چرا «یان» و «الس» پس از ۵۰ سال زندگی مشترک تصمیم گرفتند با هم به زندگی خود پایان دهند

یان (۷۰ ساله) و الس (۷۱ ساله) آخرین عکسی که دو روز پیش از مرگ گرفتنداین مطلب ممکن است برای برخی آزارنده باشد.

بی بی سی: یان و الس حدود ۵۰ سال بود که با هم ازدواج کرده‌ بودند. اوایل ژوئن، آنها پس از تجویز داروهای کشنده توسط دو پزشک، با هم درگذشتند. در هلند، چنین کاری به عنوان اتانازی دونفره شناخته می‌شود. این کار قانونی است، و البته نادر. اما هر سال، زوج های هلندی بیشتری تصمیم می گیرند به این طریق به زندگی خود پایان دهند.

سه روز پیش از آنکه به آخرین دم زندگی خود برسند یان و الس با ون کمپر خود به ساحل آفتابی فریز‌لند در جنوب شرقی دریای شمال در هلند رفتند.

این زوج که عاشق سفر بودند بیشتر دوران زندگی مشترک خود را در ون کمپر یا در قایق گذراندند.

وقتی به دیدار آنها رفتم یان به شوخی می‌گفت: «ما چند بار سعی کردیم در میان انبوه سنگ و کلوخ یا همین خانه‌های مرسوم زندگی کنیم اما نتوانستیم».

او ۷۰ سال داشت و روی صندلی گردان راننده در کاروان خود نشسته و یک پای خود را زیر بدنش قرار داده بود چون این تنها حالتی بود که درد کمرش کمی آرام می‌گرفت. همسرش الس ۷۱ سال داشت و مبتلا به دمانس. او تلاش می‌کرد تا جمله‌هایی که می‌خواهد بگوید را آماده کند.

او در حالی که به راحتی می‌ایستد و به بدنش اشاره می‌کند می‌گوید: «این خیلی خوب است» و به سرش اشاره می‌کند و می‌گوید: «اما این خیلی وحشتناک است».

یان و الس با همدیگر در مهد‌کودک آشنا شدند و یک عمر با هم بودند. یان وقتی جوان بود در تیم ملی هاکی جوانان هلند بازی می‌کرد و پس از آن مربی ورزش شد. الس معلم دبستان شد اما عشق مشترک هر دو آنها به آب و قایق و قایقرانی دلیل به هم پیوستن آنها در این سال‌ها بود.

زمانی که زوج جوانی بودند در خانه‌-قایقی زندگی می‌کردند. کمی بعد قایق باربری خریدند و مشغول کار حمل‌ونقل کالا در مسیر‌ها و کانال‌های آبی هلند شدند.

در همین زمان الس اولین و تنها پسرشان (که خواستند نامش محفوظ بماند) را به دنیا آورد. او در طول هفته به مدرسه شبانه‌روزی می‌رفت و آخر‌هفته‌ها را با والدین خود می‌گذراند.

در زمان تعطیلات مدارس که فرزندشان هم با آنها همراه می‌شد یان و الس برنامه سفر‌های کاری به سوی مناطق جالب و هیجان‌انگیز می‌ریختند برای مثال سفر در طول رود راین یا به مقصد جزایر هلند.

در سال ۱۹۹۹، کسب‌و‌کار حمل‌و‌نقل مسیر‌های آبی داخلی با رقابت‌های شدیدی رو‌به‌رو شد. یان به دلیل بیش از یک دهه کار سنگین دچار کمر‌درد‌ شدیدی شده بود. آنها تصمیم گرفتند در خشکی ساکن شوند اما پس از چند سال دوباره تصمیم گرفتند در قایق زندگی کنند. وقتی زندگی روی قایق هم برای آنها دشوار شد به ون کمپر برای سفر روی آوردند.

یان در سال ۲۰۰۳ کمر خود را جراحی کرد اما وضعیتش بهتر نشد. او مدام از مسکن‌های قوی استفاده می‌کرد و دیگر نمی‌توانست کار کند اما الس همچنان به تدریس در مدرسه ادامه می‌داد. گاهی با هم درباره مرگ‌ اختیاری حرف می‌زدند.

یان به خانواده‌اش گفته بود که با وجود محدودیت‌های فیزیکی نمی‌خواهد چندان طولانی در این جهان بماند. در همین زمان بود که این زوج با سازمان ان‌وی‌وی‌ای، سازمان «حق انتخاب مرگ» در هلند آشنا شدند.

یان می‌گوید: «وقتی ناچار باشی مدام مقدار فراوانی دارو مصرف کنی مثل مرده‌ متحرک زندگی می‌کنی. با دردی که من می‌کشم و با توجه به بیماری الس ما به این نتیجه رسیدیم که بهتر است تمامش کنیم». وقتی یان می‌گوید «تمامش کنیم» منظورش این است که «به زندگی خود پایان دهند».
یان و پسرش در سال ۱۹۸۲در سال ۲۰۱۸ الس بازنشسته شد. او در تمام سال‌ها نشانه‌های دمانس داشت اما در برابر رفتن به پزشک مقاومت می‌کرد شاید چون شاهد زوال تدریجی و مرگ پدرش بر اثر ابتلا به بیماری آلزایمر بود. تا اینکه به مرحله‌ای رسید که دیگر نمی‌توانست نشانه‌های بیماری را نادیده بگیرد.

در ماه نوامبر ۲۰۲۲ پس از تشخیص دمانس، الس برافروخته از مطب دکتر بیرون آمد و بدون توجه به همسر و پسرش آنجا را ترک کرد.

یان به یاد می‌آورد: «او درست مثل یک گاو خشمگین و عصبانی شده بود».

پس از آنکه الس دریافت بیماری‌اش بهبود پیدا نمی‌کند همراه با یان و پسرشان درباره اتانازی (مرگ اختیاری) دو‌نفره صحبت کردند به این ترتیب زندگی هر دو آنها هم‌زمان به پایان می‌رسید.

در هلند اتانازی یا مرگ‌ اختیاری و کمک به خودکشی در صورت تقاضای داوطلبانه افراد و ابتلای آنها به بیماری‌های رنج‌آور جسمی یا روانی که از نظر پزشکان «تحمل‌ناپذیر» تشخیص داده شود و امید بهبود وجود نداشته باشد، قانونی است. هر فرد که درخواست مرگ‌ اختیاری کند دو پزشک به او رسیدگی می‌کنند و پزشک دوم بر اعتبار و صحت کار پزشک اول نظارت می‌کند.

در سال ۲۰۲۳ در هلند ۹۰۶۸ نفر مرگ‌ اختیاری را انتخاب کردند که حدود ۵٪ از کل میزان مرگ‌و‌میر این کشور است و در این میان ۳۳ مورد مرگ‌ اختیاری دو‌نفره یعنی ۶۶ نفر بوده است. این موارد پیچیده‌تر است چون اگر فقط یکی از دو شریک زندگی دچار دمانس باشد ممکن است نتوانند رضایت برای انجام مرگ‌ اختیاری دو‌نفره را کسب کنند.

دکتر رزماری فون بروخیم، پزشک متخصص سالمندان و اخلاق‌شناس در مرکز پزشکی اراسموس در روتردام می‌گوید:«بسیاری از پزشکان حتی فکرش را هم نمی‌کنند که برای بیمار مبتلا به دمانس مرگ‌ اختیاری اجرا کنند».

این وضعیت پزشک عمومی یان و الس بود. این عدم تمایل پزشکان به این کار را می‌توان در آمار مرگ‌ اختیاری مشاهده کرد. از هزار نفر که در سال ۲۰۲۳ فوت کرده‌اند ۳۳۶ نفر مبتلا به دمانس بوده‌اند. چگونه پزشکان می‌توانند الزام قانونی «درد تحمل‌ناپذیر» را در مورد بیماران مبتلا به دمانس ارزیابی کنند؟

دکتر فون بروخیم توضیح می‌دهد که برای بسیاری افراد در مراحل اولیه دمانس هیچ قطعیتی درباره چگونگی پیشرفت بیماری وجود ندارد تا بتوانند درباره پایان دادن به زندگی خود فکر کنند.

«آیا من نمی‌توانم کارهای مهمی را که می‌خواهم انجام دهم؟ آیا دیگر نمی‌توانم اعضای خانواده‌ام را بشناسم؟ اگر بتوانید این موضوع را به خوبی تشریح کنید و این وضعیت برای هر دو پزشک قابل‌ درک باشد هم کسی که می‌خواهد مرگ‌ اختیار را اجرا کنند و هم پزشکی که بر روال کار نظارت می‌کند و متخصص ارزیابی توانایی‌های ذهنی است، همین هراس موجود از آنچه ممکن است بر سر شما بیاید می‌تواند دلیل قابل‌قبولی برای انجام اتانازی یا مرگ‌ اختیاری باشد».
دو تصویر الس در سال‌های جوانی، بیماری دمانس او در نوامبر ۲۰۲۲ تشخیص داده شدچون پزشک عمومی آنها نمی‌خواست این کار را انجام دهد یان و الس با کلینیک اتانازی سیار به نام مرکز تخصصی اتانازی تماس گرفتند. این مرکز سال گذشته بر ۱۵٪ از مرگ‌های اختیاری در هلند نظارت کرده است و به طور متوسط حدود یک سوم از درخواست‌هایی که دریافت می‌کند را انجام می‌دهد.

در مواردی که زوج بخواهند با هم به زندگی خود پایان دهند پزشکان باید اطمینان پیدا کنند که یکی از دو نفر تحت تأثیر دیگری قرار نگرفته باشد.

دکتر برت کایزر در دو مورد مرگ‌ اختیاری دو‌نفره شرکت کرده است اما او زوج دیگری را هم به خاطر می‌آورد که آنها مشکوک شدند که مرد همسر خود را به این کار وادار کرده است. در دیدار بعدی دکتر کایزر تصمیم می‌گیرد که با زن به تنهایی صحبت کند.

دکتر کایزر توضیح می‌دهد که زن به‌خوبی از بیماری شدید همسرش آگاه بود اما هیچ قصد نداشت همراه با او بمیرد «او گفت من برنامه‌های مختلفی برای آینده دارم...! »

جریان مرگ‌ اختیاری متوقف شد و مرد هم بر اثر بیماری فوت کرد و همسرش هنوز زنده است.

دکتر تئو بوئر، استاد اخلاق پزشکی در دانشگاه علوم دینی پروتستان یکی از معدود منتقدان اتانازی یا مرگ‌ اختیاری در هلند است و معتقد است با ارائه درمان‌های تسکینی بیشتر اوقات نیازی به این کار وجود ندارد. «من می‌توانم بگویم قابل‌ قبول است که پزشکان مرگ‌ اختیاری انجام دهند اما باید فقط در موارد استثنایی این کار صورت گیرد».

آنچه باعث نگرانی دکتر بوئر شده است تأثیر مرگ‌های اختیاری دو‌نفره است به‌ویژه پس از آنکه یکی از نخست‌وزیران سابق هلند و همسرش اوایل امسال تصمیم گرفتند به این صورت به زندگی خود خاتمه دهند و در سراسر جهان به سر‌خط خبرها تبدیل شد.

دکتر بوئر می‌گوید: «در سال گذشته شاهد چندین مورد مرگ‌ اختیاری دو‌نفره بودیم و تمایل عمومی برای قهرمان‌سازی از این اقدام وجود دارد و تابوی قتل عمد که به تدریج از بین می‌رود به‌ویژه وقتی پای مرگ‌ اختیاری دو‌نفره به میان می‌آید».

یان و الس می‌توانند تا مدتی نامعلوم در ون کمپر خود زندگی کنند. آیا آنها احساس می‌کنند ممکن است خیلی زود بمیرند؟

الس می‌گوید: «نه نه نه من نمی‌توانم شاهد چنان وضعیتی باشم».

همسرش می‌گوید: «من زندگی‌ام را کرده‌ام دیگر نمی‌خواهم زجر بکشم. ما زندگی خود را کرده‌ایم و دیگر پیر شده‌ایم. فکر می‌کنیم بهتر است دیگر به این زندگی خاتمه دهیم».

یک نکته دیگر هم وجود دارد. پزشکان الس را معاینه کردند و گفتند او هنوز خودش می‌تواند تصمیم بگیرد که می‌خواهد بمیرد یا به زندگی ادامه دهد اما وقتی بیماری دمانس او پیشرفته‌تر شود دیگر نمی‌تواند خودش در این مورد تصمیم بگیرد.

هیچ‌کدام از این ماجرا‌ها برای پسر یان و الس آسان نبود.

یان توضیح می‌دهد: «معلوم است که دلت نمی‌خواهد والدینت بمیرند به همین دلیل پسرمان با چشمانی اشک‌بار گفت روز و روزگار بهتری از راه می‌رسد همینطور است اما نه برای من». الس هم احساس مشابهی دارد.

«راه ‌حل دیگری وجود ندارد».
روز عروسی الس و یان در سال ۱۹۷۵پیش از روز قرار با پزشکان برای انجام اتانازی الس و یان و پسر و نوه‌هاشان با هم بودند. یان مثل همیشه با واقع‌بینی می‌خواست ویژگی‌های ون کمپرش را توضیح دهد تا بتواند برای فروش آماده شود.

پسر آنها می‌گوید: «سپس با مادرم به ساحل رفتیم و قدم زدیم. بچه‌ها بازی می‌کردند. با هم می‌گفتیم و می‌خندیدیم... روز عجیبی بود».

«به خاطر می‌آورم شب همه با هم شام خوردیم و من از تماشای شام آخری که با هم می‌خوردیم اشک در چشمانم جمع شده بود».

روز دوشنبه صبح همه در کلینیک ویژه جمع شدیم. دوستان صمیمی این زوج هم آمده بودند و همچنین برادران یان و الس و عروس و پسرشان هم بودند.

او می‌گوید: «ما دو ساعت با هم بودیم، پیش از اینکه پزشکان بیایند ما از خاطرات مشترک می‌گفتیم... و به موسیقی گوش سپرده بودیم».

آهنگ آیدل‌وایلد از گروه تراویس برای الس و اینجا، آنجا همه‌جا از گروه بیتلز برای یان پخش شد.

پسر آنها می‌گوید: «نیم ساعت آخر خیلی سخت بود. پزشکان آمدند و همه چیز خیلی سریع اتفاق افتاد آنها کار معمول خودشان را انجام دادند و فقط چند دقیقه طول کشید».

الس فون لینینگن و یان فابر به کمک پزشکان و تجویز داروی کشنده همراه با یکدیگر روز دوشنبه سوم ماه ژوئن ۲۰۲۴ جان باختند.

ماشین کاروان آنها هنوز برای فروش گذاشته نشده است. پسر یان و الس تصمیم گرفته است که آن را مدتی نگه دارد و همراه با همسر و فرزندانش با آن به تعطیلات بروند. او می‌گوید: «سرانجام آن را می‌فروشم اول می‌خواهم همراه با آن خاطراتی با خانواده‌ام بسازم».