آیا ایران و «محور مقاومت» در نبرد جدید سوریه دوباره اسد را نجات خواهند داد؟

یورونیوز: نیروهای حزب‌ الله لبنان و شبه‌نظامیان شیعه عراق برای حمایت از نیروهای دولتی به سوریه اعزام شده‌اند، اما مشخص نیست که آیا آن‌ها قادر به تغییر روند درگیری هستند یا خیر.

واشنگتن پست روز پنجشنبه گزارش داد که تعدادی از سربازان و فرماندهان این گروه‌ها به این روزنامه آمریکایی گفته‌اند که ایران در تلاش برای بسیج نیروهای منطقه‌ای برای حمایت از بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه است و اعضای حزب الله و شبه نظامیان شیعه عراق را در سوریه مستقر کرده و آن‌ها آماده دریافت دستور برای شرکت در جنگ هستند.

نیروهای اسد در تلاش برای جلوگیری از پیشروی سریع شورشیان اسلام‌گرای سنی هستند. این گروه‌ها شهر حلب و شهرها و روستاهای اطراف را تصرف کرده‌اند.

زمانی که قدرت اسد آخرین بار در طول جنگ داخلی سوریه در خطر بود، نیروهای زمینی حزب الله در تغییر حرکت به نفع او بسیار مهم بودند. اما با توجه به اینکه گروه شبه‌نظامی حزب‌الله لبنانی به دلیل جنگ با اسرائیل به طور قابل توجهی تضعیف شده است، مشخص نیست که آیا این بار اراده یا توانایی تغییر معنادار جهت درگیری را دارد یا خیر.

هر چند که شبه‌نظامیان عراقی به طور بالقوه می‌توانند برخی از شکاف‌ها را پر کنند، اما تحلیلگران می‌گویند که این نیروها آموزش کمتر و مهمات ضعیفی دارند.

احیای غیرمنتظره درگیری سوریه، آن‌ هم پس از سال‌ها توقف، فشار را بر «محور مقاومت» به رهبری ایران که مدت‌ها برای حفظ منافع خود در منطقه به آن تکیه می‌کرد، افزایش داده است.

سوریه یکی از نزدیک‌ترین متحدان تهران است و به عنوان یک مرکز حیاتی برای خطوط تدارکاتی عمل می‌کند که ایران را قادر می‌سازد تا پول، تسلیحات و مستشاران خود را برای حزب‌الله ارسال کند. اگر اسد سقوط کند یا اقتدارش از بین برود، ممکن است مسیر ایران برای کمک به بازسازی حزب‌الله مسدود شود. حال آنکه حزب الله هسته اصلی شبکه نیروهای نیابتی تهران است که به طور منحصر به فردی برای مصون نگه داشتن ایران در برابر مداخله مستقیم در جنگ‌های منطقه‌ای ایفای نقش می‌کند.

با توجه به اینکه حزب‌الله اکنون در ضعیف‌ترین نقطه خود قرار دارد و ایران به رویارویی مستقیم با اسرائیل کشیده شده است، این استراتژی اکنون به طور فزاینده ای ناکارآمد به نظر می رسد.
نیروها فعلا در موضع «دفاعی» هستند
واشنگتن پست به نقل از یکی از اعضای حزب الله که به شرط ناشناس ماندن با این روزنامه آمریکایی صحبت کرده است نوشت: «ایران در کنار ما بوده و از مظلومان محافظت می‌کند.» وی با رد نگرانی‌ها از اینکه حزب الله برای پیوستن به نبرد در سوریه ضعیف شده است، افزود: «ما متحد هستیم و همیشه خواهیم بود.»

یکی از اعضای حزب‌الله و فرماندهان عراقی به واشنگتن پست گفته‌اند که شبه‌نظامیان لبنانی و عراقی مستقر در سوریه در حال حاضر در موضع «دفاعی» هستند، هرچند که در صورت ارائه دستورالعمل‌های جدید، آماده اقدام هستند.

پیش از این، ایران به جنگجویان افغان از اقلیت هزاره و جنگجویان شیعه از پاکستان نیز متکی بوده است، اما واشنگتن پست به نقل از تحلیلگران می‌نویسد که این گروه‌ها بیشتر شبیه مزدوران عمل می‌کنند تا نیروهای نظامی سنتی و نقش بالقوه آنها در سوریه نامشخص است.

دولت ایران هنوز تصمیمی برای اعزام نیروهای خود نگرفته است، در عوض فعلا به مستشاران نظامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مستقر در سراسر سوریه بسنده کرده، هرچند که ایده استقرار مستقیم نیروهایش را نیز رد نکرده است. کما اینکه عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران روز سه‌شنبه در مصاحبه‌ای که در کانال تلگرامی رسمی خود منتشر کرد، گفت: «اگر دولت سوریه از ایران درخواست اعزام نیرو کند، این درخواست را بررسی خواهیم کرد.»

در حال حاضر، حداقل اینطور به نظر می رسد که ایران روی گروه‌های نیابتی خود برای حفظ خط حساب باز کرده است.

نیروهای دولتی سوریه در حال دفاع در برابر پیشروی‌های شورشیان در شهر حماه واقع در حدفاصل بین دمشق و حلب هستند، ‌حال آنکه نیروهای مخالف اسد هفته گذشته حلب را به تصرف خود در آورده بودند.

این نبرد توسط یک گروه اسلام‌گرا موسوم به «هیات تحریر الشام» که قبلاً با القاعده مرتبط بود و هنوز هم توسط ایالات متحده به عنوان یک سازمان تروریستی طبقه‌بندی می‌شود، رهبری می‌شود.

پیشروی غیرمنتظره هیات تحریر الشام با توافق آتش‌بس در لبنان بین حزب‌الله و اسرائیل مصادف شده است.

واشنگتن پست به تقل از این عضو حزب الله نوشت که اکثر نیروهای حزب‌الله در امتداد مرز لبنان مستقر شده و به سمت حماه و حمص حرکت کرده‌اند.

فرماندهان عراقی نیز به این روزنامه گفته‌اند که نیروهای آن‌ها نیز بیشتر در شرق سوریه هستند، جایی که نیروهای سوریه دموکراتیک، یک گروه شورشی به رهبری کردها و تحت حمایت ایالات متحده، از هرج و مرج بوجود آمده برای تصرف روستاهای تحت کنترل دولت در نزدیکی دیرالزور استفاده کرده‌اند.

یکی از این فرماندهان عراقی به روزنامه واشنگتن‌پست گفت: «اولویت اکنون تامین امنیت مرزها است.» شبه‌نظامیان شیعه عراق روابط نزدیکی با دولت و نیروهای مسلح این کشور دارند و مقامات بغداد نیز نسبت به سرایت خشونت‌های احتمالی از سوریه ابراز نگرانی کرده‌اند.
نقش روسیه چیست؟
روسیه یکی دیگر از بازیگران غیرقابل پیش‌بینی است، کمااینکه مداخله آن در سال ۲۰۱۵ در جنگ سوریه مزیت نیروی هوایی قابل توجهی را برای دولت بشار اسد فراهم کرد. مسکو پایگاه های خود را در سوریه فعال نگه داشته و اخیراً حملاتی را به مناطق غیرنظامی و شورشیان در شهر تحت کنترل هیات تحریر الشام یعنی ادلب انجام داده است.

کرملین روز دوشنبه در پاسخ به این سوال که آیا روسیه حمایت هوایی خود از اسد را افزایش خواهد داد، گفت که در حال تجزیه و تحلیل وضعیت است.

نیکول گراجوسکی، کارشناس روابط ایران و روسیه در اندیشکده موقوفه کارنگی به واشنگتن پست گفت که «نکته‌ای که واقعا مهم است این است که ایران برای بسیج این گروه‌های ناهمگون چه میزان توانایی دارد، چرا که روسیه نیروی هوایی برای حمایت از آنها دارد، اما آن‌ها نیروی زمینی ندارند.»

زمانی که روسیه نزدیک به یک دهه پیش هواپیماهای جنگنده خود را به سوریه فرستاد، ایران از قبل هزاران شبه‌نظامی متحد خود را با مناطق تحت نفوذ و پروتکل‌های فرماندهی ساختاریافته در میدان نبرد داشت.

با این حال، گراجوسکی خاطرنشان کرد که این بار مشخص نیست که ایران بتواند باز هم چنین نیرویی را با هم متحد یا به طور مؤثر مدیریت کند. خانم گراجوسکی افزود: «نقش ایران در سوریه احتمالاً اکنون مهم‌تر از قبل است.»

نیروهای دولتی سوریه علیرغم سال‌ها برخورداری از حمایت روسیه همچنان برای انجام عملیات مستقل تقلا می‌کنند، کما اینکه در حلب هم مشهود بود ارتش سوریه خیلی سریع تحت فشار شورشیان عقب‌نشینی کردند.

کارشناسان بر این باورند که شبکه نیابتی ایران از زمان حمله پهپادی آمریکا در سال ۲۰۲۰ در بغداد که منجر به کشته شدن سردار قاسم سلیمانی شد، به طور کامل بهبود نیافته است. سلیمانی که به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین شخصیت‌های منطقه شناخته می‌شود، بارها در کنار جنگجویان متحد در عراق و سوریه فعالیت می‌کرد.

سردار اسماعیل قاآنی، جانشین سلیمانی، به همان سطح شهرت نرسیده است، مضافا اینکه اسرائیل اخیرا حملات موفق متعددی را علیه مستشاران سپاه در سوریه انجام داده است.
ماموریت اصلی حفظ «محور مقاومت» ایران است
حسن نصرالله، دبیرکل سابق حزب‌الله پس از مرگ سلیمانی، برخی وظایف هماهنگی را بر عهده گرفت و یک اتاق عملیات در لبنان برای کمک به نظارت بر ائتلاف ایجاد کرد. اما مشخص نیست که این تلاش ها پس از ترور نصرالله توسط اسرائیل در ماه سپتامبر چه شد.

با بازگشت حزب‌الله و شبه‌نظامیان عراقی به سوریه، آنها می‌گویند ماموریت اصلی آنها حفظ «محور مقاومت» ایران است، اگرچه آنها این نبرد را عمدتاً دفاعی می‌دانند.

یک فرمانده حزب الله گفت که نیروهایش «ترجیح می دهند در کشور دیگری با دشمن بجنگند تا در سرزمین ما.»

کاظم الفرطوسی، سخنگوی یکی دیگر از شبه نظامیان عراقی به نام «کتائب سید الشهداء» نیز گفت که بیم آن دارد که اگر اسد توسط نیروهای شورشی سرنگون شود، «عراق اولین کشوری باشد که آسیب خواهد دید.»

او گفت: «اگر احساس کنیم سوریه در شرف سقوط است، تماشاگر نخواهیم ماند.»