آیا هوش مصنوعی می‌تواند روزی برنده جایزه نوبل شود؟

یورونیوز: هوش مصنوعی در حال حاضر صنایع مختلفی از بانکداری و امور مالی گرفته تا فیلم و روزنامه‌نگاری را تحت تأثیر قرار داده است و دانشمندان در حال بررسی این هستند که آیا ممکن است هوش مصنوعی حوزه علم را دگرگون کند، یا حتی برنده‌ی جایزه نوبل شود یا نه.

در سال ۲۰۲۱، دانشمند ژاپنی، هیروآکی کیتانو چیزی را که او «چالش نوبل تورینگ» نامید، پیشنهاد داد و از پژوهشگران دعوت کرد تا یک «دانشمند هوش مصنوعی» ایجاد کنند که بتواند به‌طور مستقل تحقیقات علمی‌ای را که شایسته جایزه نوبل است، تا سال ۲۰۵۰ انجام دهد.

در حالی که قرار است نام برندگان نوبل امسال بین ۷ تا ۱۴ اکتبر اعلام شود، برخی از دانشمندان در حال حاضر به‌طور جدی به دنبال ایجاد یک همکار هوش مصنوعی هستند که شایسته دریافت این جایزه باشد.

در واقع، طبق گفته راس کینگ، استاد هوش ماشینی در دانشگاه چالمرز سوئد، در حال حاضر حدود ۱۰۰ «دانشمند ربات» در جهان وجود دارد.

در سال ۲۰۰۹، کینگ مقاله‌ای منتشر کرد که در آن، او و گروهی از همکارانش «دانشمند ربات آدام» را معرفی کردند، اولین ماشینی که به‌طور مستقل اکتشافات علمی انجام داد.

کینگ به خبرگزاری فرانسه گفت: «ما یک ربات ساختیم که خودش علوم جدید کشف کرده، ایده‌های علمی جدیدی تولید و آن‌ها را آزمایش کرد و سپس تأیید کرد که آن ایده‌ها درست هستند.»

این ربات به گونه‌ای طراحی شده بود که به‌طور مستقل فرضیه‌هایی را شکل دهد و سپس آزمایش‌هایی برای آزمون آن‌ها طراحی کند. این ربات حتی آزمایشگاه‌های رباتیکی را برنامه‌ریزی می‌کرد تا آن آزمایش‌ها را انجام دهند، سپس از فرایند می‌آموخت و آن را تکرار می‌کرد.
«بی‌اهمیت نیست»
آدام مأمور بررسی سازوکارهای درونی مخمر شد و کارکردهای ژن‌هایی را که قبلاً در این موجود ناشناخته بودند، کشف کرد. در مقاله‌ای که توسط سازندگان این دانشمند ربات منتشر شد، اشاره شده بود که این اکتشافات «محدود» بوده، اما «بی‌اهمیت» هم نبودند.

بعداً یک دانشمند ربات دیگر با نام «ایو» برای مطالعه داروهای احتمالی برای مالاریا و سایر بیماری‌های گرمسیری طراحی شد.

به گفته کینگ، دانشمندان ربات در حال حاضر چندین مزیت نسبت به دانشمندان انسانی معمولی دارند. او توضیح داد: «انجام این تحقیقات هزینه کمتری دارد زیرا ربات‌ها ۲۴ ساعته و ۷ روز هفته کار می‌کنند»، و اضافه کرد که آن‌ها همچنین در ثبت جزئیات هر مرحله از فرایند دقیق‌تر عمل می‌کنند.

در عین حال، کینگ اذعان کرد که هوش مصنوعی هنوز فاصله زیادی با تبدیل شدن به یک دانشمند در حد نوبل دارد و گفت آنها برای رسیدن به آن سطح، باید «بسیار باهوش‌تر» شوند و قادر به «درک تصویر بزرگ‌تر» باشند.
«هنوز راه درازی مانده»
اینگا استرومکه، دانشیار دانشگاه علم و فناوری نروژ گفت که در حال حاضر حرفه علمی در امان است. او به خبرگزاری فرانسه گفت: «سنت علمی به این زودی‌ها به دست ماشین تصاحب نخواهد شد.»

با این حال، استرومکه اضافه کرد که این به معنای «غیرممکن بودن» نیست و افزود کاملاً مشخص است که هوش مصنوعی در حال تأثیرگذاری بر روش انجام فعالیت علمی است و این تأثیر ادامه خواهد داشت.

یکی از مثال‌های کاربرد آن در حال حاضر، «آلفافولد» است، یک مدل هوش مصنوعی که توسط شرکت «دیپ‌مایند» وابسته به گوگل ساخته شده و از آن برای پیش‌بینی ساختار سه‌بعدی پروتئین‌ها بر اساس اسیدهای آمینه استفاده شده است.

استرومکه گفت: «ما می‌دانستیم که رابطه‌ای بین اسیدهای آمینه و شکل نهایی سه‌بعدی پروتئین‌ها وجود دارد… و سپس از یادگیری ماشینی برای یافتن آن استفاده کردیم.»

او توضیح داد که پیچیدگی چنین محاسباتی برای انسان‌ها بیش از حد طاقت‌فرساست و گفت: «ما ماشینی داریم که کاری را انجام داده که هیچ انسانی نمی‌توانست انجام دهد.»

در عین حال، از نظر استرومکه، مورد آلفافولد یکی از نقاط ضعف مدل‌های هوش مصنوعی فعلی مانند شبکه‌های عصبی را نیز نشان می‌دهد. این مدل‌ها در پردازش حجم عظیمی از اطلاعات و ارائه پاسخ مهارت بسیاری دارند، اما در توضیح اینکه چرا پاسخی که می‌دهند درست است، چندان خوب عمل نمی‌کنند.

بنابراین، در حالی که بیش از ۲۰۰ میلیون ساختار پروتئینی که توسط آلفافولد پیش‌بینی شده‌اند «بسیار مفید» هستند، اما استرومکه می‌گوید که دستگاه «به ما درباره میکروبیولوژی چیزی آموزش نمی‌دهد».
کمک به توسعه هوش مصنوعی
از نظر این پژوهشگر، علم به دنبال درک جهان است و صرفاً به دنبال «درست حدس زدن» نیست. با این حال، کار پیشگامانه‌ای که توسط آلفافولد انجام شده است، باعث شده تا کارشناسان ذهن‌های پشت آن را به عنوان پیشتازان دریافت جایزه نوبل معرفی کنند.

جان جامپر، مدیر دیپ‌مایند گوگل، و دمیس هسابیس، مدیرعامل و یکی از بنیان‌گذاران این شرکت، در سال ۲۰۲۳ جایزه معتبر لسکر را دریافت کردند.
دیپ‌مایندگروه تحلیل‌گر «کلاریویت» که بر نامزدهای احتمالی نوبل در علوم نظارت می‌کند، این دو نفر را در میان گزینه‌های برتر برای دریافت جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۴ قرار داده است که نام برنده یا برندگان آن در روز ۹ اکتبر اعلام خواهد شد.

دیوید پندلبری، رئیس این گروه پژوهشی، اذعان داشت در حالی که مقاله‌ای که در سال ۲۰۲۱ توسط جامپر و هسابیس منتشر شد، هزاران بار مورد استناد قرار گرفته است، اما این روند برای هیئت داوران نوبل غیرمعمول است که کارهای علمی به این سرعت پس از انتشار مورد تقدیر قرار گیرند، چرا که بیشتر اکتشافاتی که به افتخار دریافت جایزه می‌رسند، مربوط به دهه‌های گذشته هستند.

در عین حال، او اطمینان دارد که فاصله زیادی نمانده تا روزی که پژوهش‌هایی که به کمک هوش مصنوعی انجام شده‌اند، برنده‌ی معتبرترین جوایز علمی شوند.

او به خبرگزاری فرانسه گفت: «من مطمئنم که در دهه‌ی آینده جوایز نوبلی اهدا خواهند شد که به نوعی به کمک محاسبات به دست آمده‌اند و این روزها محاسبات بیشتر و بیشتر توسط هوش مصنوعی انجام می‌شود.»