هاآرتص: چرخش ناگهانی ۱۸۰ درجه‌ای بن‌سلمان به سوی ایران

انتخاب: هاآرتص، روزنامه چپگرای چاپ اسرائیل در مقاله ای به بررسی تغییر مواضع عربستان سعودی و بن سلمان نسبت به ایران در پی مذاکرات ایران و آمریکا پرداخت و نوشت*: زمان‌بندی تعیین‌شده توسط رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، برای امضای یک توافق هسته‌ای جدید با ایران به طور فزاینده‌ای فشرده می‌شود. در تاریخ ۷ مارس، ترامپ اعلام کرد که نامه‌ای به ایران، ارسال کرده است. با این حال، از آنجا که این نامه در تاریخ ۱۲ مارس رسید، فرض بر این است که مهلت رسمی برای توافق به تاریخ ۱۲ مه – دقیقا دو ماه بعد و تنها چند روز قبل از سفر برنامه‌ریزی‌شده ترامپ به عربستان سعودی – تعیین شده است.

با این حال، ضرب‌الاجل‌های امضای توافق‌ها معمولاً به سختی ثابت می‌مانند. با توجه به سرعت فعلی مذاکرات میان ایالات متحده و ایران – و پیشرفت‌های قابل توجهی که هر دو طرف گزارش داده‌اند – این امکان وجود دارد که توافق جدید مهلت بیشتری برای تکمیل شدن دریافت کند، اگر به آن مرحله برسد.

بیانیه وزارت امور خارجه عمان در روز پنج‌شنبه مبنی بر اینکه دیدار برنامه‌ریزی‌شده در رم برای شنبه به دلایل "لجستیکی" به تاریخ دیگری موکول شده است، نشان می‌دهد که زمان‌بندی مذاکرات زندگی خاص خود را دارد.

این مرحله از مذاکرات به عنوان پیچیده‌ترین مرحله پیش‌بینی می‌شود. دو طرف قرار است به جنبه‌های فنی توافق پرداخته و مسائل مهمی مانند تعیین سطح غنی‌سازی که ایران مجاز به دستیابی به آن خواهد بود، انتقال مواد غنی‌شده اضافی به یک کشور سوم، تعداد سانتریفیوژهایی که ایران می‌تواند به کار گیرد و غیرفعال‌سازی سانتریفیوژهای اضافی که از سال ۲۰۱۹ نصب شده‌اند، را حل و فصل کنند.

همچنین در دستور کار، مقررات نظارتی برای اجرای این مفاد و چارچوبی برای رفع تحریم‌ها علیه ایران و تضمین‌هایی که ایران برای اطمینان از اجرای توافق توسط ایالات متحده می‌خواهد، قرار دارند. این مسائل قبلاً توسط هیئت‌های کارشناسی و بین عباس عراقچی و رافائل ماریا گراسی، دبیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) که هفته گذشته از تهران بازدید کرده بود، مطرح شده‌اند، اما مسئله کلیدی هنوز حل نشده است.

برای مثال، آیا ایران مجاز به ادامه غنی‌سازی اورانیوم تا سطح پایین ۳.۶۷ درصد خواهد بود همانطور که برجام اجازه می‌دهد، یا مجبور خواهد شد که برنامه هسته‌ای خود را به طور کامل برچیند، همانطور که اسرائیل درخواست می‌کند (مدل لیبیایی)؟

درخواست اسرائیل توسط وزیر امور خارجه ایالات متحده مارکو روبیو و مشاور امنیت ملی سابق مایک والتز، که به تازگی به عنوان نماینده ایالات متحده در سازمان ملل معرفی شده است، حمایت می‌شود. اما ترامپ، که تا کنون اعلام کرده است که اجازه نمی‌دهد ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد، هنوز موضع نهایی خود را اعلام نکرده است.

ایران با پذیرش محدودیت‌هایی در زمینه غنی‌سازی اورانیوم موافقت کرده است، اما همچنان می‌خواهد برنامه هسته‌ای خود را برای "مقاصد صلح‌آمیز" ادامه دهد. این ارزیابی بر اساس اظهار نظرهایی است که به گزارش‌ها گفته شده است که استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ برای خاورمیانه و بحران‌های جهانی، گفته است که هدف اصلی رئیس‌جمهور ایالات متحده ایجاد یک سیستم نظارتی مؤثر برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است.

هرچند که ویتکاف بعداً خود این اظهار نظر را تکذیب کرد، اما واقعیتی که ایران از مذاکرات کنار نرفته است، ممکن است نشان‌دهنده این باشد که آنچه در میز مذاکره شنیده شده با گزارش‌های عمومی متفاوت بوده است و شرط اساسی ایران برای ادامه مذاکرات همچنان برای ایالات متحده قابل قبول باقی مانده است.

اما ایران برای پیش‌بینی نتایج جنگ غزه به ساخت یک دیوار دفاعی دیپلماتیک نیاز دارد.

اینکه ایران چگونه به این موضوع نزدیک می‌شود، یک سوال بزرگ است، چرا که بسیاری از بازیگران جهانی مانند چین و روسیه از مذاکرات ایران و ایالات متحده باخبر هستند، اما هیچکدام از این کشورها ملزم به دفاع از ایران در صورت حمله نیستند. کسانی که می‌توانند موازنه را تغییر دهند، کشورهای همسایه ایران هستند، به‌ویژه عربستان سعودی و امارات متحده عربی.

در تاریخ ۱۷ آوریل، در یک سفر تاریخی که در سراسر منطقه انعکاس داشت، وزیر دفاع عربستان، پرنس خالد بن سلمان آل سعود، برادر ولیعهد، به تهران سفر کرد و نامه‌ای از سوی ملک سلمان به تهران به همراه آورد.

سفر چنین نماینده ارشدی از خانواده سلطنتی سعودی به ایران، برای دهه‌ها بی‌سابقه بود. زمان‌بندی این سفر، در آستانه دور دوم مذاکرات هسته‌ای آمریکا و ایران، تصادفی نبوده است. پرنس خالد، که از زمانی که به عنوان سفیر عربستان در ایالات متحده درگیر پرونده قتل جمال خاشقجی بود، چهره‌ای شناخته‌شده در واشنگتن است، اکنون مسئول پروژه تأمین سلاح‌های آمریکایی برای عربستان سعودی است که احتمالاً در مقیاسی بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار خواهد بود. همچنین او قرار است مسئول برنامه هسته‌ای سعودی باشد، وقتی که توافق مربوط به آن با دولت ترامپ به امضاء برسد.

سفر پرنس خالد به ایران در ماه گذشته به عنوان "عصر جدیدی در روابط" میان دو کشور توسط علیرضا عنایتی، سفیر ایران در عربستان سعودی، توصیف شد.

پس از دو سال از آغاز مجدد روابط دیپلماتیک میان دو کشور، هنوز سخت است که یک طرح مشخص اقتصادی، و چه برسد به یک همکاری استراتژیک، مشاهده شود. اما پیام روشن است: سعودی‌ها نمی‌خواهند جنگی جدید میان آمریکا و اسرائیل علیه ایران رخ دهد.

نامه ملک سلمان به ایران از حمایت صریح عربستان از مذاکرات ایران با ایالات متحده خبر می‌دهد و تهران را تشویق به دستیابی به توافقی می‌کند که ثبات منطقه‌ای را ارتقا دهد.

گزارش‌ها می‌گویند که پرنس خالد همچنین پیشنهاد میانجی‌گری میان ایالات متحده و ایران را مطرح کرده و احتمال دعوت از مقامات ارشد ایرانی به عربستان سعودی در طول سفر پیش‌بینی‌شده ترامپ به آنجا را نیز مطرح کرده است. همچنین گزارش شده که امارات متحده عربی، که موضع مشابهی با عربستان سعودی دارد، می‌خواست میزبان مذاکرات باشد، اما به دلیل ارتباطاتش با اسرائیل از سوی ایران رد شد.

به نظر می‌رسد با توجه به اینکه ترامپ انتظار دارد بیش از ۱ تریلیون دلار سرمایه‌گذاری از سوی سعودی‌ها در ایالات متحده جذب کند، و همچنین سرمایه‌گذاری‌های مشابهی از سوی امارات، تصمیم‌گیری درباره اینکه آیا جنگی با ایران آغاز شود یا نه، دیگر تحت تأثیر موضع اسرائیل نخواهد بود، به‌ویژه اینکه اسرائیل حتی وضعیت ناظر‌ را هم در مذاکرات ندارد.

این‌گونه است که واقعیت عجیب و غریبی پیش می‌آید که عربستان سعودی – رقیب استراتژیک و ایدئولوژیک ایران، و به‌طور ایده‌آل یک ارکان مرکزی در هر اتحاد دفاعی منطقه‌ای علیه ایران – می‌تواند همان کشوری باشد که از حمله به آن جلوگیری کند.

در عین حال، ایران و ایالات متحده باید به "مسائل لجستیکی" پرداخته و توافقی را تنظیم کنند که، هرچند سبک آن از توافق اولیه که ترامپ در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد متفاوت خواهد بود، اما از نظر ماهیت به آن مشابه خواهد بود.

هیئت ایالات متحده به رهبری مایکل آنتون، مدیر برنامه‌ریزی سیاست وزارت امور خارجه ایالات متحده، است که پیش از این به عنوان نویسنده سخنرانی برای رودی جولیانی و کاندولیزا رایس فعالیت کرده است.

با این حال، آنتون متخصص در امور هسته‌ای نیست. همتای او، معاون وزیر امور خارجه ایران، مجید تخت‌روانچی، یک متخصص هسته‌ای باتجربه است و یکی از اعضای کلیدی هیئت مذاکره‌کننده در توافق هسته‌ای اصلی است. این شکاف نیاز به همکاری نزدیک ایالات متحده با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) دارد.

گروسی در مصاحبه‌ای با US News and World Report روز چهارشنبه گفت "البته بدون ما، [توافق] در وضعیت شکننده‌ای خواهد بود،" و افزود که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تنها نهادی است که می‌تواند اجرای تعهدات ایران را نظارت کند.

گروسی افزود که توافق جدید "شاید  پیچیدگی کمتری" نسبت به توافق امضا شده در سال ۲۰۱۵ باشد.

سوال این است که آیا تمام این عناصر می‌توانند در یک چارچوب توافق‌شده واحد گنجانده شوند و آیا حداقل پیش‌نویسی از آن قبل از آغوش گرفتن ترامپ در ریاض آماده خواهد شد یا نه؟