جمهوری اسلامی به چه نحو صدها میلیارد تومان برای «مؤسسه مصباح یزدی» هزینه می‌کند؟

رادیو فردا: یکی از ده‌ها مؤسسه حکومتی در ایران که بودجه میلیاردی می‌گیرد و زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی فعالیت دارد، «مؤسسه امام خمینی» است. این مرکز حوزوی طی ۱۰ سال اخیر و با احتساب تورم، دست‌کم دو هزار میلیارد تومان بودجه گرفته ولی عمده خروجی آن محدود به یک طیف حکومتی است: تشکیل «جبهه پایداری» یا گروه موسوم به «پایداری‌ها» که به «حزب‌اللهی‌های تندرو» شهرت دارند.

بررسی‌های رادیوفردا نشان می‌دهد دست‌کم ۴۰۰ میلیارد تومان از منابع عمومی کشور در سال ۱۴۰۳ در اختیار «مؤسسه امام خمینی» قرار گرفته، اما بودجه ۱۲۸ دانشگاه و پژوهشگاه و مؤسسه آموزش عالی ‌دها میلیارد تومان کمتر از این مبلغ است:

مثلاً برای دانشگاه هرمزگان با حدود سه برابر ظرفیت پذیرش دانشجو مبلغ ۳۷۵ میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شده است. این دانشگاه زیر نظر وزارت علوم ایران فعالیت می‌کند.

«مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی» اما یک مرکز حوزوی است که در سال ۱۳۷۴ در قم تأسیس شد و با نظارت شورای عالی حوزه‌های علمیه اداره می‌شود. محمدتقی مصباح یزدی تا پیش از مرگش، به‌مدت ۲۵ سال، ریاست این مؤسسه را با حکم علی خامنه‌ای به‌عهده داشت.

در بیش از دو دهه گذشته، اصول فکری این روحانی تندرو درباره «اسلام سیاسی» از جمله اصل موسوم به «ولایت فقیه» محور آموزش طلاب جوان در این مؤسسه بوده است، تا جایی‌که غالباً آن را با نام «مؤسسه مصباح یزدی» می‌شناسند.
بودجه ویژه «میراث» مصباح
تقی گیوه‌چی معروف به محمدتقی مصباح یزدی در سال ۱۳۹۹ درگذشت. او را با عنوان «پدر معنوی» طیف تندرو اصول‌گرایان موسوم به «جبهه پایداری» می‌شناسند. منتقدانش اما این روحانی شیعه را «نظریه‌پرداز/تئوریسین خشونت» و مروج «افراط‌گرایی» در جمهوری اسلامی می‌دانند.‌‌

با این حال، حکومت ایران سال‌هاست که صدها میلیارد تومان از منابع عمومی بودجه کشور را برای «مؤسسه مصباح یزدی» هزینه می‌کند. در قانون بودجه امسال، در بخش ردیف‌های اصلی مبلغ ۴۳۷ میلیارد تومان به این مؤسسه اختصاص پیدا کرده است.

بر اساس محاسبات گروه داده‌کاوی رادیوفردا، این مبلغ با احتساب نرخ تورم بیشترین بودجه‌ای است که طی ۱۰ سال اخیر در اختیار مؤسسه مصباح قرار گرفته. ارزش کل بودجه این مؤسسه در این ۱۰ سال نیز، در تابستان ۱۴۰۳ به بیش از ۲ هزار و ۲۲۰ میلیارد تومان می‌رسد.

بررسی‌ها همچنین نشان می‌دهد که دولت ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور پیشین ایران، در چارچوب قانون بودجه امسال یک بودجه اختصاصی ۱۰۰ میلیاردی هم برای این مؤسسه در نظر گرفته است.

طبق جدول شماره ۱۲ قانون بودجه ۱۴۰۳‌، «مؤسسه امام خمینی» یا همان مؤسسه مصباح این مبلغ را به‌طور جداگانه و فقط برای اجرای یک برنامه حکومتی موسوم به «طرح ولایت» دریافت می‌کند.

این ۱۰۰ میلیارد تومان مختص دوره آموزشی ویژه دانشجویان است که بنا بر گزارش رسانه‌های نزدیک به حکومت ایران، با همکاری مؤسسه مصباح و «سازمان بسیج دانشجویی» در شهر مشهد برگزار می‌شود.

در بخش‌های مختلف قانون بودجه‌ ۱۴۰۳، برای اجرای این برنامه حکومتی با همکاری نهادهای گوناگون از جمله وزارت آموزش‌وپرورش و مؤسسات وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی بودجه‌های جداگانه پیش‌بینی شده است.

محمدتقی مصباح یزدی پایه‌گذار «طرح ولایت» به‌شمار می‌رود؛ دوره‌ای آموزشی که مبتنی‌بر اندیشه‌های این روحانی تندرو است و با هدف ترویج و تحکیم «اصل ولایت فقیه» طرح‌ریزی شده است. رسانه‌های داخل ایران از مجتبی مصباح یزدی، فرزند محمدتقی مصباح، به عنوان یکی از اساتید این دوره نام برده‌اند.
سرمایه آموزشی یا کسب‌وکار تبلیغی؟
بیش از ۴۰۰ میلیارد تومان هزینه برای یک مرکز حوزوی مبلغ قابل توجهی است؛ به‌ویژه در مقایسه با بودجه‌ای که به پژوهشگاه‌ها، دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور تعلق می‌گیرد.

بررسی‌های گروه داده‌کاوی رادیوفردا نشان می‌دهد بودجه «مؤسسه امامِ» مصباح یزدی بیشتر از بودجه ۱۲۸ مؤسسه پژوهشی و آموزشی است که زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران اداره می‌شوند.
برای مثال، ظرفیت پذیرش «مؤسسه مصباح یزدی» سالانه حدود ۷۰۰ طلبه است و دانشگاه هرمزگان حدود دو هزار دانشجو در سال می‌پذیرد. با این حال، بودجه‌ای که به این مرکز حوزوی اختصاص پیدا کرده، ۶۲ میلیارد بیشتر از بودجه دانشگاه هرمزگان است.

نمونه‌های دیگری نیز هستند: مثل بودجه دانشگاه صنعتی ارومیه و یا بودجه پژوهشگاه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله که به ترتیب ۱۶۹ و ۲۷۹ میلیارد تومان کمتر از مؤسسه مصباح در سال ۱۴۰۳ بودجه می‌گیرند.

از دیگر موارد مشابه می‌توان به بودجه دانشگاه هنر (۲۶۷ میلیارد تومان)، پژوهشگاه رویان (۱۶۱ میلیارد تومان) و پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی (۹۳ میلیارد تومان) اشاره کرد.

بعد از مرگ مصباح یزدی در دی‌ماه ۱۳۹۹، محمود رجبی، یکی از شاگردان او، با حکم علی خامنه‌ای ریاست «مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی» را عهده‌دار شده است