کانال‌های تلگرامی با محتوای آزار جنسی کودکان و زنان و دفاع از جمهوری اسلامی و حمله به معترضان

این کانال‌های تلگرام همزمان با انتشار فایل‌های حاوی آزار جنسی کودکان، مطالب مذهبی و پست‌هایی در ستایش مقامات و سیاست‌های حکومت ایران منتشر می‌کنندبی بی سی: باران عباسی
«بعد از این همه نود و پورن و محتوای جنسی، یکم یاد کنیم از سید‌الشهدا». این متن یکی از پست‌هایی است که یک کانال تلگرامی ضمیمه نوحه‌ای درباره امام سوم شیعیان کرده است؛ یکی ازچندین کانال‌ فارسی زبان در تلگرام که از یک سو مملو از محتوای جنسی با محوریت کودکان (پدوفیلی) است و از سوی دیگر مطالب مذهبی و پست‌هایی در ستایش از مقام‌ها و سیاست‌های جمهوری اسلامی منتشر می‌کند.
بازار مجرمان، «بازوی ضداطلاعات»
برای میلیون‌ها کاربر ایرانی تلگرام، این شبکه اجتماعی راهی است برای ایجاد ارتباط با دیگران و دستیابی به آخرین اخبار. هر چند که تلگرام هم مانند دیگر شبکه‌های اجتماعی در ایران، سال‌هاست که فیلتر شده است، همچنان یکی از محبوبترین پیام‌رسان‌ها به شمار می‌رود.

خصوصیاتی که در ابتدای پیدایش تلگرام منحصر به فرد به شمار می‌رفتند، از جمله امکان عضویت در کانال‌های مختلف از دلایل محبوبیت این شبکه اجتماعی توصیف شده است. اما محتوای همه این کانال‌ها با قوانین و اصول اخلاقی در بسیاری از کشورها سازگار نیست.

از قاچاق مواد مخدر، تا فروش اسلحه و سوءاستفاده جنسی از کودکان، از جمله محتوایی است که در تلگرام به راحتی یافت می‌شود؛ آنچه منجر به دستگیری پاول دوروف مدیرعامل این شبکه در فرانسه به اتهام مباشرت در فراهم کردن امکان ارتکاب اقدامات غیرقانونی شد.

با این حال به نظر می‌رسد، علت فیلترشدن تلگرام در ایران نه محتوایی از این دست، بلکه قابلیت این شبکه برای سازماندهی اعتراضات علیه حکومت در سال‌های اخیر بوده است.

در واقع، تحقیقات نشان می‌دهد حکومت ایران با گردانندگان کانال‌های تلگرامی فارسی‌زبان با محتوای آزار جنسی کودکان و تجاوز جنسی که مطالبی هم در حمایت از سیاست‌های حکومت ایران منتشر می‌کنند مقابله نمی‌کند.

گروه «فیلتربان»، که در زمینه حقوق دیجیتال فعالیت می‌کند و در این باره تحقیق کرده می‌گوید: «محتوای منتشر شده در این کانال‌های تلگرامی با سیاست‌های کلی حاکمیت، به‌ویژه در حوزه سیاست خارجی و منطقه‌ای، نه تنها همسو است، بلکه در موارد متعدد به عنوان بازوی پخش اطلاعات نادرست و ضداطلاعات عمل می‌کنند. علاوه بر این، در این کانال‌ها به طور فعالانه محتوایی علیه فعالان مدنی و سیاسی منتشر می‌شود.»
از «تجاوز جنگلی» تا ستایش «مقاومت اسلامی»
بی‌بی‌‌سی فارسی برای جلوگیری از تبلیغ کردن برای این کانال‌ها، نام آن‌ها را در این مقاله منتشر نمی‌کند. هدف این کانال‌ها در نگاه اول جذب مخاطب از راه انتشار محتوای خشونت‌آمیز جنسی و به طور مشخص برقراری رابطه جنسی با کودکان یا همان پدوفیلیا به نظر می‌رسد. مطالبی نیز از حیوان آزاری و خشونت علیه زنان به چشم می‌خورد. اما از هر چند پست از این دست، مطلبی هم در حمایت از حکومت و در انتقاد از مخالفان، کشته‌شدگان اعتراضات سراسری و خاندان پهلوی منتشر می‌شود. بسیاری از این مطالب با زبانی زننده و توهین‌آمیز بیان شده‌اند که قابل بازنشر نیستند.

در این کانال‌ها همچنین پست‌هایی در حمایت از قتل‌های ناموسی و اسیدپاشی به زنانی که به حجاب اجباری تن نمی‌دهند دیده می‌شود.
در این کانال‌ها علاوه بر محتوای جنسی و حیوان‌آزاری، پست‌هایی در حمایت از قتل‌های ناموسی و تخریب قبر‌های کشته‌های اعتراضات دیده می‌شودحمله گروهی به فعالان مدنی و شهروندان عادی
این کانال‌ها همچنین با انتشار اطلاعات خصوصی فعالان سیاسی و مدنی یا شهروندان عادی، اعضای خود را تشویق می‌کنند برای آن‌ها ایجاد مزاحمت کنند.

مثلا در یک مورد، کانالی به اعضای خود آموزش می‌دهد چگونه صفحه ویکی پدیای حسین رونقی فعال سیاسی را با اطلاعات غلط ویرایش کنند.

در مورد دیگری شماره تلفن و حساب تلگرام صالح نیکبخت، وکیل مهسا امینی را برای حمله به او بازنشر می‌کند.

کانالی دیگر از اعضای خود خواسته به یک فروشگاه آنلاین که تی‌شرت‌هایی با طرح نقشه ایران و علامت شیر و خورشید می‌فروشد حمله کنند.

این کانال‌ها روش‌های دیگری نیز برای حمله به وکلا، فعالان سیاسی و شهروندان بکار برده‌اند که جزئیات آن را به دلیل احتمال ترویج آن بازگو نمی‌کنیم.

اخبار جعلی و نادرست، از دیگر مواردی است که در این کانال‌ها به چشم می‌خورد. مثلا یکی از این کانال‌ها در پستی به غلط مدعی شده که حمیدرضا روحی از کشته‌شدگان اعتراضات سراسری ۱۴۰۱، بسیجی بوده است.

در پستی دیگر، این کانال، خبری جعلی را از قول بی‌بی‌سی منتشر کرده است؛ با این محتوا که ایران در انتقام کشته‌شدن اسماعیل هنیه، رهبر شاخه سیاسی حماس در جریان سفر به تهران، قطعا به اسرائیل حمله خواهد کرد.‌ این در حالی است که بی‌بی‌سی چنین خبری را گزارش نکرده است.
علاوه بر سازمان‌دهی حملات به فعالان سیاسی و وکلا، این کانال‌ها اطلاعات نادرست درباره معترضان و همچنین خبرهای جعلی نیز منتشر می‌کننداخاذی از زنان به بهانه حجاباین کانال‌های تلگرامی در کمپین‌هایی، دختران جوان و زنان را هدف قرار داده و سعی می‌کنند از آنها اخاذی کنندکانال دیگری مدعی اجرای «طرح اصلاح نور» است و هدف خود را «تربیت قشری از جامعه که به خاطر تربیت نادرست به نظام خود و دین و پوشش خود پشت کرده اند» توصیف می‌کند.

این کانال زنانی که حجاب معیار جمهوری اسلامی را ندارند را هدف گرفته؛ عکس، شماره تلفن و دیگر اطلاعات خصوصی آن‌ها را منتشر می‌کند، و به آن ها ۲۴ ساعت مهلت می‌دهد که به شماره حساب مشخصی پول پرداخت کنند. این کانال قربانیان خود را با ادبیاتی رکیک خطاب قرار داده و تهدید می‌کند که در صورت «شرکت نکردن در طرح اصلاح نور» اطلاعات آن‌ها را در شبکه‌های مشابه منتشر می‌کند.

یکی از زنان جوانی که شماره تلفن و حساب‌های اینستاگرامش در این کانال‌ها منتشر شده بود در گفتگو با بی‌بی‌سی گفت بعد از انتشار اطلاعات خصوصی‌اش چند نفر با او تماس گرفتند و برایش ایجاد مزاحمت کردند و در نهایت او مجبور شد برای مدتی دسترسی به حساب اینستاگرامش را محدود کند.

بسیاری از این کانال‌ها با هم مرتبط هستند. آن‌ها کاربران را مجبور می‌کنند برای دسترسی به محتوای جنسی، در دیگر گروه‌ها و کانال‌های مرتبط عضو شوند و به این ترتیب در صورت بسته‌شدن یک کانال، اعضای خود را در کانال‌های موازی پیدا کرده و به سرعت کانال جدیدی را جایگزین کانال مسدود شده می‌کنند.

بررسی‌های بی‌بی‌سی نشان می‌دهد بسیاری از این کانال‌های جدید در کمتر از دو هفته تا بیش از ۵ هزار عضو پیدا کرده‌اند. برخی پست‌ها هزاران بار دیده شده و زیر برخی از آن‌ها بیش از صد کامنت گذاشته شده است.
این کانال‌ها اعضای خود را وادار می‌کنند تا در کانال‌های دیگر و مشابه عضو شوند و از این کانال‌های موازی برای سازمان دادن حملات استفاده می‌کنندامیر رشیدی محقق امنیت و دسترسی به اینترنت می‌گوید این کانال‌ها از روش‌های مختلفی برای فرار از بسته‌شدن از سوی تلگرام استفاده می‌کنند.

«یک روش این است که خیلی وقت‌ها محتوایی که با سیاست‌های تلگرام همخوانی ندارد یا حتی می‌توان گفت مجرمانه است را در کامنت‌ها می‌گذارند یا از عبارات و کلمه‌هایی استفاده می‌کنند که ماشین تلگرام نمی‌تواند آن را شناسایی کند. مثلا اعضای جنسی بدن را با حروف مخفف یا قطع شده می‌نویسند یا عدد در آن به کار می‌برند و بعد هم وقتی تلگرام کانال‌ها را می‌بندد، معمولا با جابه‌جایی حروف الفبا یا استفاده از همان روش بالا، تلاش می‌کنند این کانال‌ها را برگردانند.»

ما در جریان تهیه این گزارش تعدادی از این کانال‌ها را به تلگرام گزارش (ریپورت) کردیم. در قسمت دلیل گزارش، گزینه آزار کودکان را انتخاب کردیم و به انگلیسی شرح دادیم که این کانال‌ها مشخصات شخصی افراد را منتشر کرده و از طریق بات‌ها محتوای حاوی آزار کودکان را منتشر می‌کنند.

چند روز بعد، این کانال‌ها بسته شدند.

بررسی‌های ما نشان می‌دهد اگرچه کانال‌ها از دسترس خارج شده‌اند اما حساب‌ کاربری ادمین‌هایشان همچنان بسته نشده و در گروه‌های دیگر در حال فعالیت هستند.
فشار بر خبرنگاران و فعالان مدنی
سوال این است که با توجه به تعدد این کانال‌ها، که گاها ده‌ها هزار عضو در تلگرام دارند، چرا دستگاه قضای جمهوری اسلامی با گردانندگان آن‌ها برخورد نمی‌کند؟ یک وکیل در ایران که پرونده شکایت از بعضی از این کانال‌ها را پیگیری کرده می‌گوید نهادهای امنیتی مانع از گزارش این موضوع هم از سوی خبرنگاران و هم فعالان حقوق کودک شده‌اند.

این وکیل که خواسته هویتش فاش نشود به بی‌بی‌سی می‌گوید: «دادگستری اعلام کننده جرم که فعال اجتماعی باشد را به نوعی سر کار می‌گذارد و او را ارجاع می‌دهد به ساز و کارهای حل اختلاف در حالی که مسائل پدوفیلی و کودک‌آزاری مضامینی نیست که نیاز به شاکی خصوصی داشته باشد یا نیاز داشته باشد که به صلح و سازش ختم شود. حتی اگر به صلح و سازش ختم شود هم مدعی‌العموم نباید از قید این مسئله بگذرد و باید فرد خاطی را مجازات کند.»

این وکیل معتقد است این کانال‌های تلگرامی «یا از یک حاشیه امن برخوردارند یا در جهت پیشبرد پروژه‌های سیاسی امنیتی به کار گرفته می‌شوند.»

«جمعیت زیادی در این کانال‌ها وجود دارد ولی هیچ برخوردی با آن‌ها نمی‌شود. در حالی که می‌بینیم اگر یک موضوع سیاسی باشد، اگر یک بلاگر مانند ستار بهشتی، فعال حقوق کارگری، در فضای مجازی مطلبی انتقادی بنویسد به سرعت با آن مقابله می‌کنند. اگر حسین شنبه زاده یک نقطه در اینترنت بگذارد سریع بازداشت می‌شود و به او ۱۲ سال حبس می‌دهند ولی برای چنین موضوع جدی، اجازه انتشار به خبرنگاران داده نمی‌شود و دادگستری هم اراده‌ای برای پیگیری ندارد.»

سولماز ایکدر، روزنامه نگار که در این باره تحقیق کرده مشاهدات مشابهی دارد. او به بی‌بی‌سی می گوید: «نهادهای امنیتی و قضایی آنچنان احاطه‌ای به شبکه‌های اجتماعی دارند که حتی وقتی یک نفر یک استوری بدون حجاب معیار جمهوری اسلامی می‌گذارد صفحه‌اش بسته می‌شود، خودش احضار می شود. …بعضی از این کانال‌های تلگرامی از شهروندانی که آن‌ها را هدف گرفته اند،درخواست پول کرده‌اند. می دانیم که برای استفاده از سیستم بانکی باید حتما و حتما نهادهای نظارتی و امنیتی دست‌کم موافقت داشته باشند اگر نگوییم که خودشان فعالانه دخالت دارند.»
تلگرام، بهشت بزهکاران؟
یک ماه بعد از بازداشت، پاول دوروف، اعلام کرده که تلگرام آماده است شمار تلفن و آدرس آی‌پی کاربرانی که قوانین این پلتفورم را نقض می‌کنند را در صورت وجود حکم قضایی یا سایر «درخواست‌های حقوقی معتبر» در اختیار مقام‌های مسئول قرار دهد. آقای دوروف می‌گوید این تغییر در سیاست خدماتی و حریم خصوصی این شبکه اجتماعی احتمالا بزهکاران را از به کاربردن تلگرام «دلسرد خواهد کرد».

با وجود اینکه شمار کاربران تلگرام تقریبا به یک میلیارد رسیده، این شرکت مستقر در امارات متحده عربی، تاکنون مانند یک استارتاپ فعالیت می‌کرده و به گفته مدیرعاملش، «تنها ۳۰ مهندس» در اداره آن دخالت داشته‌اند.

بی‌بی‌سی پیش از این گزارش کرده بود که در حالی که تلگرام به بعضی از درخواست‌های پلیس و سازمان‌های خیریه برای حذف بعضی مطالب‌ پاسخ می‌دهد، اما در برنامه‌های پیشگیری فعالانه از گسترش تصاویر و ویدیوهای سوءاستفاده جنسی از کودکان، شرکت نمی‌کند.

این اپلیکیشن عضو «مرکز ملی کودکان گمشده و مورد سوء‌استفاده» یا «بنیاد دیدبانی اینترنت» نیست، که هر دو با هدف پیدا کردن، گزارش دادن و حذف این گونه محتوا با همه شبکه‌های اجتماعی اصلی همکاری می‌کنند.

اقدامات ناکافی برای نظارت بر محتوای سوءاستفاده جنسی از کودکان، از اتهامات اصلی دادستان‌های فرانسوی علیه مدیر تلگرام است.

ژان-میشل برنیگو، دبیرکل موسسه حفاظت از کودکان فرانسه، در لینکدین گفت: «بخش اصلی این پرونده، فقدان نظارت و همکاری پلتفرم، به‌ویژه در مبارزه با جرایم علیه کودکان است».

تلگرام مدعی است نظارت بر این اپلیکیشن «در چارچوب استانداردهای این صنعت» انجام می‌شود؛ با این حال، نیویورک تایمز، از کارکنان سابق این شرکت نقل کرده که آدرس ایمیلی که به پرسش‌های نهادهای دولتی اختصاص داده شده، به ندرت چک می‌شود.

در مقابل، اینستاگرام، یوتیوب و تیک‌تاک به طور مشخص، بخش‌هایی برای رسیدگی به درخواست‌های پلیس دارند و هزاران کارمند برای پیدا کردن محتوای غیرقانونی و مضر استخدام کرده‌اند.

تلگرام این ادعا که «نوعی بهشت بی‌قانونی» است را به شدت رد کرده است. این شرکت به بی‌بی‌سی فارسی گفته که فعالانه با محتوای مضر از جمله سوءاستفاده جنسی از کودکان و انتشار اطلاعات خصوصی افراد مبارزه می‌کند. تلگرام می‌گوید، با استفاده از «روش‌های نظارتی پیشگیرانه، ابزارهای هوش مصنوعی و گزارش‌های کاربران» هر روز میلیون‌ها محتوای مضر را حذف می‌کند و تقویت توانایی های نظارتی‌اش را اولویت خود در سال ۲۰۲۴ قرار داده است.