آیا حزب‌الله خود را خلع سلاح و اسرائیل نظم جدیدی در لبنان برپا می‌کند؟

یورونیوز: در ۲۸ مارس، هشدار تخلیه‌ای که از سوی ارتش اسرائیل صادر شد، باعث وحشت در جنوب بیروت شد. ساکنان این منطقه پرجمعیت، با خودرو یا پیاده از محله گریختند و خیابان‌های باریک منطقه به‌شدت آشفته و به‌هم ریخته شد.

نشریه نیو عرب در تحلیلی به این موضوع پرداخته و می‌نویسد: ساعاتی بعد، دو انفجار مهیب سراسر پایتخت لبنان را لرزاند و خاطرات تلخ بمباران‌های چندماهه اسرائیل در گذشته را زنده کرد؛ زمانی که جنگنده‌های اسرائیلی بارها شهر را هدف قرار داده بودند.

گرچه حملات اسرائیل به جنوب لبنان همچنان ادامه دارد، اما این نخستین حمله به بیروت از زمان آغاز آتش‌بس شکننده‌ای بود که از ۲۷ نوامبر برقرار شده بود.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، گفت این حمله پاسخی بود به شلیک موشک‌هایی از لبنان به شهر مرزی کریات شمونا در شمال اسرائیل؛ دومین حمله از این دست در کمتر از یک هفته. حزب‌الله مسئولیت این شلیک را نپذیرفت و هیچ گروه دیگری نیز تاکنون مسئولیت آن را برعهده نگرفته است.

نخست‌وزیر اسرائیل تأکید کرد: «ما حتی شلیک اندک به سوی جوامع‌مان را هم تحمل نخواهیم کرد.»

سپس، پیش از طلوع آفتاب در یکم آوریل، اسرائیل بار دیگر جنوب بیروت را هدف قرار داد و بدون هیچ‌گونه هشدار قبلی، دو طبقه از یک ساختمان مسکونی را نابود کرد. در این حمله، چهار نفر از جمله یکی از اعضای حزب‌الله کشته شدند.

راندا سلیم، پژوهشگر مؤسسه سیاست خارجی دانشگاه جانز هاپکینز در این خصوص به نشریه نیوعرب می‌گوید: «این‌ها قوانین جدید بازی‌اند. پاسخ اسرائیل دیگر محدود به جنوب لبنان نیست. هر زمان حمله‌ای علیه اسرائیل صورت بگیرد، آن‌ها با شدت پاسخ خواهند داد. چه در جنوب لبنان، چه در بیروت و در این حملات و افراد کلیدی در حزب‌الله و حماس مورد هدف قرار خواهند گرفت.»

میراو زونزین، تحلیلگر ارشد امور اسرائیل در گروه بحران بین‌المللی (ICG)، در این رابطه می‌گوید: «پیام اسرائیل به‌ویژه با حمله به بیروت این است که خواهان یک واقعیت امنیتی جدید در شمال است. اسرائیل می‌خواهد با قدرت زیاد نشان دهد که هیچ‌گونه شلیکی را تحمل نخواهد کرد، و همین روش را مبنای حفظ آتش‌بس قرار داده البته از دید خودش.»
«جنگی یک‌جانبه از سوی اسرائیل»
آتش‌بس فعلی بر اساس قطعنامه ۱۷۰۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد برقرار شده که تنها به حضور ارتش لبنان و نیروهای یونیفیل در جنوب رود لیتانی اجازه حضور داده است.

اسرائیل اعلام کرده که در صورت نقض این توافق، «به‌شدت» پاسخ خواهد داد، و از زمان آغاز این آتش‌بس تاکنون بارها به جنوب لبنان حمله کرده؛ حملاتی که تاکنون بیش از ۱۲۰ کشته و بیش از ۳۶۶ زخمی برجای گذاشته است.

راندا سلیم با اشاره به اشغال پنج منطقه در جنوب لبنان توسط اسرائیل و حملات مکرر ارتش این کشور می‌گوید: «فکر نمی‌کنم جنگ تمام شده باشد؛ اسرائیل یک‌جانبه آن را ادامه می‌دهد.»

روز جمعه، ۴ آوریل، حمله‌ای از سوی اسرائیل به ساختمانی در شهر صیدا انجام شد که طی آن یک فرمانده ارشد حماس، به همراه پسر و دخترش، کشته شدند. ارتش اسرائیل مدعی شد این فرمانده مسئول حمله‌ای موشکی به پایگاهی در شهر صفد در ۱۴ فوریه بود که منجر به کشته شدن یک سرباز اسرائیلی و زخمی شدن چند نفر دیگر شد.

اسرائیل همچنین در هفته گذشته چندین حمله دیگر در مناطق مختلف لبنان انجام داد؛ در حمله روز دوشنبه سه نفر کشته شدند. ارتش اسرائیل اعلام کرد که یکی از فرماندهان حزب‌الله در منطقه طیبه را هدف قرار داده است. در حمله‌ای جداگانه نیز دو شهروند سوری و یک لبنانی کشته شدند.

این حملات اما به اینجا محدود نشدند و سه‌شنبه شب، اسرائیل انبار تسلیحات حزب‌الله در منطقه بقاع شرقی را هدف قرار داد. چهارشنبه، بالگردهای اسرائیلی به خانه‌هایی در منطقه بنت جبیل حمله کردند و پنج‌شنبه، یک پهپاد اسرائیلی یک دستگاه بیل مکانیکی را در عیتا الشعب هدف گرفت؛ هر دو در نزدیکی مرز جنوبی لبنان.

این هفته نیز روز سه‌شنبه، حمله هوایی اسرائیل به خودرویی در روستای مرزی عیتارون منجر به کشته شدن یک نفر و زخمی شدن سه نفر دیگر شد.

نیکلاس بلنفورد، کارشناس حزب‌الله در شورای آتلانتیک، در این رابطه می‌گوید: «اسرائیلی‌ها هر که را بخواهند، هر زمان بخواهند، هدف می‌گیرند و حزب‌الله هیچ کاری نمی‌تواند بکند. آن‌ها فقط ضربه می‌خورند.»

او ادامه می‌دهد: «توان بازدارندگی حزب‌الله از بین رفته و اسرائیل اکنون در حال اعمال تغییرات گسترده‌تری است.»
«آشفتگی داخلی در حزب‌الله»
حزب‌الله پس از ماه‌ها بمباران‌های سنگین اسرائیل و سپس سقوط متحدش، بشار اسد، در دسامبر، ضربات سنگینی خورده است.

رویترز گزارش داده که حزب‌الله چند هزار نیروی خود را از دست داده و ارتش اسرائیل مدعی شده که بین ۷۰ تا ۸۰ درصد از زرادخانه این گروه با برد تا ۴۰ کیلومتر را نابود کرده است. همچنین، رهبر این گروه حسن نصرالله نیز کشته شده است.

بلنفورد در ادامه می‌گوید: «با این شکست‌ها و دست بالا داشتن اسرائیل در آتش‌بس فعلی، احتمال بروز نارضایتی درون حزب‌الله وجود دارد و شاید حتی همین حالا هم آغاز شده باشد.»

راندا سلیم هم در خصوص وضعیت داخلی حزب‌الله نظر مشابهی دارد و می‌گوید: «حزب‌الله اکنون در وضعیت آشفتگی داخلی قرار دارد. تنها چهره سیاسی‌ای که می‌توانست اختلاف‌ها را مدیریت کند و تصمیم نهایی را به همه بقبولاند، نصرالله بود که دیگر نیست.»

او افزود: «جانشین او، نعیم قاسم، اصلاً نتوانسته جای او را پر کند. در سازمان بزرگی مثل حزب‌الله، اختلاف‌نظرها اجتناب‌ناپذیرند و وقتی رهبری برای حل این اختلاف‌ها وجود نداشته باشد، این شکاف‌ها می‌توانند به شکل درگیری و خشونت بروز پیدا کنند.»
«عناصر خودسر درون حزب‌الله»
دیوید وود، تحلیلگر ارشد امور لبنان در گروه بحران بین‌المللی، احتمال داد که شلیک موشک‌ها در ۲۸ مارس کار عناصر خودسر درون حزب‌الله بوده باشد؛ کسانی که از وضعیت موجود خسته و عصبانی هستند.

او گفت: «برای افرادی که هر روز در جنوب لبنان زیر بمباران‌اند، شاید این وضعیت تفاوت زیادی با جنگ تمام‌عیار نداشته باشد. ممکن است برخی تصمیم گرفته باشند خودشان دست به کار شوند.»

دو روز پس از این شلیک‌ها، ارتش لبنان چند نفر را به اتهام مشارکت در آن بازداشت کرد، اما اطلاعاتی درباره وابستگی گروهی آن‌ها منتشر نکرد.

وود اسرائیل را متهم کرد که بدون دادن فرصت کافی به ارتش لبنان برای تحقیق، حمله‌ای به پایتخت انجام داده است.

او گفت: «اگر اسرائیل واقعاً می‌خواهد آتش‌بس پابرجا بماند، باید به ارتش لبنان زمان بدهد تا تحقیقاتش را انجام دهد و نگذارد درگیری دوباره از جنوب شروع شود نه اینکه با حملات تنبیهی به سایر مناطق، از جمله بیروت، بخواهد فشار وارد کند.»

او هشدار داد: «اگر اسرائیل همچنان به مناطق شیعه‌نشین که پایگاه اجتماعی حزب‌الله هستند حمله کند، این حملات فقط باعث خشم بیشتر مردم و سخت‌تر شدن وضعیت معیشتی آن‌ها خواهد شد.»
حزب‌الله آمادگی برای خلع سلاح را اعلام می‌کند
ارتش لبنان مسئولیت نظارت بر روند خلع سلاح حزب‌الله را بر عهده دارد، کاری حساس که اگر با دقت انجام نشود، می‌تواند پیامدهای خطرناکی داشته باشد.

اما در روزهای اخیر، حزب‌الله اعلام کرده که در صورت توقف تجاوزهای اسرائیل و پایان اشغال اراضی لبنان، حاضر به گفت‌وگو درباره خلع سلاح است.

در ۱۰ آوریل، حسن فضل‌الله، نماینده پارلمانی حزب‌الله، گفت: «اولویت ما اکنون مقابله با تجاوز و آزادسازی خاک‌مان است. ما آماده‌ایم در مورد راهبرد دفاع ملی وارد گفت‌وگو شویم و این موضع تازه‌ای نیست.»

کاظم قصیر، تحلیلگر نزدیک به حزب‌الله، در این رابطه می‌گوید: «حزب‌الله در حال حاضر پشت دولت و ارتش ایستاده و فرصت را برای گفت‌وگو و راه‌حل‌های دیپلماتیک فراهم کرده است.»

یکی از مقامات ارشد حزب‌الله نیز به رویترز گفت: «اگر اسرائیل از جنوب لبنان عقب‌نشینی کند و حملاتش را متوقف کند، ما آماده‌ایم با رئیس‌جمهور لبنان درباره سلاح‌هایمان گفت‌وگو کنیم.»

با این حال، وود یادآوری کرد که ارتش لبنان هنوز هم نمی‌تواند به طور کامل در جنوب کشور حاکمیت داشته باشد، چون اسرائیل هنوز آنجا را ترک نکرده است.

زونزین، تحلیلگر گروه بحران بین‌المللی، نیز گفت که به نظر می‌رسد اسرائیل قصد دارد برای مدت طولانی در جنوب بماند تا در مذاکرات احتمالی آینده از این موضوع به‌عنوان اهرم فشار استفاده کند.
مقاومت؛ قلب تپنده حزب‌الله
بلنفورد گفت که حزب‌الله ممکن است سعی کند در ازای پذیرش خلع سلاح، امتیازاتی سیاسی بگیرد مثل افزایش کرسی‌های پارلمانی یا درخواست برای انتصاب یک فرمانده شیعه در ارتش؛ مسائلی که احتمالاً با مخالفت سیاستمداران مسیحی لبنان مواجه خواهد شد.

ساختار سیاسی لبنان بر اساس تقسیم فرقه‌ای شکل گرفته؛ رئیس‌جمهور باید مسیحی مارونی، نخست‌وزیر سنی و رئیس مجلس شیعه باشد.

برخی نیز پیشنهاد کرده‌اند که حزب‌الله به ارتش لبنان ملحق شود. بلنفورد گفت: «ممکن است حزب‌الله تحت عنوانی مانند نیروی حفاظت از مرز جنوبی، به شکلی در ساختار دولتی ادغام شود، اما در عمل این یعنی پایان حزب‌الله.»

او تأکید کرد: «اگر حزب‌الله خلع سلاح شود، دیگر حزب‌الله نیست. این گروه یک سازمان جهادی است و مقاومت، قلب تپنده و دلیل وجودی آن است.»

بلنفورد گفت در چنین صورتی، حزب‌الله تنها به یک حزب سیاسی اسلام‌گرای توخالی تبدیل می‌شود، احتمالاً دیگر حمایت مالی ایران را از دست می‌دهد و نمی‌تواند شبکه بزرگ خدمات اجتماعی‌اش را حفظ کند؛ موضوعی که محبوبیتش در میان شیعیان را نیز تهدید خواهد کرد.

او گفت: «احتمال واقع‌بینانه‌تر این است که حزب‌الله سلاح‌های سبک خود را حفظ کند، اما تحت نظارت ارتش و دولت لبنان.»

بلنفورد در پایان گفت: «این چیزی است که شاید اسرائیل بتواند با آن کنار بیاید. اگر از شعارها فاصله بگیریم، مسئله اصلی برای اسرائیل موشک‌های دوربرد و دقیق حزب‌الله است، همان‌هایی که می‌توانند اهدافی در عمق اسرائیل را نابود کنند و برای جوامع مرزی تهدید جدی به حساب می‌آیند.»

او افزود: «به نظر من حملات اسرائیل به لبنان احتمالاً ادامه خواهد داشت. چون هیچ‌کس جلوی اسرائیل را نمی‌گیرد، نه جامعه جهانی، نه گروه ناظر آتش‌بس، و نه حزب‌الله.»