یحیی سنوار، رهبر جدید حماس، چگونه با اسرائیل روبرو خواهد شد؟

بی بی سی: انتخاب یحیی سنوار به عنوان رهبر سیاسی حماس بعد از ترور اسماعیل هنیه در تهران، برای عده‌ای غافلگیرکننده بود.

سنوار که با لقب «ابو ابراهیم» شهرت دارد، یکی از طراحان اصلی حملات ۷ اکتبر حماس به جنوب اسرائیل بود و مدت‌ها است که اسرائیل وعده یافتن و کشتن او را داده است.

او قبلا رهبر حماس در نوار غزه بود و اکنون رهبر شاخه سیاسی این گروه می‌شود که عملا رهبری کلی حماس را در اختیار دارد.

تصمیم گروه برای انتخاب سنوار به عنوان رهبر جنبش چه معنایی برای جنگ اسرائیل و حماس دارد و چگونه بر آینده مذاکرات آتش‌بس در نوار غزه تاثیر می‌گذارد؟
تبریک‌ها و نگرانی‌ها
گروه‌های فلسطینی انتخاب یحیی سنوار به عنوان رهبر جدید حماس را به این گروه تبریک گفتند، از جمله فتح که مدت‌هاست با حماس اختلاف دارد.

جبریل رجوب، دبیر کمیته مرکزی فتح، گفت که این تصمیم «پاسخی منطقی و مورد انتظار به ترور شهید اسماعیل هنیه» بوده است.

اسرائیل کاتز، وزیر امور خارجه اسرائیل، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که انتصاب سنوار «دلیل قانع‌کننده دیگری برای نابودی فوری او» است.

سرلشکر هرتزل هالِوی، رئیس ستاد ارتش اسرائیل هم گفت که «تغییر عنوان سنوار مانع از ادامه جست‌وجو و حمله به او نمی‌شود.»

فلسطینی‌های آواره و خسته از جنگ، از انتصاب سنوار ابراز نگرانی و بدبینی کرده‌اند. محمد شریف، یک آواره از شهر غزه که در حال حاضر ساکن مرکز شهر دیرالبلح است، به خبرگزاری فرانسه گفت: «او یک جنگجو است. سرنوشت مذاکرات چه خواهد شد؟»

اسرائیلی‌ها نیز با نگرانی به خبر انتصاب سنوار واکنش نشان دادند. حنان، یک مدیر شرکت در اسرائیل که نخواست نام خانوادگی خود را فاش کند، به خبرگزاری فرانسه گفت: «این انتخاب، خود گویاست. یعنی آنها سنوار را انتخاب کردند و فرد دیگری با دیدگاه‌های کمتر افراطی و رویکرد کمتر خشونت‌آمیز را مناسب ندیدند.»
سه پیام از حماس به اسرائیل
حماس با انتخاب سنوار، می‌خواست چند پیام به اسرائیل و جامعه بین‌المللی ارسال کند. اسامه حمدان، مقام حماس، به بی‌بی‌سی عربی گفت که انتخاب سنوار سه پیام داشت.

اولین پیام این است که حماس همچنان، قادر به گرفتن «تصمیم‌های مناسب» حتی در شرایط دشوار کنونی است و این که این جنبش «متحد است». حمدان گفت که سنوار با «اجماع کامل» انتخاب شده است.

دومین پیام این است که «جنبش پیش خواهد رفت و رهبرانی وجود دارند که قادر به ادامه دادن راه هستند»، و سومین پیام این است که «فشارها نمی‌تواند حماس را از اصول و ثبات قدم خود بازدارد.»

بشیر عبدالفتاح، نویسنده و محقق سیاسی در مرکز مطالعات سیاسی و استراتژیک الاهرام، معتقد است که انتخاب سنوار نوعی «پیام تنش‌آمیز» است. او به بی‌بی‌سی عربی گفت که «انتخاب یک رهبر نظامی نزدیک به ایران که از نظر سیاسی و نظامی موضع بسیار خصمانه‌ای نسبت به اسرائیل دارد، به این معنا است که حماس بر مبارزه نظامی پافشاری دارد و تحت فشار و ضربات عقب‌نشینی نخواهد کرد.»
رهبری از درون غزه یحیی سنوار در مراسمی به مناسبت سی و پنجمین سالگرد تاسیس حماس در شهر غزه - سال ۲۰۲۲این اولین بار نیست که حماس رهبری را از داخل نوار غزه انتخاب می‌کند. اسماعیل هنیه نزدیک به دو سال از دوره خود را در نوار غزه سپری کرد و بعد از آن به قطر رفت.

اسامه حمدان می‌گوید رهبری حماس «در هیچ زمانی، چه رهبرش داخل نوار غزه باشد چه خارج آن، دچار تزلزل نشده است.» اما سنوار با اسماعیل هنیه تفاوت دارد.

اسرائیل سنوار را مسئول حملات ۷ اکتبر می‌داند و تهدید کرده است که او را «شکار خواهد کرد». ارتش اسرائیل برای اطلاعات منجر به دستگیری او جایزه‌ای ۴۰۰ هزار دلاری تعیین کرده است.

حسن ایوب، استاد علوم سیاسی در دانشگاه ملی النجاح در نابلس، می‌گوید: «سنوار با ملاحظاتی عملگرایانه انتخاب شد. همان‌طور که اسرائیل هنیه را هدف قرار داد، می‌تواند هر رهبری دیگری را هم در خارج از نوار غزه هدف قرار دهد. در هر صورت، سنوار در غزه است و اسرائیل مدت‌هاست که به دنبال نابودی او است.»

سنوار از ۷ اکتبر تا امروز در انظار عمومی ظاهر نشده است.
یک انتخاب غیرمنتظره
پس از ترور اسماعیل هنیه، بعضی تحلیلگران گفتند که که سنوار نقش مهمی در انتخاب رهبر جدید حماس ایفا خواهد کرد، چون نام او در میان نامزدهای احتمالی در رسانه‌ها مطرح نشده بود. اما اکنون انتخاب یحیی سنوار این سوال را مطرح کرده که آیا حماس در تصمیم‌گیری خود شتاب‌زده عمل کرده است. برخی ناظران پیش‌بینی کرده‌اند که ریاست او «موقت» خواهد بود و پس از پایان جنگ غزه فرد دیگری جایگزین او خواهد شد.

اسامه حمدان، مقام حماس، این ادعاها را رد کرد و گفت که «یک بررسی عمیق منجر به این شد که همه با سنوار بیعت کنند». بشیر عبد الفتاح، نویسنده و محقق سیاسی، به بی‌بی‌سی عربی گفت که حماس «می‌خواست این پیام را ارسال کند که می‌تواند در اسرع وقت خلا رهبری در این گروه را پر کند.»

حسن ایوب معتقد است که انتصاب سنواربه عنوان رهبر سیاسی حماس، در مناطق اشغالی کرانه غربی هم تاثیرگذار خواهد بود: «او می‌تواند با تمام جناح‌های فلسطینی ارتباط برقرار کند و تلاش کرده روابط بین فتح و حماس را ترمیم کند.»

کارشناسان بر این باورند که سنوار در دوره ریاستش بر دفتر حماس در نوار غزه، سیاست «عدم اختلاف» را در سطوح داخلی و منطقه‌ای دنبال کرده است، و با همین رویکرد او توانسته با دولت مصر مصالحه کند، به سال‌ها جدایی میان جنبش و حکومت سوریه پایان دهد و تلاش کند تا حماس را به سعودی‌ها نزدیک کند.

ریاست دفتر سیاسی حماس، مقام سازمانی در این جنبش محسوب می‌شود. این گروه هر چهار سال یک بار انتخابات عمومی برگزار می‌کند که در آن اعضای شورای عالی حماس انتخاب می‌شوند که شامل اعضای دفتر سیاسی هم هستند، و اعضای این شورا رئیس و نایب رئیس دفتر سیاسی را انتخاب می‌کنند.
رویارویی تند
اسرائیل سنوار را «سخت‌ترین و تندروترین» رهبر حماس می‌داند و به گزارش واشنگتن پست، میخا کوبی، افسر سابق آژانس امنیت داخلی اسرائیل که بیش از ۱۵۰ ساعت از سنوار بازجویی کرده، او را «سرسخت» و بی‌احساس توصیف کرده، اما او را فردی «روان‌پریش» نمی‌داند.

به گفته ایهاب جبارین، کارشناس امور اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل با ترور اسماعیل هنیه که در میان رهبران حماس فردی «میانه‌رو» محسوب می‌شد، خود را در یک «رویارویی هم‌سطح» با سنوار قرار دارد که به خوبی ذهنیت اسرائیلی‌ها را می‌شناسد و «مردم اسرائیل باید این معادله را تحمل کنند».

جبارین به بی‌بی‌سی گفت: «رسانه‌های مخالف دولت اسرائیل مدت‌هاست این پیام را می‌دادند که سنوار و نتانیاهو باعث این جنگ شده‌اند و اکنون این تحلیل آنها واقعیت پیدا کرده است.»

رسانه دولتی اسرائیل گفته است که انتصاب سنوار «غافلگیرکننده و پیامی است به اسرائیل که او زنده است و رهبری حماس در غزه قوی است و قوی هم باقی خواهد ماند.»

جبارین می‌گوید در محافل اسرائیلی بحث‌هایی جریان دارد که در آن «نتانیاهو را اول به خاطر آزاد کردن سنوار در سال ۲۰۱۱، سپس برای حمله ۷ اکتبر و بعد از آن به خاطر ترور هنیه که منجر به رهبری سنوار بر این جنبش شد، سرزنش می‌کنند.»

به گفته ایهاب جبارین انتخاب سنوار یک «ضربه مهلک» برای خانواده‌‌های گروگان‌های اسرائیلی در نوار غزه است.

به گزارش خبرگزاری فرانسه، در روز ۷ اکتبر، اعضای حماس ۲۵۱ گروگان اسرائیلی را ربودند که ۱۱۱ نفر از آنها هنوز در غزه هستند، از جمله ۳۹ نفری که ارتش اسرائیل می‌گوید مرده‌اند.

اسرائیل با یک عملیات نظامی سنگین به حمله حماس پاسخ داد که به گفته وزارت بهداشت غزه، تاکنون بیش از ۳۹ هزار نفر، که بیشتر آنها زن و کودک هستند، در آن کشته شده‌اند.
سرنوشت مذاکرات آتش‌بس تحت رهبری سنوار چه خواهد بود؟ایهاب جبارین معتقد است که بنیامین نتانیاهو «دیر یا زود به میز مذاکره بازخواهد گشت و با سنوار روبرو خواهد شد.»اسماعیل هنیه، رهبر سابق حماس، در طول ماه‌ها مذاکرات غیر مستقیم برای دستیابی به آتش‌بس در غزه، نقشی کلیدی ایفا کرد.

اسامه حمدان به بی‌بی‌سی گفت که یحیی سنوار «از این مذاکرات دور نبود و در جریان جزئیات آن قرار داشت». حمدان می‌گوید «مذاکرات ادامه خواهد داشت و تردید و تعلل در مذاکرات از سوی اسرائیل است.»

ایهاب جبارین، نویسنده متخصص در امور اسرائیل، می‌گوید با نزدیک شدن به اولین سالگرد ۷ اکتبر و با باقی ماندن گروگان‌های اسرائیلی در غزه، بنیامین نتانیاهو «دیر یا زود به میز مذاکره بازخواهد گشت و با سنوار روبرو خواهد شد.»

او افزود که انتظار دارد آمریکا برای بازگشتن رهبر اسرائیل به مذاکرات، او را تحت فشار دیپلماتیک قرار دهد.

اسرائیل اصرار دارد تا زمانی که تمام اهداف جنگی خود از جمله نابودی نظامی و سیاسی حماس و بازگرداندن گروگان‌های ۷ اکتبر را محقق نکند، به جنگ پایان نخواهد داد.

با وجود افزایش نگرانی‌ها از یک جنگ منطقه‌ای پس از ترور اسماعیل هنیه در تهران، کاخ سفید روز چهارشنبه گذشته گفت که اسرائیل و حماس، همچنان به دستیابی به یک توافق آتش‌بس نزدیک هستند.

تلاش‌های دیپلماتیک یک بار در نوامبر ۲۰۲۳ به وقفه موقت جنگ منجر شد و دو طرف در آن زمان با یک آتش‌بس موقت چهار روزه و بشردوستانه موافقت کردند که دو روز تمدید شد و امکان آزادی ۵۰ گروگان زن و زیر ۱۹ سال حماس را در ازای آزادی ۱۵۰ زن و نوجوان فلسطینی که در زندان‌های اسرائیل در بازداشت بودند، فراهم کرد.