می‌کنند که بخش عمده‌ای از آن از طریق این تنگه منتقل می‌شود. در صورت مسدود شدن تنگه، قیمت جهانی نفت به‌طور ناگهانی افزایش یافته و اروپا، به‌ویژه کشورهای وابسته به سوخت خاورمیانه، با کمبود انرژی مواجه خواهند شد.
شوک اقتصادی
افزایش ناگهانی قیمت نفت، موجب بالا رفتن تورم، افزایش هزینه‌های انرژی و اختلال در صنایع مختلف اروپایی خواهد شد. بخش‌های تولید، حمل‌ونقل و کشاورزی بیش از سایر بخش‌ها آسیب‌پذیر هستند. این بحران می‌تواند منجر به واکنش شدید بازارها و افزایش نوسانات در بورس‌های اروپا شود.
تنش امنیتی و تشدید نظامی
یک محاصره نظامی ممکن است به درگیری‌های مستقیم میان ایران و نیروهای دریایی آمریکا، اتحادیه اروپا و کشورهای عربی خلیج فارس منجر شود؛ درگیری‌هایی که خطر گسترش یک جنگ منطقه‌ای را به همراه دارند. اروپا نیز ممکن است به‌واسطه تعهدات ناتو یا اتحادهای نظامی، از جمله حضور دریایی فرانسه و بریتانیا در منطقه، به‌طور مستقیم درگیر شود.
اختلال در کشتیرانی و تجارت
فراتر از نفت، تنگه هرمز یک مسیر حیاتی برای تجارت جهانی محسوب می‌شود. اختلال در این مسیر می‌تواند واردات مواد اولیه، کالاهای الکترونیکی و محصولات مصرفی به اروپا را به تأخیر بیندازد و زنجیره تأمین را با بحران مواجه کند.

همزمان، نرخ بیمه کشتی‌رانی ممکن است به‌شدت افزایش یافته و هزینه‌ها برای کسب‌وکارها و مصرف‌کنندگان اروپایی بالا رود.

 چرا ایران حتی با وجود درگیری مستقیم با اسرائیل تنگه هرمز را مسدود نخواهد کرد؟با افزایش تنش‌ها در پی حملات اسرائیل به ایران، بار دیگر این نگرانی‌ مطرح شده که آیا ممکن است تهران در اقدامی تلافی‌جویانه یکی از حیاتی‌ترین شریان‌های نفتی جهان یعنی تنگه هرمز را مسدود کند؟

تنگه هرمز که خلیج فارس را به دریای عرب متصل می‌کند، محل عبور روزانه حدود ۲۰ میلیون بشکه نفت و فرآورده‌های نفتی است که تقریباً یک پنجم محموله‌های نفتی جهان را تشکیل می‌دهد. به همین دلیل هرگونه تلاش برای مسدود کردن آن، بازارهای انرژی را تحت تأثیر قرار خواهد داد.

با این حال تحلیلگران بر این باورند که اولا اختلال کامل در جریان نفت جهانی با بستن این آبراهه بعید است و دیگر اینکه، این اقدام احتمالا در عمل غیرممکن است.

الن والد، رئیس شرکت مشاوره ترانس‌ورسال در گفتگو با شبکه خبری «سی‌ان‌بی‌سی» می‌گوید: «بستن تنگه هرمز و ایجاد مانع در مسیر انتقال نفت واقعاً هیچ فایده‌ای ندارد؛ بویژه آنکه هنوز زیرساخت‌های نفتی ایران بطور مستقیم هدف قرار نگرفته‌اند و هرگونه اقدامی از این دست احتمالاً باعث تلافی بیشتر خواهد شد.»

او هشدار داد که هرگونه افزایش شدید قیمت نفت ناشی از بسته شدن تنگه هرمز، می‌تواند واکنش شدید بزرگترین مشتری نفت ایران یعنی چین را به دنبال داشته باشد.

او می‌گوید: «چین به هیچ وجه نمی‌خواهد جریان نفت از خلیج فارس مختل شود و قیمت نفت افزایش یابد. بنابراین آنها از تمام قدرت خود برای منع ایران از این کار استفاده خواهند کرد.»

چین اولین واردکننده بزرگ نفت ایران است و بر اساس گزارش‌ها، بیش از سه چهارم صادرات نفت تهران را در اختیار دارد. چین همچنین بزرگترین شریک تجاری ایران است.

انس الحاجی، از مدیران شرکت Energy Outlook Advisors نیز می‌گوید: «بستن تنگه هرمز باعث می‌شود که دوستان تهران بیشتر از دشمنانشان رنج ببرند؛ بنابراین بعید است شاهد چنین اتفاقی باشیم.»

او افزود با توجه به اینکه بیشتر کالاهای مصرفی روزانه ایران نیز از این مسیر وارد می‌شود، اختلال در این کانال می‌تواند بیشتر از اینکه برای تهران مفید باشد، برای رهبران این کشور مضر باشد.

ایران پیش از این در سال ۲۰۱۸ میلادی یعنی زمانی که تنش‌ها پس از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای و اعمال مجدد تحریم‌ها افزایش یافت، یکبار تهدید به بستن تنگه هرمز کرد.

پیش از آن نیز تهدید بزرگ دیگری در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ میلادی مطرح شده بود؛ یعنی زمانی که مقامات ایرانی از جمله محمدرضا رحیمی معاون رئیس جمهور وقت، درباره احتمال بسته شدن این تنگه در صورت اعمال تحریم‌های بیشتر غرب بر صادرات نفت ایران به دلیل برنامه هسته‌ای، هشدار دادند.

تنگه هرمز که عرض آن بین ۵۵ تا ۹۵ کیلومتر است، خلیج فارس و دریای عرب را به هم متصل می‌کند. ایده بستن این آبراه یکی از لفاظی های تکراری مقامات ایران بوده اما تاکنون هرگز عملی نشده است.

الحاجی می‌گوید: «اولا بخش قابل توجهی از این تنگه در عمان است؛ نه در ایران. دوم اینکه تنگه به اندازه کافی گسترده است که ایرانی‌ها نتوانند همه آن را ببندند.»

والد از شرکت مشاوره «ترانس‌ورسال» نیز می‌گوید که اگرچه بسیاری از کشتی‌ها برای گذر از این تنگه از آب‌های ایران عبور می‌کنند، اما کشتی‌ها همچنان می‌توانند از مسیرهای جایگزین از طریق امارات عربی متحده و عمان نیز عبور کنند.

وی‌وک دهار، تحلیلگر بانک «کامن‌ولث» استرالیا نیز می‌گوید: «هرگونه انسداد در مسیر تنگه هرمز آخرین گزینه برای ایران خواهد بود و احتمالاً به درگیری نظامی بین ایالات متحده و ایران منجر خواهد شد.»

هلیما کرافت، رئیس استراتژی جهانی کالا و تحقیقات خاورمیانه در بانک RBC Capital Markets’ معتقد است: «با توجه به حضور ناوگان پنجم ایالات متحده در بحرین، بستن تنگه برای مدت طولانی برای ایران بسیار دشوار خواهد بود. با این وجود، ایران همچنان می‌تواند به تانکرها حمله کند و تنگه را مین‌گذاری کند تا ترافیک دریایی را مختل کند.»

در حالی که بسته شدن تنگه هرمز بسیار بعید است، اما تشدید درگیری‌ها میان ایران و اسرائیل برخی را بر آن داشته که حتی این احتمال ضعیف را در نظر بگیرند.

آمنه بکر، رئیس بخش خاورمیانه در موسسه Kpler می‌گوید: «بستنه شدن تنگه یک سناریوی افراطی است؛ اما ما هم در یک وضعیت افراطی قرار داریم. به همین دلیل است که من این گزینه را کاملاً از روی میز کنار نمی‌گذارم. ما باید آن را در نظر بگیریم.»

پس از حمله هوایی اسرائیل به ایران در اوایل روز جمعه ۱۳ ژوئن، قیمت نفت خام تا ۱۳ درصد افزایش یافت. قیمت نفت برنت، شاخص جهانی نیز تا ساعت ۴:۳۰ بعد از ظهر به وقت سنگاپور با ۶.۵ درصد افزایش به ۷۳.۸۸ دلار در هر بشکه و بهای نفت وست تگزاس اینترمدیت آمریکا با ۶.۷ درصد افزایش به ۷۲.۵۷ دلار در هر بشکه رسید.