دست جمهوری اسلامی از لبنان قطع شد، حتی اگر حزب‌الله همچنان باقی بماند

ایندیپندنت فارسی:عبدالرحمن الراشد (روزنامه الشرق‌الاوسط)

پس از دمشق، بیروت هم با خروج از بحران خلا ریاست‌جمهوری، که حزب‌الله از اکتبر ۲۰۲۲ لبنان را در آن فروبرده بود، آغاز عصری جدید را جشن گرفت. البته با ورود به این مرحله دوران پنجاه ساله بهره‌جویی منطقه‌ای از لبنان، که دومین کشور کوچک عربی در منطقه به شمار می‌رود، نیز به پایان رسید.

لبنان در طول چند دهه گذشته به کانون درگیری‌های منطقه‌ای تبدیل شده بود که جمال عبدالناصر، صدام حسین، رژیم اسد پدر و پسر و جمهوری اسلامی آن را به راه انداخته بودند. پس از متوقف شدن جنگ در جبهه مصر، اردن و سوریه، لبنان برخلاف میل مردمش تنها جبهه جنگ باقی‌مانده علیه اسرائیل بود.

پس از پایان نفوذ جمهوری اسلامی در منطقه و سرنگونی رژیم اسد، وضعیت در حال بازگشت به تعادل است تا زمینه برای تحقق خواسته‌های بین‌المللی و ازسرگیری روابط سیاسی و معاملات تجاری با لبنان فراهم شود. البته کشمکش‌های داخلی در لبنان به‌زودی پایان نخواهد نیافت، اما تا زمانی که در تنش‌های داخلی از سلاح استفاده نشود، کشورهای منطقه در این مورد نگرانی نخواهند داشت و همه چیز به تصمیم‌گیری نظام سیاسی پیچیده لبنان واگذار خواهد شد.

پس از خروج موفقیت‌آمیز از بحران خلا ریاست‌جمهوری، انتظار داریم لبنان تغییرات مثبتی را شاهد باشد، به‌ویژه اینکه ژوزف عون با تلاش‌های بسیار داخلی و خارجی به مقام رئیس‌جمهوری لبنان رسید و قدرت‌های عربی و بین‌المللی نقش موثری در این زمینه داشتند. آمریکایی‌ها تهدید کرده بودند که هرگونه حمایت اقتصادی از لبنان را متوقف خواهند کرد و پهپادهای اسرائیلی‌ با بهره‌جویی از توافق آتش‌بس و خلا قدرت در لبنان، پرواز بر فراز این کشور را متوقف نمی‌کردند. علاوه برآن، در حالی که مذاکرات جریان داشت، چمدان‌های سفارت جمهوری اسلامی در لبنان، در فرودگاه بیروت، بازرسی شد و محتویات ممنوعه آن ضبط و رسوایی‌های آن علنی شد. در مرز زمینی لبنان و سوریه هم نیروهای امنیتی لبنان ده‌ها افسر سوری تحت تعقیب را به دولت جدید دمشق تحویل دادند. در مجلس نمایندگان لبنان هم دیگر کسی نمی‌تواند مانند گذشته، که مجلس تحت فشار و تهدید حزب‌الله و رژیم اسد قرار داشت، نمایندگان را مجبور کند تا برخلاف میلشان لایحه‌ای را رد یا تصویب کنند.

در هر صورت، دست جمهوری اسلامی از لبنان قطع شد، حتی اگر حزب‌الله همچنان باقی بماند. تلاش‌ها برای خلع سلاح این گروه در چارچوب توافق آتش‌بس ادامه خواهد داشت و جنگ اخیر آخرین جنگ علیه اسرائیل از طریق لبنان خواهد بود.

در شرایط جدید شاهد تحولات بسیاری خواهیم بود و امیدواری به آینده بیشتر خواهد شد. با باز شدن دروازه‌های جهان به روی سوریه، تجارت این کشور که به علت جنگ مختل شده و به دلیل قاچاق مواد مخدر حزب‌الله و رژیم اسد محدود شده بود، بار دیگر رونق خواهد گرفت. اکنون لبنان می‌تواند توافقنامه استخراج نفت از آب‌های مشترک با اسرائیل را عملی کند. همچنین لبنان می‌تواند به اختلاف مرزی باقی‌مانده‌ای که رژیم اسد ایجاد کرده بود، پایان دهد. این اختلاف، پس از عقب‌نشینی اسرائیل از جنوب لبنان در سال ۲۰۰۰، برای توجیه حضور «مقاومت جمهوری اسلامی و سوریه» به بهانه آزادسازی مزارع شبعا به وجود آمد.

در واقع، کشورهای مستقل منطقه متقاعد شده بودند که پایان دادن به جنگ با اسرائیل به نفع امنیت ملی آن‌ها است؛ همان‌طور که انوار سادات قرارداد کمپ دیوید را امضا کرد و به جنگ با اسرائیل پایان داد، ملک حسین با امضای پیمان وادی عربه بساط درگیری با اسرائیل را برچید، حافظ اسد هم با امضای توافقنامه توقف درگیری اسرائیل و سوریه در سال ۱۹۷۴، جبهه جنگ با اسرائیل را بست و توافقی که میان دو جانب صورت گرفت به پیمان صلحی تبدیل شد که ۵۰ سال دوام داشت.

برخی از شهروندان لبنان اصرار دارند که کشورشان به تضمینی فراتر از توافق آتش‌بس نیاز دارد و باید برای جلوگیری از بازگشت جنگ به بهانه مقاومت، توافق دائمی میان دو طرف منعقد شود و ضمانت‌های بین‌المللی داشته باشد. این در حالی است که رئیس‌جمهوری جدید لبنان در مراسم تحلیف خود خاطرنشان کرد که «درمورد استراتژی دفاعی جامع در سطوح دیپلماتیک، اقتصادی و نظامی بحث و بازنگری خواهیم کرد».

لبنان هنوز به این مرحله از بهبودی و بازسازی دست نیافته است که بخواهد بی‌درنگ گام جسورانه‌ای بردارد و اجازه ندهد که گروه‌های سوری، فلسطینی و جمهوری اسلامی از قلمرو این کشور برای حمله به اسرائیل استفاده کنند، اما می‌تواند با تکیه بر پیمان صلح راس‌الناقوره که در سال ۱۹۴۹  با اسرائیل امضا کرد راه را برای صلح پایدار در کشور هموار کند. براساس این پیمان، لبنان و اسرائیل مرزهای یکدیگر را به رسمیت شناختند و به جلوگیری از اقدام نظامی ازطریق ارتش منظم و نامنظم متعهد شدند.

در واقع، قراردادهای صلح همواره به نفع کشورهای عربی بوده و از امنیت ملی و منافع آن‌ها محافظت کرده است، نه از اسرائیل که همیشه از نظر نظامی برتری‌اش را حفظ کرده است. علاوه بر آن، چنین قراردادهایی می‎توانند حقوق کشورهای عربی را در قلمرو آن‌ها تضمین کنند تا کشورهای مزبور در معرض آسیب‌های ناشی از درگیری میان اسرائیل و کشورهای منطقه قرار نگیرند.

به هر حال، این مسئله به خود لبنانی‌ها مربوط است و در زمان مناسب به آن رسیدگی خواهد شد، اما به نظر می‌رسد که جنگ اخیر تمامی گروه‌های حامی حزب‌الله، که بیشترین خسارت ناشی از جنگ را  متحمل شده‌اند، متقاعد کرده است که پایان دادن به جنگ به نفع آن‌ها است.

ژوزف عون در سخنرانی مراسم تحلیفش از آنچه کشورهای دیگر از لبنان می‌خواهند سخن گفت. او گفت، لبنان از این پس هرگز بر قدرت‌ خارجی تکیه نخواهد کرد و تمامی تلاش‌های دولت بر توسعه اقتصادی متمرکز خواهد بود تا جز بهترین محصولات تجاری چیز دیگری از کشور صادر نشود.