سوداگران شیر سنگی‌های بختیاری را به کشورهای عربی قاچاق می‌کنند

تصویری از شیر سنگی‌ها در آرامستانی در ایذه‌ایندیپندنت فارسی: قاچاق اشیای تاریخی و باستانی ایران به کشورهای خارجی که به تجارتی پرسود برای سوداگران تبدیل شده است، در سایه بی‌اعتنایی و ناکارآمدی مسئولان جمهوری اسلامی، روزبه‌روز بیشتر گسترش می‌یابد، به‌ طوری‌‌ که خطر تخریب آثار تاریخی در اثر حفاری‌های غیرمجاز و سرقت‌های متناوب بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. در یکی از آخرین خبرها، کارشناسان درباره سرقت شیر سنگی‌های آرامستان‌های تاریخی شهرستان ایذه هشدار داده‌اند.

آن‌ها می‌گویند شیر سنگی‌های گورهای بختیاری در آرامستان‌های ایذه سرقت و با هدف تزیین ویلاهای مسکونی به کشورهای عربی قاچاق می‌شوند.  

جعفر مهرکیان، باستان‌شناس، قاچاق شیر سنگی‌های آرامستان‌های ایذه را تایید کرد و به خبرگزاری ایلنا گفت: «شیر سنگی‌های بختیاری گورستان‌های ایذه نه تنها به کشورهای حاشیه خلیج فارس قاچاق می‌شوند که در خانه‌های اشرافی تهران نیز برای تزیین منازل به کار می‌روند.»

این باستان‌شناس که مسئولیت مستندنگاری شیر سنگی‌های منطقه ایذه در خوزستان را بر عهده داشت، تاکید کرد که تجارت شیر سنگی از اوایل دهه ۱۳۸۰ آغاز شد، اما اکنون افزایش یافته است.

او با ابراز تاسف از اینکه نگهبانی برای حفاظت از شیر‌ سنگی‌های خوزستان وجود ندارد، به پیشینه و مفهوم شیر سنگی اشاره کرد و افزود: «هر شیر سنگی بیانگر رویدادی تاریخی در منطقه بختیاری است.»

مهرکیان به سه شیر سنگی در دریاچه کارون۳ با پسوند «کاهد» اشاره کرد و با ابراز پشیمانی از عملیات نجات‌ این شیرها در جریان آبگیری سد کارون۳، گفت: «زمانی که یک سال بیشتر به آبگیری این سد نمانده بود، شیر سنگی‌های ‌این منطقه را با قایق منتقل کردیم، ولی واقعا از این اقدام پشیمانم. ای کاش اجازه می‌دادم شیر سنگی‌های آن منطقه زیر آب سد بروند تا لااقل نسل‌های آینده چند عدد از شیر سنگی‌های بختیاری را زیر آب داشته باشند.»

این باستان‌شناس در تشریح ارزش‌ تاریخی و معنایی شیر سنگی‌ها، گفت: «شیر سنگی‌ها گورسنگ‌هایی استثنایی و فقط مخصوص بزرگان، دلیرمردان و نام‌آوران بود. در منطقه بختیاری، هر فردی شیر سنگی ندارد.»

گزارش فعالان محلی میراث فرهنگی در جنوب غربی ایران از وضعیت وخیم میراث تاریخی و فرهنگی این منطقه حکایت دارد. به گفته آنان، «سوداگران آثار تاریخی بردشیرهای بختیاری را به متقاضیان آثار تاریخی ایران در حاشیه کشورهای خلیج‌ فارس می‌فروشند تا شیرسنگی که نماد رشادت و مردانگی قوم بختیاری است، در باغ ویلاهای دبی به‌عنوان تزیینات به‌کار گرفته شود.»

بر مبنای این گزارش، ثروتمندان کشورهای عربی مبالغ هنگفتی برای خرید آثار تاریخی ایران می‌پردازند؛ به‌گونه‌ای که سوداگران گنج حتی به سنگ‌های دارای نقوش هم رحم نمی‌کنند.

به گفته مرتضی امامی، پژوهشگر میراث فرهنگی در ایذه، در حالی که یک اثر تاریخی سالم هم در ایذه باقی نمانده است، اداره کل میراث فرهنگی اقدام موثری انجام نمی‌دهد. این در حالی است که در ایذه می‌توان آثار و محوطه‌های بسیاری از دوره‌های مختلف تاریخی (عیلامی، الیمایی و اتابکان لر) در سنگ‌نبشته‌ها، قلعه‌ها و نگارکندهای مختلف به وضوح مشاهده کرد.

آن‌طور که این پژوهشگر میراث‌فرهنگی می‌گوید، هیچ‌یک از محوطه‌های تاریخی ایذه از چنگ حفاران غیرمجاز دور نمانده‌اند و بردشیرهای بختیاری نیز که قدمتی ۴۰۰ ساله دارند، شبانه از آرامستان‌های ایذه خارج می‌شوند. حجم این سرقت‌ها به اندازه‌ای است که از هر ۴۰ بردشیر موجود در هر یک از آرامستان‌های ایذه، اکنون کمتر از ۱۰ شیر سنگی باقی مانده است.

«بردشیر» نامی است که در گویش لری بر شیر سنگی اطلاق می‌شود. شیر سنگی در واقع سنگ‌های تراشیده به شکل شیرند که به نشانه شجاعت و رشادت بر آرامگاه بزرگان قوم بختیاری قرار می‌گرفتند. اندازه شیر سنگی به جایگاه اجتماعی و خانوادگی فرد متوفی بستگی داشته است.

شیر در آثار باستانی و تاریخی دیگر نقاط ایران نیز همواره نقش بسیار مهمی داشته و به‌عنوان نمادی از قدرت، شجاعت، و سلطنت به‌کار می‌رفته است. در فرهنگ ایرانی، شیر مفاهیمی مانند پادشاهی، محافظت و پیروزی در جنگ‌ها را تداعی می‌کند و به همین دلیل نماد آن در هنرهای مختلف ایران، از جمله سنگ‌تراشی‌ها، نگاره‌ها و سکه‌ها به‌وفور دیده می‌شود.