خامنه‌ای در پیامی به رییس‌جمهور چین: مذاکره با آمریکا برای کاهش تنش است

دیدار شی جین پینگ و علی خامنه‌ای، تهران، سوم دی ماه ۱۳۹۴ایران اینترنشنال: چند منبع دیپلماتیک به ایران‌اینترنشنال گفتند که عباس عراقچی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در سفر به چین حامل پیام ویژه کتبی علی خامنه‌ای به شی جین‌پینگ، رییس‌جمهوری چین، است که در آن تاکید شده نتایج گفت‌وگو با آمریکا لطمه‌ای به مناسبات تهران و پکن وارد نخواهد کرد.

این منابع دیپلماتیک، که نخواستند نامشان فاش شود، به ایران‌اینترنشنال گفتند که رهبر جمهوری اسلامی در پیام خود به شی جین‌ پینگ تاکید کرده است که این مذاکرات صرفا برای کاهش تنش با آمریکاست و نه تغییر سیاست «نگاه به شرق» جمهوری اسلامی.

خامنه‌ای در پیام خود به شی گفته است در صورت به‌دست آمدن هرگونه توافق با آمریکا، تهران به مفاد توافقنامه راهبردی ۲۵ ساله خود با پکن پایبند خواهد بود و روابط اقتصادی دو کشور ادامه خواهد یافت.

به‌گفته این منابع، در این پیام تاکید شده است رویکرد «نگاه به شرق» جمهوری اسلامی در سیاست خارجی یک راهبرد اساسی است و تغییری در آن به‌وجود نخواهد آمد.

عباس عراقچی، سه‌شنبه دوم اردیبهشت، و در آستانه دور سوم گفت‌وگوهای جمهوری اسلامی و آمریکا که قرار است روز شنبه شش اردیبهشت در عمان برگزار شود، به چین می‌رود.

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، پیش از برگزاری دور دوم گفت‌وگوها در رم، پایتخت ایتالیا، به مسکو سفر و با ولادیمیر پوتین و سرگئی لاوروف، رییس‌جمهوری و وزیر امور خارجه روسیه دیدار کرد. او در آن سفر حامل پیام کتبی مشابهی از سوی رهبر جمهوری اسلامی به ولادیمیر پوتین بود.

روسیه و چین متحدان جمهوری اسلامی هستند و تهران با هر دو کشور قراردادهای بلندمدت استراتژیکی امضا کرده که مفاد آنها علنی نشده است.

استیو ویتکاف، نماینده ویژه دونالد ترامپ رییس‌جمهوری آمریکا در خاورمیانه، که مذاکرات واشینگتن با تهران را رهبری می‌کند، پیش از دور سوم مذاکرات به روسیه سفر و با ولادیمیر پوتین دیدار می‌کند. او پیش از دور اول مذاکرات در عمان نیز به روسیه رفت و با پوتین گفت‌وگو کرد.

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه دوشنبه، اول اردیبهشت، ضمن اعلام سفر عراقچی به پکن، با تاکید بر هماهنگی‌های مستمر با شرکای راهبردی گفت: «طبیعی است که چین نیز در جریان آخرین تحولات مربوط به گفت‌وگوهای ایران و آمریکا قرار گیرد.»

منابع دیپلماتیک آگاه از متن پیام رهبر جمهوری اسلامی به رییس‌جمهوری چین به ایران‌اینترنشنال گفتند که عراقچی در سفر خود به چین می‌کوشد به این کشور اطمینان دهد که هرگونه توافق با ایالات متحده صرفا برای کاهش تنش با واشینگتن است نه تغییر رویکرد راهبردی جمهوری اسلامی.

به‌گفته این منابع، رهبر جمهوری اسلامی درباره مذاکرات با آمریکا به رهبر چین گفته است تهران همیشه از ابزار دیپلماسی برای رفع تنش و بحران استفاده کرده است.

منابع دیپلماتیک به ایران‌اینترنشنال گفتند این پیام از آن جهت برای مقامات چین ارسال شده است که رهبر جمهوری اسلامی خواسته به طرف چینی اطمینان بدهد اتفاقی که پس از توافق برجام رخ داد، این بار اتفاق نخواهد افتاد و دولت کنونی مثل دولت وقت (دولت حسن روحانی) نخواهد کوشید رویکرد خود را از شرق به غرب تغییر دهد و با کشورهای غربی قراردادهای اقتصادی کلان امضا کند.
جایگاه کم‌رنگ ایران در طرح «کمربند و جاده» و حمایت چین و روسیه از امارات
این پیام در حالی ارسال شده که نقش ایران در طرح کلان «کمربند و جاده» چین (BRI) همچنان حاشیه‌ای باقی مانده است. با وجود امضای توافق جامع راهبردی در سال ۲۰۱۶ و روابط سیاسی نزدیک، سرمایه‌گذاری‌های چین در ایران بسیار کمتر از حد انتظار بوده است. بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۳ تنها دو قرارداد عمده امضا شده که یکی از آن‌ها پس از خروج آمریکا از برجام لغو شد.

هرچند چین همچنان بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران به‌شمار می‌رود، اما شرکت‌های چینی در سال‌های اخیر قراردادهای بسیار پرسودتری با عربستان سعودی و امارات متحده عربی امضا کرده‌اند.

در همین حال، دولت ترامپ پس از روی کار آمدن، فشار اقتصادی علیه جمهوری اسلامی را افزایش داده و پالایشگاه‌های کوچک و مستقل چینی موسوم به «تی‌پات»‌ (قوری) را هدف قرار داده است. این پالایشگاه‌ها یکی از مسیرهای حیاتی فروش نفت ایران در دوران تحریم بوده‌اند.

چین همچنین در اوایل خردادماه سال ۱۴۰۲ در بیانیه‌ای از مواضع امارات متحده عربی در قبال جزایر سه‌گانه ایران در خلیج فارس و تلاش‌های امارات برای دستیابی به یک «راه‌حل مسالمت‌آمیز» برای این موضوع حمایت کرد.

پس از آنکه وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی سفیر چین در تهران را در اعتراض به «حمایت مکرر» پکن از «ادعاهای بی‌اساس» امارات احضار کرد، مائو نینگ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین، با رد اعتراض جمهوری اسلامی به بیانیه مشترک چین و امارات متحده عربی درباره جزایر سه‌گانه گفت: «موضع چین در مورد این سه جزیره ثابت است.»

نینگ روز دوشنبه ۱۳ خرداد ۱۴۰۳ در یک نشست خبری افزود: «چین از ایران و امارات می‌خواهد اختلافات خود را از طریق گفت‌وگو و رایزنی به صورت مسالمت‌آمیز حل کنند.»

علاوه بر چین، روسیه نیز در پرونده جزایر سه‌گانه از ایران حمایت نکرده است.

اوایل دی ماه سال ۱۴۰۲، در جریان نشست مشترک روسیه و کشورهای عربی که در ۲۹ آذر در مراکش برگزار شد، بیانیه‌ای صادر شد که بار دیگر از مواضع ابوظبی درباره جزایر سه‌گانه تنب‌ کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی حمایت می‌کرد.
سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، به نمایندگی از این کشور در این نشست حضور یافته بود.

روسیه و شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس در تابستان سال ۱۴۰۲ نیز در نشست مشترک خود در مسکو با صدور بیانیه مشترکی خواستار «ارجاع پرونده جزایر سه‌گانه به دیوان بین‌المللی دادگستری به منظور حل و فصل این مساله مطابق با مشروعیت بین‌المللی» شده بودند.

امارات متحده عربی که مدعی حاکمیت بر جزایر سه‌گانه تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی در خلیج فارس است، در دهه‌های گذشته، خواهان ارجاع موضوع به دیوان بین‌المللی لاهه شده است.

ایران که در مقابل می‌گوید مسئله حاکمیتش بر جزایر به‌طور قطعی و دائمی در سال ۱۹۷۱ مشخص شده، این درخواست را رد و تنها برای مذاکره «برای رفع سوءتفاهم» اعلام آمادگی کرده است.