آبگیری سد «پاشدان» در افغانستان، مهم‌ترین منبع آب شرب مشهد را خشکاند

 سد پاشدان در نزدیکی مرز ایران و در شهر کرخ در ولایت هرات افغانستانگزارش‌ها از ایران حاکی است که «سد دوستی»، مهم‌ترین منبع تأمین آب آشامیدنی مشهد، با کاهش شدید منابع ورودی، «به حجم مرده رسیده» و اکنون تنها نیمی از ذخایر سال گذشته را در خود دارد.

این مطلب را خبرگزاری فارس روز یکشنبه ۴ خرداد بر اساس آمار شرکت مدیریت منابع آب گزارش کرد.

سد دوستی در مرز ایران و ترکمنستان واقع شده و از رودخانه‌های افغانستان تغذیه می‌شد.

بنابر گزارش‌ها، این بحران در پی مسدود شدن مسیر طبیعی رودخانه هریرود از سوی هیئت حاکمه افغانستان و انحراف آب به‌سوی سد تازه‌ساخته‌شده پاشدان روی داده است؛ سدی که آبگیری آن از سال گذشته در نزدیکی هرات توسط طالبان آغاز شد.

رودخانه هریرود پس از گذر از افغانستان به استان خراسان رضوی وارد شده و منبع اصلی تأمین آب برای بیش از دو میلیون نفر در شمال شرق ایران است.

اما پروژه‌های سدسازی طالبان در مسیر این رودخانه، از جمله سدهای سلما، پاشدان و طرح‌های در دست اجرای تیرپل و گفگان، روند طبیعی جریان آب را مختل کرده و وضعیت منابع آبی ایران را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است.

هم‌زمان با مخابره اخباری مبنی بر این‌که سد دوستی امسال بین ۵۰ تا ۹۲ درصد کمتر آب دارد، خبرهایی از غرق شدن ۵ زن و یک کودک در سد پرآب پاشدان منتشر شده که ابعاد تضاد در بهره‌برداری دو کشور از منابع مشترک آبی را نمایان می‌سازد.

مقامات ایرانی پیش‌تر این اقدامات را «بهره‌برداری یک‌جانبه» خوانده و نسبت به آسیب‌های زیست‌محیطی و تهدید تأمین آب آشامیدنی در مشهد هشدار داده بودند.

با این‌که بر اساس قرارهای قبلی میان ایران و افغانستان، مجموع حقابه سالانه ایران از هریرود حدود ۸۲۰ میلیون متر مکعب تعیین شده، گروه طالبان این قرار را رعایت نکرده است. تهران بارها خواهان رعایت «استفاده منطقی و منصفانه» از این رودخانه بر پایه اصول بین‌المللی شده است.

در مقابل، مقام‌های طالبان پروژه‌های سدسازی را بخشی از راهبرد خودکفایی اقتصادی خوانده‌اند و می‌گویند با سد پاشدان می‌توان ۱۳ هزار هکتار زمین کشاورزی در هرات را آبیاری کرد.

مقام‌های جمهوری اسلامی طی ۱۴ سال گذشته اعتراضی جدی به احداث این سد نکرده بودند؛ با این حال پس از آبگیری این سد، سخنگوی صنعت آب ایران آن را نقض «حقوق عرفی» دانست.

عیسی بزرگ‌زاده دهم دی پارسال گفت احداث این سد تأمین آب شرب و بهداشت چند میلیون شهروند ایرانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و موجب آسیب گسترده به محیط زیست پایین‌دست می‌شود.

سد پاشدان در نزدیکی مرز ایران و در شهر کرخ در ولایت هرات احداث شده و ظرفیت ذخیره‌سازی ۴۵ میلیون متر مکعب آب را دارد.

رودخانه هریرود که از کوه‌های مرکز افغانستان سرچشمه می‌گیرد بخشی از مرز این کشور با ایران را تشکیل می‌دهد و از آنجا وارد خاک ترکمنستان می‌شود.

حکومت طالبان پیش از این نیز با آب‌گیری سدهای دیگر مانع از ورود آب رودخانه هیرمند به ایران شده است.

مرداد ۱۴۰۲ علی سلاجقه، رئیس وقت سازمان محیط زیست ایران، گفت که طالبان طی یک سال تنها ۱۵ میلیون متر مکعب از حقابه ۸۵۰ میلیون متر مکعبی ایران را رها کرد.

حقوق آب همواره یکی از موضوعات تنش در روابط ایران و افغانستان با مرزی به طول بیش از ۹۰۰ کیلومتر بوده است.