«گرگ‌های خاکستری» چه کسانی هستند و چرا فعالیتشان در بسیاری از کشورها ممنوع است؟

«سلام گرگ‌ها» نماد گروه گرگ‌های خاکستری است که سر یک گرگ را نشان می‌دهد. انگشت اشاره و انگشت کوچک به عنوان گوش‌ها، و انگشت شست، انگشت میانی و انگشت حلقه به عنوان بینی و دهان. شمایلی از یک گرگ در این نماد دیده می‌شودبی بی سی: «گرگ‌های خاکستری»، یک جنبش سیاسی راست افراطی در ترکیه است که روز به روز توجه بیشتری را در سطح جهان به خود جلب می‌کند. همینطور سلام معروف آن‌ها که سر یک گرگ را نشان می‌دهد، بسیار جلب توجه کرده است.

اخیرا «سلام گرگ‌ها» در جریان مسابقات جام ملت‌های اروپا (یورو ۲۰۲۴) جنجال بزرگی به پا کرد. این جنجال زمانی رخ داد که مریح دمیرال، بازیکن تیم ملی ترکیه، پس از زدن گل در بازی ترکیه مقابل اتریش که با نتیجه ۲-۱ به نفع تیمش به پایان رسید، این حرکت را انجام داد.

در نتیجه این اتفاق اتحادیه فوتبال اروپا (یوفا) دمیرال را برای دو بازی محروم کرد.

نانسی فایزر، وزیر کشور آلمان نیز در واکنش به این اقدام بازیکن تیم ملی ترکیه، در پستی در ایکس نوشت: «نمادهای راست افراطی ترکیه جایی در استادیوم‌های ما ندارند.»

ترکیه در پاسخ، آلمان را به «بیگانه‌هراسی» متهم کرد و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور این کشور در دفاع از دمیرال گفت: «آیا کسی می‌پرسد که چرا پیراهن ملی آلمان یک عقاب دارد یا پیراهن ملی فرانسه یک خروس؟ مریخ (دمیرال) احساسات خود را با آن حرکت نشان داد.»
مریح دمیرال با نشان دادن «سلام گرگ‌ها» در پی به ثمر رساندن گل در یورو ۲۰۲۴، بسیار جنجال‌برانگیز شداز نظر خیلی‌ها «سلام گرگ‌ها» مستقیما با سازمان «گرگ‌های خاکستری» مرتبط است که به نام «انجمن ایده‌آل‌گرایان» نیز شناخته می‌شود. این سازمان، شاخه جوانان ‌ملی‌گرایان افراطی در «حزب حرکت ملی ترکیه» (MHP) است که متحد حزب «عدالت و توسعه» (AKP) به رهبری رجب طیب اردوغان محسوب می‌شود.

اگرچه «سلام گرگ‌ها» و سازمان «گرگ‌های خاکستری» در آلمان ممنوع نیستند، اما اتریش و فرانسه رویکرد سخت‌گیرانه‌تری اتخاذ کرده‌اند. اتریش این سلام را در سال ۲۰۱۹ ممنوع کرد و فرانسه تمامی فعالیت‌های این سازمان را در سال ۲۰۲۰ غیر قانونی اعلام کرد.
«یک گروه راست افراطی»
بورجو اوزچلیک، پژوهشگر ارشد امنیت خاورمیانه در «موسسه سلطنتی خدمات متحد» (RUSI) در بریتانیا می‌گوید: «وقتی از جنبش گرگ‌های خاکستری در آلمان صحبت می‌کنیم، در واقع صحبت از شبکه‌ای گسترده‌تر از باشگاه‌ها، کافه‌ها و انجمن‌های محلی است».

او توضیح می‌دهد که افرادی که خود را با «گرگ‌های خاکستری» در آلمان مرتبط می‌کنند، سطوح مختلفی از وابستگی، عضویت یا تعهد به این گروه دارند و غالبا ارتباطات آن‌ها انعطاف‌پذیر و پویا است.

اداره فدرال «حفاظت از قانون اساسی آلمان» (BfV)، سازمان «گرگ‌های خاکستری» را به‌عنوان یک گروه راست افراطی طبقه‌بندی کرده است که بین ۱۸ هزار و۵۰۰ تا ۲۰ هزار عضو در آلمان دارد.

ترک‌ها بزرگ‌ترین گروه اقلیت قومی در آلمان محسوب می‌شوند و حدود سه میلیون شهروند ترکیه‌ای و شهروندان آلمانی با اصالت ترکیه‌ای در این کشور زندگی می‌کنند. جمعیت آلمان حدود ۸۴ میلیون نفر است.
اتریش در سال ۲۰۱۹ استفاده از «سلام گرگ‌ها» را ممنوع کرد و فرانسه در سال ۲۰۲۰ تمامی فعالیت‌های سازمان «گرگ‌های خاکستری» را غیرقانونی اعلام کرد.کمال جان، روزنامه‌نگار و کارشناس ملی‌گرایی در ترکیه می‌گوید: «تمایلات و نمادهای ملی‌گرایانه در میان اکثریت جامعه مهاجر ترکیه در اروپا نسبتا قوی است.»

او می‌گوید: «اسلام‌گرایان و ملی‌گرایان در اروپا سازماندهی شده‌اند. بنابراین دولت‌های اروپایی معمولا نگران این هستند که این سازمان‌های سیاسی، یا ساختارهای جنایی، ممکن است پتانسیل ایجاد تنش داشته باشند.»

این روزنامه‌نگار می‌افزاید: «آن‌ها می‌خواهند سازوکارهایی را نه تنها برای محدود کردن گروه‌های راست افراطی خودشان، بلکه برای گروه‌های افراطی در میان جوامع مهاجر ایجاد کنند.»
اقدامات خشونت‌آمیز
«گرگ‌های خاکستری» از دهه ۱۹۷۰ به انجام اقدامات خشونت‌آمیز در ترکیه و اروپا متهم شده‌اند.

یکی از برجسته‌ترین پرونده‌های مرتبط با این سازمان، تلاش برای ترور پاپ ژان پل دوم در سال ۱۹۸۱ توسط محمدعلی آغجا، یکی از اعضای «گرگ‌های خاکستری» بود. در جریان این حمله رهبر کلیسای کاتولیک مورد اصابت گلوله قرار گرفت و زخمی شد.
در سال ۱۹۸۳، پاپ ژان پل دوم و آغجا در زندانی که او در آن نگهداری می‌شد، ملاقات کرده و به‌صورت خصوصی گفت‌وگو کردنداین گروه همچنین در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ میلادی در درگیرهای خیابانی در ترکیه نقش داشت، که در جریان آن اعضای آن در جنگ‌های چریکی شهری با مبارزان چپ‌گرا درگیر شدند.

سازمان «گرگ‌های خاکستری» به داشتن ارتباط با «دولت پنهان در ترکیه» متهم شده است؛ شبکه‌ای از ائتلاف‌های قدرتمند و ضد دموکراتیک که گفته می‌شود در ساختارهای سیاسی و بوروکراتیک ترکیه وجود دارد.

در سال‌های اخیر نیز «گرگ‌های خاکستری» در درگیری‌های خیابانی متعددی در شهرهای اروپایی نقش داشته است.

بورجو اوزچلیک، تحلیلگر سیاسی، می‌گوید که این حوادث، فضایی از ترس ایجاد کرده و باعث شکل‌گیری بحث‌های گسترده‌تری در مورد چگونگی برخورد با این گروه شده است.

اگرچه در آلمان گروه «گرگ‌های خاکستری» غیرقانونی نیست، اما اتریش در سال ۲۰۱۹ استفاده از «سلام گرگ‌ها» را ممنوع کرد و فرانسه در سال ۲۰۲۰ همه فعالیت‌های آن را غیرقانونی اعلام کرد.

در سال ۲۰۲۱، پارلمان اروپا توصیه کرد که «گرگ‌های خاکستری» در فهرست گروه‌های تروریستی اتحادیه اروپا قرار گیرد.
ترکیه می‌گوید که جنبشی به نام «گرگ‌های خاکستری» وجود ندارد و ممنوعیت «سلام گرگ‌ها» را غیرقابل قبول می‌دانداختلافات پیرامون این سازمان از مرزهای اروپا فراتر رفته است.

در جمهوری آذربایجان، کشوری که روابط تاریخی و زبانی نزدیکی با ترکیه دارد، این گروه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، تلاش کرد از ناسیونالیسم رو به رشد این کشور بهره‌برداری کند.

کُنول خلیلووا، سردبیر بخش آذربایجانی بی‌بی‌سی می‌گوید: «گرگ‌های خاکستری پس از ادعای دخالت در یک کودتای نافرجام در سال ۱۹۹۵ علیه حیدر علی‌اف، پدر رئیس‌جمهور کنونی الهام علی‌اف، جنجالی شدند.»

او می‌افزاید: «حیدر علی‌اف که یک ژنرال سابق کا‌گ‌ب بود، این گروه را تهدیدی برای رژیم خود می‌دید. در نتیجه گرگ‌های خاکستری درجمهوری آذربایجان ممنوع شدند و رهبر این گروه در جریان کودتا کشته شد.»

در سال ۲۰۰۵، قزاقستان، کشوری در آسیای مرکزی که از نظر تاریخی و فرهنگی با ترکیه ارتباطات متعددی دارد، نیز این سازمان را غیرقانونی اعلام و آن را به‌عنوان یک «گروه تروریستی» طبقه‌بندی کرد.

ترکیه می‌گوید که جنبشی به نام «گرگ‌های خاکستری» وجود ندارد و ممنوعیت «سلام گرگ‌ها» را غیرقابل قبول می‌داند.
گرگ، نماد یک راهنما
احمد تاشاگیل، استاد گروه زبان و ادبیات ترکی در دانشگاه یدی ‌تپه استانبول به خبرگزاری آنادولو گفت: «نماد گرگ یکی از مهم‌ترین نمادهای ترک‌ها است. همه قبایل ترک که در آسیای مرکزی زندگی می‌کردند، در قرن‌های چهارم و پنجم از این نماد استفاده می‌کردند.»

او همچنین به منابعی در قرن‌های دوازدهم و سیزدهم اشاره می‌کند که بر اساس افسانه‌های ارمنی، سریانی و دیگر منابع خاورمیانه، ترک‌ها پس از ورود به آناتولی به دنبال یک گرگ حرکت می‌کردند.

او می‌گوید: «برای ترک‌ها، گرگ نمادی از خرد و راهنمایی است.»
احمد تاشاگیل، استاد دانشگاه یدی ‌تپه در استانبول می‌گوید: «نماد گرگ یکی از مهم‌ترین نمادهای ترک‌ها است»در دوران عثمانی در اواخر قرن نوزدهم، نماد گرگ به اشکال مختلف استفاده می‌شد و در سال‌های ابتدایی ترکیه مدرن، این نماد روی اسکناس‌ها و تمبرها ظاهر شد.

«سلام گرگ‌ها» اما پدیده بسیار جدیدتری است. به گفته کُنول خلیلووا، سردبیر بخش آذربایجانی بی‌بی‌سی، این نماد در اوایل دهه ۱۹۹۰ در جریان اعتراضات گسترده در آذربایجان ظاهر شد.

او می‌گوید: «این اعتراضات به استقلال کشور و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی کمک کرد. این نماد، حتی اگر به طور گسترده مورد استفاده قرار نگیرد، برای برخی به نمادی از ترک‌گرایی تبدیل شد. برای آن‌ها، این نماد هویت فرهنگی و قومیتی بود که در دوران حکومت شوروی سرکوب شده بود.»

گفته می‌شود که بنیان‌گذار «حزب حرکت ملی ترکیه» در سال ۱۹۹۲ در یکی از گردهمایی‌های جمهوری آذربایجان، «سلام گرگ‌ها» را دیده و آن را به عنوان نماد برای سازمان «گرگ‌های خاکستری» در ترکیه انتخاب کرده است.
«این یک نماد ملی نیست»
کمال جان، کارشناس ملی‌گرایی می‌گوید: «در دهه ۱۹۹۰، گرگ‌های خاکستری بخشی از موج ملی‌گرایی بودند و هویتی داشتند که خود را در برابر اقلیت کردها و طرد آنها معرفی می‌کردند.»
به گفته کمال جان، روزنامه‌نگار در ترکیه، «سلام گرگ‌ها» هرگز به عنوان یک نماد ملی در ترکیه پذیرفته نشده استاو تأکید می‌کند که در ترکیه بسیاری از رهبران سیاسی در سراسر طیف‌های سیاسی از «سلام گرگ‌ها» استفاده کرده‌اند تا خود را با رای‌دهندگان ملی‌گرا هماهنگ نشان دهند.

او می‌گوید: «با این حال، این سلام هرگز به عنوان یک نماد ملی در ترکیه پذیرفته نشده است.»

بورجو اوزچلیک نیز با این نظر موافق است.

او می‌گوید: «بسیاری از ترک‌ها، در حالی که ملی‌گرایی ترکی خود را به‌صراحت ابراز می‌کنند و به آن افتخار می‌کنند، خود را با گرگ‌های خاکستری مرتبط نمی‌دانند. بنابراین این نماد نه یک نماد وحدت‌بخش است و نه احساس گسترده‌تری از ترک‌گرایی را نمایندگی می‌کند.»