چطور در ازدحام جمعیت، زیر دست و پا نمانید و از خودتان مراقبت کنید

بی بی سی: حداقل ۱۲ نفر در جریان ازدحامی که در بزرگترین گردهمایی مذهبی هندوها در شمال هند رخ داد کشته شده‌اند.

شاهدان عینی گفتند که زائرانی که برای شرکت در مراسم غسل در این روز مقدس عجله داشتند، بر روی افرادی که در کنار رودخانه گنگ خوابیده یا نشسته بودند، پا گذاشتند. گزارش‌ها حاکی از آن است که ده‌ها نفر نیز زخمی شده‌اند.

حادثه‌های غم‌انگیزی از این دست تأثیر ویرانگری بر جوامع دارند، اما متأسفانه در گردهمایی‌های مذهبی بزرگ غیرمعمول نیستند.

در طول حج سالانه در مکه، چندین بار چنین حوادثی رخ داده است و در سال ۲۰۱۵ بیش از دو هزار و ۳۰۰ نفر در آنجا جان خود را از دست دادند.

هر مکانی که تعداد زیادی از مردم در آن جمع شوند، ممکن است شاهد چنین ازدحامی باشد، از جمله رویدادهای ورزشی بزرگ و کنسرت‌های ایستاده موسیقی.

در ماه مارس ۲۰۲۴، هفت نفر از جمله سه دختر جوان در اثر تراکم جمعیت در یک رویداد خیریه در نیجریه کشته شدند، پس از اینکه یک تاجر پیشنهاد توزیع پول مطرح کرده بود که باعث جذب جمعیت عظیمی شد.

در اینجا به عواملی که به وقوع چنین فشارهایی منجر می‌شود پرداخته‌ایم، دلایل مرگ و میر را بررسی می‌کنیم و به این موضوع می‌پردازیم که چگونه می‌توان از بروز این‌گونه فجایع جلوگیری کرد.
چه عواملی باعث ازدحام جمعیت می‌شود؟در طول حج، تراکم جمعیت در نزدیکی کعبه بسیار بیشتر استجان دروری، استاد دانشگاه و کارشناس روانشناسی اجتماعی برای مدیریت جمعیت در دانشگاه ساسکس در انگلستان می‌گوید: «در همه این موارد، به معنای واقعی کلمه تعداد بسیار زیادی افراد در یک مکان و در یک زمان جمع شده‌اند.»

آن‌چه که موجب می‌شود عده‌ای زیر دست و پا له شوند، تعداد افراد در یک تجمع نیست، بلکه تراکم جمعیت است.

به گفته آقای دروری، برای دوری از خطرات احتمالی، تعداد افراد در یک تجمع نباید از پنج نفر در هر متر مربع بیشتر باشد، اما در جریان حج، تراکم جمعیت در نزدیکی کعبه حدود هشت تا ۹ نفر در یک متر مربع است.

حتی اگر تمامی بلیط‌های یک رویدادی هم فروخته شوند، کماکان این امکان وجود دارد که تراکم جمعیت در بخش‌های مختلف مکان رویداد، متفاوت باشد. به عنوان مثال در جریان کنسرت‌های موسیقی، مردم تمایل دارند که به سمت صحنه و روبه جلو حرکت کنند.

ازدحام جمعیت فراتر از ظرفیت محل، اغلب در نتیجه سوءمدیریت برنامه‌گذاران یا فقدان مقررات برای کنترل جمعیت رخ می‌دهد.

پرفسور دروری در شرح موضوع می‌گوید: «اگر تعداد حاضرین، پنج نفر یا بیشتر در یک مترمربع است، به شکل عینی می‌توان گفت که شرایط خطرناک است، چرا که ممکن است در پی هرگونه تحرک یا یک موج حرکتی در جمعیت، عده‌ای زیر دست و پا بمانند.»

زیر دست و پا ماندن در هنگامی که ازدحام جمعیت شکل گرفته، معمولا ظرف تنها چند دقیقه اتفاق می‌افتد و فرصت برای مداخله بسیار کم است. به همین دلیل، مکان‌هایی که درهای خروجی کمی دارند یا مسیرهای خروج به روشنی نشانه‌گذاری نشده‌اند، در لحظه‌ای که جمعیت ناگهان به حرکت در می‌آید، خطرناک‌تر هستند.

دروری می‌گوید: «اگر شما یک خروجی بسیار باریک داشته باشید، به ‌ویژه اگر این خروجی باریک برای شما ناآشنا باشد، احتمال بیشتری وجود دارد که افراد تلاش کنند به طور همزمان از آن خروجی عبور کنند. این ممکن است منجر به تراکم و ازدحام و زیر دست و پا ماندن شود.»
چگونه می‌توان در چنین شرایطی زنده ماند؟در جریان زیر دست و پا ماندن مردم، افراد با یکدیگر برخورد می‌کنند و فشار بر بقیه جمعیت بیشتر می‌شود. برخی تعادل خود را از دست می‌دهند و ممکن است زیر دست و پا آنقدر لگدکوب شوند که جانشان را از دست بدهند.

بر پایه گزارش‌های کالبدشکافی‌هایی که بعد از مرگ‌های این‌چنینی انجام شده، اکثر کسانی که در رویداد غم‌انگیز اخیر در هند جانشان را از دست دادند، بر اثر جراحات قفسه سینه، خونریزی داخلی و جمع شدن خون در نزدیکی قفسه سینه، جان باختند.

به گفته دکتر دوین تان، متخصص اورژانس در سنگاپور افرادی که در ازدحام گیر می‌کنند، اغلب دچار اختناق ناشی از فشار می‌شوند. این وضعیت بدین معناست که یک فشار خارجی، مانع از نفس‌کشیدن آن‌ها می‌شود.

دکتر تان در شرح این وضعیت توضیح می‌دهد: «عضله دیافراگم که مسئول تنفس است، نمی‌تواند منقبض یا منبسط شود و باعث می‌شود که هوا به ریه وارد یا از آن خارج نشود. این وضعیت می‌تواند منجر به تجمع دی‌اکسید کربن و کمبود اکسیژن شود که به از کار افتادن اعضای بدن یا مرگ مغزی می‌انجامد.»
عایشه عثمان آدامائو، ۱۴ ساله، در پی ازدحام جمعیت در نیجریه کشته شدتوصیه‌هایی برای زنده ماندن در ازدحام جمعیت
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های دولت آمریکا، توصیه‌هایی عملی برای جلوگیری از گرفتار شدن در ازدحام جمعیت دارد. این مرکز همچنین نکاتی نیز برای کسانی منتشر کرده که در ازدحام جمعیت گرفتار شده‌اند.

نخستین توصیه این است که وقتی به یک مکان جدید که قرار است جمعیتی جمع شوند، می‌رسید، اول از همه مسیر خروج اضطراری و خدمات پزشکی را شناسایی کنید.

این نهاد می‌گوید، اگر در ازدحام شدید جمعیت گرفتار شدید:

*    دستتان را شبیه به یک بوکسور روبه‌روی سینه خود قرار دهید و محکم بایستید

*    در برابر نیروی جمعیت مقاومت نکنید

*    وقتی حرکتی در جمعیت وجود ندارد، به شکل مورب به سمت لبه جمعیت حرکت کنید

*    سعی کنید که روی پایتان بمانید

*    اگر زمین خوردید، خود را شبیه به یک جنین جمع کنید و از خودتان محافظت کنید

*    آرامشتان را حفظ‌ کنید و به محض این‌ که می‌توانید بلند شوید
اقدامات ایمنیسازمان‌دهندگان رویداد باید بر افزایش میزان تراکم جمعیت نظارت کنند تا جلوی ازدحام جمعیت را بگیرند.

پروفسور دروری می‌گوید: «در هر مکان، شما یک ظرفیتی دارید، بنابراین باید کسی یا سیستمی برای شمارش تعداد افرادی که وارد آن فضا می‌شوند، داشته باشید.»

او توضیح می‌دهد که درک قوی و درست از هدف رویداد، بسیار کلیدی است و اضافه می‌کند که در رویدادهایی مانند حج، لحظات خاصی وجود دارند که افراد زیادی می‌خواهند همزمان در یک منطقه خاص باشند.

او می‌گوید: «این بدان معنی است که شما باید برنامه‌ای برای مدیریت تعداد افراد در آن مناسک خاص را داشته باشید. یعنی این‌که بدانید، چرا جمعیت می‌خواهد آن‌جا باشد، این جمعیت چه ارزش‌هایی دارد و به دنبال چیست، تا بتوانید جمعیت را مدیریت کنید.»

پروفسور دروری می‌گوید مردم نباید تقصیر ازدحام را به گردن افرادی که در جمعیت هستند بیندازند.

او جمله‌ای معروف در میان همکارانش در صنعت ایمنی جمعیت را نقل می‌کند که می‌گویند: مردم احساس وحشت می‌کنند چون در حال مرگ هستند، نه اینکه به دلیل وحشت کردن بمیرند.