فنتانیل چیست و چگونه وارد آمریکا می‌شود؟

بی بی سی: دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، تعرفه‌های گسترده‌ای بر کالاهای چینی وضع کرده و دلیل این اقدام را ناتوانی پکن در جلوگیری از صادرات مواد شیمیایی مورد استفاده در تولید ماده مخدر قوی فنتانیل عنوان کرده است.

آمریکا مدت‌هاست شرکت‌های چینی را متهم می‌کند که آگاهانه مواد اولیه را در اختیار گروه‌هایی قرار می‌دهند که در تولید این ماده مخدر نقش دارند. پکن نیز در واکنش، تعرفه‌های تجاری متقابلی را اعمال کرده است.

کاخ سفید کانادا و مکزیک را نیز متهم کرده که نتوانسته‌اند مانع گروه‌های تبهکار در زمینه قاچاق فنتانیل به آمریکا شوند.

ترامپ قصد داشت علیه این دو کشور تعرفه‌هایی اعمال کند، اما پس از دستیابی به امتیازاتی برای افزایش امنیت مرزی، از این اقدام صرف نظر کرد.
بحران فنتانیل در آمریکا تا چه حد جدی است؟
فنتانیل یک ماده مخدر صنعتی است که از ترکیب چندین ماده شیمیایی تولید می‌شود. نهادهای نظارتی آمریکا در دهه ۱۹۶۰ استفاده از آن را به عنوان مسکن برای مصارف پزشکی تایید کردند، اما از آن زمان تاکنون این ماده به اصلی‌ترین عامل مرگ ناشی از مصرف بیش از حد مواد افیونی در این کشور تبدیل شده است.

بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا، در سال ۲۰۲۳ بیش از ۷۴ هزار آمریکایی بر اثر مصرف ترکیبات مخدر حاوی فنتانیل جان خود را از دست دادند.

فنتانیل اغلب با دیگر مواد مخدر غیرقانونی ترکیب می‌شود و بسیاری از مصرف‌کنندگان از وجود آن در موادی که مصرف می‌کنند، بی‌اطلاع‌اند.

مصرف تنها دو میلی‌گرم فنتانیل، تقریبا به اندازه نوک یک مداد، می‌تواند مرگبار باشد.

در دهه گذشته، زنجیره تامین جهانی فنتانیل گسترش چشمگیری یافته و کنترل آن را برای نیروهای انتظامی و سیاست‌گذاران دشوارتر کرده است.

چین تامین‌کننده اصلی مواد اولیه مورد استفاده در تولید فنتانیل است.
بخش عمده فنتانیل از طریق مکزیک وارد آمریکا می‌شود
از سپتامبر تاکنون، ۲۰۴۰ کیلوگرم فنتانیل در آمریکا کشف و ضبط شده است. این آمار را اداره گمرک و حفاظت مرزی آمریکا منتشر کرده است.

تقریبا تمام این مواد (۹۸ درصد) در مرز جنوب غربی آمریکا با مکزیک توقیف شده است. کمتر از یک درصد آن در مرز شمالی آمریکا با کانادا کشف شده و بقیه در مسیرهای دریایی یا دیگر نقاط بازرسی آمریکا توقیف شده است.
بر اساس گزارش اداره مبارزه با مواد مخدر آمریکا، گروه‌های تبهکار مکزیکی، از جمله کارتل سینالوآ، در تولید و قاچاق فنتانیل، مت‌آمفتامین و دیگر مواد مخدر غیرقانونی به آمریکا نقش اساسی دارند.

قاچاقچیان مواد شیمیایی لازم برای تولید فنتانیل را از چین تامین می‌کنند. این مواد در آزمایشگاه‌های مکزیک به محصول نهایی فنتانیل تبدیل و سپس به آمریکا قاچاق می‌شوند.

بر اساس گزارش اداره مبارزه با مواد مخدر آمریکا، کارتل سینالوآ از روش‌های مختلفی برای مخفی کردن محموله‌های ورودی به مکزیک استفاده می‌کند، از جمله جاسازی مواد شیمیایی در میان کالاهای تجاری قانونی، تغییر برچسب کانتینرها، استفاده از شرکت‌های پوششی و ارسال محموله از طریق کشورهای ثالث.

دولت ترامپ، مکزیک را به همدستی با کارتل‌های مواد مخدر متهم کرده است. کلودیا شینباوم، رئیس‌جمهور مکزیک، این اتهامات را رد کرده است.

در ماه دسامبر، اندکی پس از تهدید ترامپ به وضع تعرفه علیه مکزیک، نیروهای امنیتی این کشور اعلام کردند که بزرگ‌ترین محموله فنتانیل در تاریخ مکزیک را کشف کرده‌اند، که معادل حدود ۲۰ میلیون دوز بود.
چین، تامین‌کننده اصلی مواد اولیه فنتانیل است
چین در سال ۲۰۱۹، فنتانیل را در رده مواد مخدر تحت کنترل طبقه‌بندی کرد و سپس برخی از مواد شیمیایی مورد استفاده در تولید آن را نیز به این فهرست اضافه کرد.

ولی باز هم تجارت سایر مواد شیمیایی مرتبط با تولید فنتانیل – که برخی از آن‌ها مصارف قانونی دارند – همچنان بدون کنترل باقی مانده است، چون افرادی که در این تجارت دخیل هستند، راه‌های جدیدی برای دور زدن قانون پیدا می‌کنند.

بررسی چندین کیفرخواست در آمریکا که شامل جزئیاتی از ارتباطات ماموران مخفی با تولیدکنندگان چینی است، نشان می‌دهد که برخی از شرکت‌های شیمیایی در چین آگاهانه اقدام به فروش مواد شیمیایی، از جمله ترکیبات تحت کنترل، با هدف تولید فنتانیل کرده‌اند.

بررسی ده‌ها کیفرخواست در بخش راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی نشان می‌دهد که برخی تولیدکنندگان چینی نه‌تنها محصولات شیمیایی لازم برای ساخت فنتانیل را عرضه کرده‌اند، بلکه از طریق پلتفرم‌های رمزگذاری‌شده و پرداخت‌های رمزارزی، دستورالعمل‌های تولید آن را نیز ارائه داده‌اند.

وندا فلباب-براون، عضو ارشد موسسه بروکینگز در حوزه سیاست خارجی، می‌گوید: «خلأهای قانونی بزرگی وجود دارد که مجرمان از آن‌ سوءاستفاده می‌کنند؛ آن‌ها محصولاتی را می‌فروشند که از نظر قانونی مجاز هستند، اما با آگاهی کامل آن‌ها را در اختیار شبکه‌های تبهکار قرار می‌دهند».

چین در بیانیه‌ای اعلام کرد که این کشور یکی از سخت‌گیرانه‌ترین قوانین مقابله با مواد مخدر در جهان را دارد و پیش‌تر نیز همکاری‌هایی با آمریکا در این زمینه داشته است.

در این بیانیه آمده است: «آمریکا باید مشکل فنتانیل را در داخل کشور خود جست‌وجو و حل کند.»

اگرچه چین همچنان تامین‌کننده اصلی مواد شیمیایی مورد نیاز برای تولید فنتانیل محسوب می‌شود، اما بر اساس گزارش اداره مبارزه با مواد مخدر آمریکا، هند نیز به تدریج به یکی از منابع مهم این مواد تبدیل شده است.

طبق یک کیفرخواست صادرشده در آمریکا در ژانویه ۲۰۲۵، دو شرکت شیمیایی هندی به تامین مواد اولیه برای تولید فنتانیل برای آمریکا و مکزیک متهم شده‌اند.
نقش کانادا در تجارت فنتانیل
ترامپ، کانادا را در کنار مکزیک متهم کرده که با عدم کنترل کافی، باعث «ورود گسترده افراد و فنتانیل» به آمریکا شده‌اند.

بر اساس داده‌های اداره گمرک و حفاظت مرزی آمریکا، تنها حدود دو دهم درصد از فنتانیل توقیف‌شده، در مرز کانادا کشف شده است، در حالی که تقریبا تمام مقدار باقی‌مانده در مرز آمریکا و مکزیک کشف و ضبط می‌شود.

اما در ژانویه سازمان اطلاعات مالی کانادا گزارش داد که گروه‌های تبهکار سازمان‌یافته در این کشور، بیش از پیش در تولید فنتانیل نقش ایفا می‌کنند و با واردات مواد شیمیایی مورد نیاز و تجهیزات آزمایشگاهی از چین، این ماده را تولید می‌کنند.

قاچاق فنتانیل در هر دو جهت انجام می‌شود. در ۱۰ ماه نخست سال ۲۰۲۴، سرویس مرزی کانادا گزارش داد که ۴/۹ کیلوگرم فنتانیل را که از آمریکا وارد شده بود، توقیف کرده است، در حالی که گشت مرزی آمریکا اعلام کرد که ۱۴/۶ کیلوگرم فنتانیل را که از کانادا وارد شده بود، کشف و ضبط کرده است.

در ماه دسامبر، کانادا متعهد شد ۱/۳ میلیارد دلار کانادا برای مبارزه با فنتانیل و بهبود امنیت مرزی اختصاص دهد.