پدافند هوایی ایران در مقابل حمله اسرائیل تا چه حد موفق عمل کرد؟

یورونیوز: اسرائیل بامداد جمعه اعلام کرد که در پاسخ به حملات موشکی اول اکتبر ایران، در عملیاتی با مشارکت بیش از یکصد جنگنده تأسیسات نظامی در ایران را هدف قرار داده است.

در حالی که دو روز از انجام این عملیات می‌گذرد، هم اسرائیل و هم ایران ادعاهای متفاوتی را در خصوص میزان موفقیت نیروهای نظامی‌شان مطرح کرده‌اند.
ادعاهای اسرائیل چه هستند؟
اسرائیل می‌گوید عملیات روز جمعه «موفقیت‌آمیز» بوده و ارتش این کشور توانسته «تمامی اهداف» مورد نظر خود را از بین ببرد.

نشریه وال استریت ژورنال از قول منابع اسرائیلی نوشته است که این کشور به «۲۳ نقطه» از خاک ایران حمله کرده است.

به گفته مقامات اسرائیلی، «بیشتر حملات» از بیرون از مرزهای ایران انجام شده است. این عبارت می‌تواند به این معنی باشد که بعضی از جنگنده‌های اسرائیلی برای عملیات به داخل مرزهای ایران نفوذ کرده‌اند.

תיעו�" יציאת מטוסי חיל-�"אוויר לתקיפ�" �"ממוק�"ת �'איראן �"ליל�", �'מס�'רת מ�'צע "ימי תשו�'�"": pic.twitter.com/5Vpb98Pr3u

— Israeli Air Force (@IAFsite) October 26, 2024

تصاویر وزارت دفاع اسرائیل از عملیات جنگنده‌ها علیه اهداف در ایرانمطابق اعلام اسرائیل، در این حمله «تمامی ۴ سامانه موشکی اس-۳۰۰ ایران» نابود شده است. مقامات آمریکایی نیز این گفته را تایید کرده‌اند.

سامانه پدافند موشکی روسی اس-۳۰۰، پیشرفته‌ترین سیستم پدافند هوایی ایران محسوب می‌شود و بالقوه توان مقابله با حملات بالستیکی را دارا است.

اسرائیل در بیانیه رسمی خود همچنین اعلام کرده است که عملیات جمعه شب «بدون مزاحمت پدافندی» انجام شده و دفاع هوایی ایران به نحوی از بین رفته که راه برای انجام عملیات‌های هوایی آینده باز شده است.
سامانه پدافندی اس-۳۰۰ ایرانایران چه می‌گوید؟
ستاد کل نیروهای مسلح ایران با انتشار بیانیه‌ای درباره حمله اسرائیل اعلام کرده است که به دلیل «عملکرد به موقع پدافند هوایی»، خسارات «محدود و کم‌اثری» وارد شده است.

این بیانیه افزوده است که در جریان این حمله «چند سامانه راداری آسیب دیده که تعدادی بلافاصله ترمیم و برخی نیز در حال ترمیم هستند».

ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی همچنین اضافه کرده که پدافند هوایی ایران توانسته تعداد قابل توجهی از موشک‌ها را ردگیری و رهگیری نماید و از ورود «هواپیماهای دشمن نیز به حریم هوایی کشور» جلوگیری به عمل آورد.
آیا پدافند ایران توانست حملات هوایی اسرائیل را دفع کند؟
نیروهای مسلح ایران روز یکشنبه ویدئویی را منتشر کرده‌اند که می‌گویند مربوط به اتاق عملیات پدافند موشکی به هنگام حمله اسرائیل بوده است.

در این تصاویر صدای یک اپراتور در «رادار قدس» شنیده می‌شود که می‌گوید «دو فروند پرنده ناشناس نزدیک‌شونده» را مشاهده کرده است.

افسری در این فیلم اعلام می‌کند که موشکی با سرعت ۷۰۰ کیلومتر را مشاهده کرده و سپس صدایی به گوش می‌رسد که می‌گوید: «هدف مورد نظر منهدم شد، برویم برای هدف بعدی».
در تصاویر منتشره از سوی سپاه ادعا می‌شود که سامانه پدافندی سوم خرداد موشک‌های ناشناس را رهگیری کرده استدر این تصاویر سامانه پدافندی «سوم خرداد» دیده می‌شود. سامانه سوم خرداد یک سامانه موشکی زمین‌به‌هوا ضدهوایی میان‌برد ساخت ایران است که نام آن برای اولین بار با شلیک به پهپاد آمریکایی در سال ۱۳۹۸ بر سر زبان‌ها افتاد.

این سامانه شباهت زیادی به سامانه موشکی «بوک‌ام ۲» روسیه دارد و برای اولین بار در سال ۱۳۹۲ رونمایی شد.

در حالی که تصاویر منتشره از سوی سپاه پاسداران صحنه‌های رهگیری و اصابت موشک را نشان می‌دهند، با این حال ویدئوها به صورت سنگینی تدوین و صداگذاری شده و مشخص نیست صحنه‌های به نمایش درآمده در آن مربوط به چه روزی یا چه عملیاتی هستند.

Remnants of Israeli air-launched ballistic missiles have been found in Salah al-Din, Iraq.

The missile is a combat version of the Sparrow missile, equipped with a detachable warhead. Launched by a fighter jet from Syrian airspace, the missile’s booster detached over Salah… pic.twitter.com/FVktjoG9jI

— War Intel (@warintel4u) October 26, 2024

بقایای موشک‌های شلیک‌شده اسرائیل در استان صلاح‌الدین عراقویدئوهای آماتور چه می‌گویند؟
تا کنون فیلم‌های متعددی از شب حمله اسرائیل و واکنش پدافندی ایران منتشر شده است، با این وجود هیچ صحنه‌ای از شلیک تیر موشکی سامانه‌های پدافندی اس-۳۰۰، سامانه باور ۳۷۳ یا سامانه سوم خرداد در آن‌ها دیده نمی‌شود.

در این میان یک ویدئو که به صورت آماتور گرفته شده و در شبکه‌‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته شده است، شلیک‌های یک پدافند و انفجارهای متعدد در هوا را نشان می‌دهد.

با این حال کارشناسان نظامی می‌گویند این شلیک‌ها نه حاصل شلیک موشک رهگیری، بلکه حاصل فعالیت یک توپ ضدهوایی ۲۳ میلی‌متری موسوم به «زو-۲۳» (ZU-23) است.

حمله امشب، یک گزینه تازه را روی میز معادلات منازعات منطقه‌ای گذاشت
تا پیش از این، همگان گمان می کردند، قدرت #ایران در وضعیت آفندی جدی است و در وضعیت پدافندی دچار ضعف و آسیب پذیری است.
از امشب ایران نشان داد که در وضعیت پدافندی نیز آسمانی ایمن و مدافعانی مقتدر دارد pic.twitter.com/tzdKBz7yMv

— عبدالرضا رئیسی(رضا رئیسی) (@RezaRaeisei) October 26, 2024

حامیان جمهوری اسلامی در شبکه‌های اجتماعی فعالیت پدافند ضدهوایی را نشانه‌ای از مقابله موفق با موشک‌های بالستیک اسرائیل دانسته‌انداز این توپ‌ها عمدتا در جنگ ایران و عراق استفاده می‌شد، اما با ظهور جنگنده‌های با قابلیت پرواز در ارتفاع بالا (نظیر اف-۳۵ که نیروی هوایی ارتش اسرائیل در حمله خود از آن‌ها استفاده کرده است) این توپ‌ها عملا کارایی اصلی خود را از دست داده و به عنوان سلاح ضدنفر یا ضد زره استفاده می‌شوند.

در شرایطی که اسرائیل گفته در حمله خود از موشک‌های بالستیک هواپرتاب استفاده کرده است، این توپ‌ها برای دفاع در برابر چنین موشک‌هایی طراحی و ساخته نشده‌اند. اما اگر اینطور است، پس صحنه‌های انفجار در هوا چه هستند؟

در این باره باید گفت که توپ‌های ضدهوایی ۲۳ میلی‌متری برای اجتناب از برخورد به منازل مسکونی و غیرنظامی پس از شلیک، مجهز به یک مکانیزم خودانفجاری هستند.

این بدین معنی است که اگر فاصله معینی را طی کرده و با هدفی برخورد نکنند، خود به خود منفجر می‌شوند.
خسارات اعلام‌شده ایران چه می‌گویند؟
ایران اعلام کرده است که ۴ نفر از پرسنل ارتش در جریان این حمله جان خود را از دست داده‌اند.

با توجه به اینکه گفته می‌شود دستکم یک نفر از این افراد، سرگرد حمزه جهاندیده، در واحد پدافند ماهشهر خدمت می‌کرده است به نظر می‌رسد که سامانه‌های پدافندی خود هدف حملات بوده‌اند.
حمزه جهاندیده از ارتش ایران که در حمله هوایی اسرائیل جان خود را از دست داده استاز سوی دیگر مقامات ایرانی و اسرائیلی که به شرط ناشناس ماندن با نشریه نیویورک تایمز مصاحبه کرده‌اند گفته‌اند که سامانه‌های پدافند هوایی مجتمع پتروشیمی بندر امام خمینی، پالایشگاه نفت آبادان در استان خوزستان و میدان گازی تنگ بیجار در استان ایلام مورد اصابت قرار گرفته‌اند.

امری که می‌تواند نشانه هشدار اسرائیل برای هدف قرار دادن منابع اقتصادی ایران در گام بعدی احتمالی باشد.

از سوی دیگر تصاویر ماهواره‌ای که به تازگی منتشر شده است نشان می‌دهند که دستکم یک مجموعه هدف در پارچین در نزدیکی تهران با دقت نسبتا بالا مورد اصابت واقع شده‌اند.

🚨 Breaking: New satellite images confirm that Israel 🇮🇱 destroyed the warehouses and mixing buildings of Iran's 🇮🇷 solid-fuel ballistic missiles facilities in Khojir and Parchin �'�

Credit: @dex_eve pic.twitter.com/Ky2Y6d18mB

— Dr. Eli David (@DrEliDavid) October 27, 2024

تصاویر ماهواره‌ای از آسیب‌دیدگی‌ها در سایت موشکی پارچیندر این تصاویر چهار ساختمان، که اسرائیل ادعا می‌کند سه تای آن‌ها محل تولید موشک با سوخت جامد و همچنین یک ساختمان درگیر در صنعت نظامی هسته‌ای ایران، بوده‌اند تقریبا به طور کامل از بین رفته‌اند.

این نشان می‌دهد که پدافند موشکی هوایی ایران دستکم در پارچین نتوانسته است به طور موثر موشک‌های مهاجم را ردگیری کرده و مانع از اصابت آن‌ها شود.

با این حال برای برآورد دقیق‌تر از نحوه عملکرد سیستم پدافندی ایران باید تا انتشار تصاویر ماهواره‌ای بیشتر و یا اسناد معتبر قابل راست‌آزمایی از سوی طرف‌های درگیر و یا منابع مستقل منتظر ماند.