روز جهانی بدون دخانیات؛ سیگاری‌ترین کشورهای دنیا کدامند، جایگاه ایران کجاست؟

همه ساله ۳۱ ماه مه روز جهانی بدون دخانیات است. امسال نیز سازمان جهانی بهداشت و پیشگامان بهداشت عمومی از سراسر جهان گرد هم آمدند تا درباره تاثیرات مخرب مصرف دخانیات آگاهی رسانی کنند. اما مردم کدام کشورها دخانیات بیشتری مصرف می‌کنند؟

این روز سال ۱۹۸۷ توسط سازمان جهانی بهداشت با هدف افزایش آگاهی عمومی نسبت به خطرات مصرف دخانیات که هر ساله باعث مرگ ۸ میلیون نفر می‌شود، به عنوان روز جهانی بدون دخانیات نام‌ گذاری شد.

با وجود این‌که آگاهی عمومی نسبت به خطرات مصرف دخانیات افزایش پیدا کرده و دولت‌ها هرسال درباره عوارض آن هشدار می‌دهند اما همچنان بیش از یک میلیارد فرد سیگاری در جهان وجود دارد. داده‌ها می‌گویند مردم کشورهای جنوب شرق آسیا و اروپا بیشترین مصرف کنندگان دخانیات در جهان هستند.

براساس آمار سازمان جهانی بهداشت در حال حاضر ۱.۲۵ میلیارد فرد سیگاری در سراسر جهان وجود دارد که از این تعداد ۸۰ درصد آن‌ها در کشورهای با درآمد کم یا متوسط ​​زندگی می‌کنند.

داده‌های مربوط به سازمان جهانی بهداشت و بانک جهانی در سال ۲۰۲۰، حاکی از آن است که بالاترین میزان افراد سیگاری با رقمی حدود ۲۶.۵ درصد در کشورهای جنوب شرق آسیا زندگی می‌کنند و پس از آن اروپا با ۲۵.۳ درصد قرار دارد. اروپا همچنین با حدود «دو برابر میانگین جهانی» رکورددار بیشترین زنان سیگاری در جهان است.
سیگاری‌ترین کشورهای جهان
جزیره نائورو، واقع در اقیانوسیه در صدر رتبه بندی آمارهای سازمان جهانی بهداشت قرار دارد، براساس این داده‌ها حدود ۴۸.۵ درصد مردم این کشور یعنی تقریبا نیمی از جمعیت آن سیگاری هستند.

میانمار با حدود ۴۴.۱ درصد جمعیت سیگاری در رتبه دوم و کشور کیریباتی با ۴۰.۶ درصد در رتبه سوم قرار گرفته است.

کشور صربستان با ۳۹.۸ درصد جمعیت سیگاری در اروپا جایگاه اول و در جهان در جایگاه چهارم قرار دارد. پاپوآ گینه نو نیز با ۳۹.۳ درصد فرد سیگاری در کشورش، جایگاه پنجم جهان را به خود اختصاص داده است.

فرانسه در این رده بندی با ۳۳.۴ درصد جمعیت سیگاری پس از یونان (۳۳.۵ درصد) و بالاتر از لیتوانی (۳۲ درصد) در جایگاه نوزدهم قرار دارد. بر اساس مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۲ توسط بهداشت عمومی فرانسه بر روی افراد سیگاری روزانه ۱۸ تا ۷۵ سال انجام گرفت، مردان (۲۷.۴ درصد) بیشتر از زنان (۲۱.۷ درصد) تحت تاثیر سیگار قرار می‌گیرند.
مصرف سیگار در ایران
براساس آخرین مطالعه وضعیت مصرف دخانیات ایران در سال ۱۴۰۰، حدود ۱۴ درصد جمعیت کشور مصرف کننده محصولات دخانی هستند که در این میان ۹.۳۳ سیگار  و ۴.۵ درصد نیز مصرف کننده قلیان هستند. بنابر نتایج این مطالعه، ۴.۴ درصد زنان ایرانی دخانیات مصرف می‌کنند که ۰.۷۷ درصد آنها سیگاری هستند  و ۳.۶۴ درصد نیز قلیان استعمال می‌کنند.

این مطالعه همچنین نشان می‌دهد، ۲۵.۸۸ درصد مردان ایرانی از محصولات دخانی استفاده می‌کنند که از این میزان، ۱۹.۹۵ درصد سیگار و ۵.۵۶ درصد قلیان می‌کشند.  

بنابر اعلام وزارت بهداشت ایران میزان دخانیات طی سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ میان مردان و زنان به ترتیب ۳ و ۱۱ درصد افزایش یافته است.
کاهش مصرف دخانیات
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، تعداد سیگاری‌ها در سراسر جهان بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۲ کاهش یافته است. از هر پنج بزرگسال در سراسر جهان یک نفر دخانیات مصرف می‌کند، در حالی که این رقم در آغاز هزاره، یک نفر به ازای هر سه نفر است. در مجموع جمعیت افراد سیگاری در ۱۵۰ کشور کاهش یافته است. برزیل یکی از نمونه‌های بارز در این زمینه است، جمعیت افراد سیگاری در این کشور از سال ۲۰۱۰ تاکنون بیش از یک سوم کاهش یافته است.

در مقابل شش کشور دیگر از جمله کنگو، مصر، اندونزی، اردن، عمان و مولداوی در پانزده سال گذشته شاهد افزایش جمعیت افراد سیگاری‌ بوده‌اند.
حفاظت از کودکان در برابر دخانیات
سازمان جهانی بهداشت «حفاظت از کودکان در برابر مداخلات صنعت دخانیات» را به عنوان شعار امسال انتخاب کرده است و از دولت‌ها می‌خواهد سیاست‌هایی را اتخاذ کنند که از جوانان در برابر صنعت دخانیات و صنایع مرتبط محافظت کند. اگرچه به لطف تلاش‌ پیشگامان بهداشت عمومی استعمال دخانیات طی سال‌های گذشته کاهش یافته است، اما محافظت از این گروه‌ آسیب‌پذیر نیازمند تلاش بیشتری است.

طبق داده‌ها سال ۲۰۲۲ سازمان جهانی بهداشت، دست کم ۳۷ میلیون جوان ۱۳ تا ۱۵ ساله در سراسر جهان به مصرف تنباکو روی آورده بودند. این رقم در اروپا برای پسران ۱۱.۵ درصد و برای دختران ۱۰.۱ درصد تخمین زده شده است.
صنعت دخانیات و جوانان
صنعت تنباکو برای ادامه کسب درآمد‌های میلیارد دلاری باید برای میلیون‌ها مشتری که بسیاری از آنها هر ساله جان خود را از دست می‌دهند یا به هر دلیلی از جمله منع پزشکی سیگار را ترک می‌کند، جایگزینی پیدا کند.

این صنعت به همین خاطر برای دستیابی به این هدف، تلاش می‌کند تا محیطی مساعد برای پذیرش محصولات دخانی توسط نسل جدید ایجاد کند.

صنعت تنباکو همچنین  از طریق شبکه‌های اجتماعی و پلت‌فرم‌های پرمخاطب در حال توسعه محصولات و تاکتیک‌های تبلیغاتی خود است. جایی که کودکان و نوجوانان به صورت روزانه در آن فعالیت می‌کنند.

محبوبیت محصولاتی مانند سیگارهای الکترونیکی و کیسه‌های نیکوتین در بین جوانان رو به افزایش است. آمارها نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۲ میلادی حدود ۱۲.۵ درصد از نوجوانان در اروپا سیگار الکترونیکی مصرف کرده‌اند، در حالی که این رقم در بزرگسالان ۲ درصد بوده است. در برخی از کشورهای منطقه، میزان استفاده از سیگار الکترونیکی در میان کودکان مدرسه‌ای ۲ تا ۳ برابر بیشتر از میزان مصرف سیگار است.

صنعت دخانیات عمداً به جوانان اعتیاد مرگبار می‌فروشد، به همین دلیل است که روز جهانی بدون دخانیات در سال ۲۰۲۴ از دولت‌ها و پیشگامان کنترل دخانیات می‌خواهد تا از نسل بعدی در مقابل این خطرات محافظت کنند.