ابتکار خامنه‌ای؛ آشتی با «لشکر اجنه» با انگشتری حدید

مراسم غبارروبی حرم امام هشتم شیعیان - مرداد ۱۳۹۷ایندیپندنت فارسی: کشته شدن سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان، عملکرد سیستم اطلاعاتی اسرائیل را در کانون توجه قرار داد. طی روزهای اخیر، گمانه‌های متعددی درباره این موضوع مطرح شد، از نقش یک جاسوس ایرانی در لو دادن موقعیت حسن نصرالله گرفته تا استفاده از هوش مصنوعی برای ترور فرماندهان حزب‌الله لبنان.

با این حال در این میان، قرائت دیگری هم از متن جمهوری اسلامی قد علم کرد؛ وقتی که مصطفی کرمی، شاگرد آیت‌الله شبیری و آملی لاریجانی، در یک برنامه تلویزیونی مدعی شد که «اسرائیل از اجنه برای جاسوسی استفاده می‌کند». او در ادامه ادعایش افزود که «اسرائیل در تسخیر اجنه سابقه دارد و شیاطین ارتش پنهان» این کشورند.

اندکی پیش از ادعای کارشناس صداوسیما، هنگامی که سید حسن نصرالله هنوز زنده بود، برخی رسانه‌های حکومتی ایران خبر دادند که علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در پی حملات اخیر اسرائیل به حزب‌الله، در دیدار با فرماندهان جنگ ایران و عراق انگشتر جدید به دست کرده است. در این گزارش آمده بود که امام اول شیعیان در زمان جنگ با خوارج چنین انگشتری به دست می‌کرد و راز انگشتر حدید این است که دشمنی بین جن و انس را از بین می‌برد و راه مقابله با شیاطین را باز می‌کند.

علی خامنه‌ای پس از شروع اعتراض‌های سراسری سال ۱۳۸۸ نیز انگشتری حدید به دست کرد که روی آن نوشته شده بود: «علی ظافر»

استفاده از انگشترهای رازآلود و سخن گفتن از شیاطین و اجنه در میان مقام‌های جمهوری اسلامی تازگی ندارد و طی بیش از چهار دهه گذشته به‌تناوب تکرار شده است. ادعای مقابله با شیاطین و استفاده اسرائیل از اجنه برای جاسوسی، طی روزهای اخیر واکنش‌های زیادی در پی داشت و برخی کاربران رسانه‌های اجتماعی آن را دستمایه طنز قرار دادند.

برخی کاربران به جمهوری اسلامی کنایه زدند که لابد اسناد فوق‌سری هسته‌ای را هم لشکر اجنه با کامیون از ایران خارج کردند. برخی دیگر نیز این سوال را مطرح کردند که با فرض قبول چنین خرافاتی، چرا صدها طلبه حوزه علمیه نمی‌توانند از «اجنه مسلمان» برای مقابله با اسرائیل استفاده کنند. برخی دیگر نیز یادآور شدند که استفاده از انگشتری‌های مخصوص نتوانسته است روحانیون مذهبی را محافظت کند.

نگاهی به سخنان و ادعاهای مقام‌های جمهوری اسلامی، طی سال‌های گذشته نشان می‌دهد به همان میزان که استفاده از اجنه و شیاطین برای بسیاری از مردم «باور خرافی» به شمار می‌رود، برای برخی پیروان مذهب شیعه جدی است و آن‌ها با تاسی به برخی آیات قرآن، وجود جن‌ها را قبول دارند؛ با این حال، دخالت اجنه و شیاطین در امور جهانی، ادعایی است که مقام‌های جمهوری اسلامی برای سوءاستفاده از باورهای مذهبی مردم مطرح می‌کنند.

در زمان ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد، گزارش‌هایی درز کرد مبنی بر اینکه اسفندیار رحیم‌مشایی افرادی را تحت عنوان رمال و جن‌گیر به رئیس‌جمهوری وصل کرده است. استفاده از چنین افرادی در امور سیاسی جمهوری اسلامی به محمود احمدی‌نژاد و معاونش محدود نبود و چنان رایج بود که حسن روحانی طی یک سخنرانی در سال ۱۳۹۷ افشا کرد که برخی برای حل مشکلات کشور به دنبال راه‌حل‌های غیرمعمول و کمک گرفتن از اجنه‌اند.

با وجود اینکه حسن روحانی ادعا می‌کرد در توسل به اجنه یا مقابله با آنان شبیه دیگر مقام‌های جمهوری اسلامی نیست، سال ۱۳۹۹ گزارشی منتشر شد مبنی بر اینکه در وزارت اطلاعات، معاونت جداگانه‌ای برای مقابله با اجنه ایجاد کرده است. این خبر از قول محمود علوی، وزیر وقت اطلاعات اعلام شد ولی علوی روز بعد مصاحبه دیگری انجام داد و ایجاد معاونت اجنه را تکذیب کرد.

با این حال ایجاد معاونت جدید مقابله با اجنه در وزارت اطلاعات در جریان اعتراض‌های سال ۱۴۰۱ که فایل صوتی یک مقام وزارت اطلاعات به بیرون درز پیدا کرد، جدی‌تر شد. در جریان خیزش سراسری ۱۴۰۱ که حکومت به‌رغم سرکوب شدید نتوانسته بود مردم معترض را خاموش کند، فایلی صوتی از یک مقام وزارت اطلاعات به بیرون درز کرد که در آن گفته می‌شد «اجنه شیطانی» در اعتراض‌ها فعال شده‌اند و روحانیون سرشناس در تلاش‌اند برای مقابله با «اجنه» دستورالعمل تدوین کنند. کمی قبل‌تر از آن نیز محمد شجاعی، عضو حوزه علمیه، ادعا کرده بود: «اجنه یکی از عوامل ناآرامی‌های اخیر در ایران است.»

همه این اقدام‌ها پس از آن در دستور کار حکومتی‌ها قرار گرفت که رهبر جمهوری اسلامی در نخستین روزهای سال ۱۳۹۹ ادعای «همکاری لشکر اجنه با دستگاه‌های اطلاعاتی کشورهای دیگر» را با هدف «از پا درآوردن نظام» مطرح کرد و ضمن اشاره به آیه ۱۱۲ سوره انعام، مدعی شد که جمهوری اسلامی «دشمن زیاد دارد، هم دشمن جنی و هم دشمن انسی و همه این‌ها به هم کمک می‌کنند».

سخنان خامنه‌ای در همان زمان، بازتاب گسترده‌ای داشت. موضوع وقتی بیشتر در کانون توجه قرار گرفت که در گزارش رسانه‌های داخلی، جمله «دشمنان جنی» از متن سخنرانی خامنه‌ای حذف شد.

در ایران، رسانه‌های داخلی اجازه ندارند از سخنرانی‌های خامنه‌ای گزارش مستقل بنویسند و صرفا می‌توانند متن سخنرانی‌ها را از وب‌سایت رهبر جمهوری اسلامی بردارند و منتشر کنند؛ بنابراین حذف عبارت «دشمن جنی» با دستور بالادستی‌ها و «بیت رهبری» انجام شد، هرچند خامنه‌ای در سخنرانی‌های پیشین نیز بارها به آیه ۱۱۲ سوره انعام اشاره کرده بود.

چند روز پس از سانسور سخنان علی خامنه‌ای، مجله اینترنتی «نگار» که وب‌سایت رهبر جمهوری اسلامی آن را تولید و منتشر می‌کند، بار دیگر به موضوع نیروهای ماورایی و نقش آن‌ها در دشمنی با جمهوری اسلامی پرداخت.

در بخشی از این برنامه، یکی از مهمانان به نام احمد عابدی، که استاد حوزه و دانشگاه معرفی شد، به پرسش‌های صریح مجری برنامه درباره تعبیر واژه لشکر شیاطین جن و انس در سخنان نوروزی علی خامنه‌ای پاسخ داد و گفت: «هیچ شکی نیست که یهودی‌ها و خصوصا صهیونیست‌ها سابقه زیادی در امور ماورایی و مسائلی از قبیل رابطه با شیطان و جن دارند». او  ادعا کرد که «سیستم‌های جاسوسی اسرائیل هم بی‌شک از این مسائل بهره می‌گیرند».

حالا حدود چهار سال از چنین ادعایی می‌گذرد و بار دیگر سخنان یکی دیگر از کارشناسان صداوسیما درباره لشکر اجنه خبرساز شده و این بار هم خامنه‌ای با انگشتری حدیدی که به دست کرده، یک سر این ماجرا است. واکنش افکار عمومی ایران را به چنین گزارش‌هایی می‌توان در سه گروه کلی دسته‌بندی کرد؛ گروهی از مردم که باورهای شدید مذهبی دارند این سخنان را باور می‌کنند، نخبگان، فعالان و دانشگاهیان که این نوع اظهارات را نشانه‌ای از ناکارآمدی و سوء‌مدیریت مقام‌ها می‌دانند و شمار زیادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی که به این سخنان واکنش طنزآمیز نشان می‌دهند.

این واکنش‌ها در بیشتر موارد با کنایه به وضعیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران همراه است. به طوری که برخی معتقدند تمرکز بر چنین موضوع‌هایی نشانه‌ای از نادیده گرفتن مشکلات واقعی مردم است. طی روزهای اخیر، عباراتی مانند «حل مشکلات با کمک اجنه» یا «توسل به اجنه برای رفع بحران‌ها» در این فضا به سوژه‌های طنز تبدیل شده‌اند.