آیا ایران به عمد اردن را داخل درگیری با اسرائیل کشاند؟

سرنگونی پهپادهای ایرانی باعث خشم خیلی‌ها از اردن شدبی بی سی: اردن در میان درگیری ایران و اسرائیل گرفتار شده است و گزارش‌هایی که از نقش این کشور در انهدام موشک‌هایی که ایران در روز ۱۳ آوریل به طرف اسرائیل پرتاب کرد منتشر شد باعث عصبانیت مردم در داخل و باقی دنیای عرب شد.

این کشور پادشاهی تلاش کرده است که نقشی متوازن به خود بگیرد و برای همین اعلام کرده است که هدفش دفاع از حریم و مردمش است. با این حال، موضع و اطلاعیه‌های رسمی این کشور در ابتدا گنگ به نظر می‌رسید، و همین فضا را برای گمانه‌زنی در فضای مجازی باز گذاشت تا خیلی‌ها بگویند که این کشور با کمک به دفع این حمله در عمل طرف اسرائیل را گرفته است.

این عملکرد با موضع محتاطانه دیگر کشورهای عربی که در پی این حمله دعوت به «خویشتن‌داری» می‌کردند و مستقیما نیز ایران را محکوم نمی‌کردند در تضاد بود.

حمله تلافی‌جویانه روز ۱۳ آوریل تهران – نخستین حمله مستقیمش به اسرائیل – پاسخی بود به حمله روز ۱ آوریل به کنسولگری این کشور در دمشق که اسرائیل مظنون اصلی آن است. در این حمله هفت فرمانده و مستشار سپاه پاسداران از جمله یک فرمانده ارشد نیروی قدس کشته شدند.
موضع رسمی اردن چیست؟
در پی انتشار چند اطلاعیه رسمی گنگ، اردن بالاخره پذیرفت که در دفع حمله ایران به اسرائیل دست داشته است.

ایمن صفدی، وزیر خارجه اردن، در کنفرانس خبری مشترکی با همتای آلمانی خود در روز ۱۶ آوریل گفت «ما با چیزی برخورد کردیم که عقیده داریم تهدیدی برای امنیت شهروندانمان است، و همان‌طور که با پهپادهای ایرانی برخورد کردیم، با پهپادهای اسرائیلی نیز برخورد خواهیم کرد.»

او در ادامه تاکید کرد اردن «خواهان افزایش تنش در منطقه نیست، و صحنه درگیری و جنگ داخلی نیز نخواهد بود.»

وبسایت پرمخاطب خبرنی هم به نقل از ملک عبدالله، پادشاه اردن، تاکید کرد که کشورش «عرصه جنگ هیچ طرفی نخواهد شد». او این حرف‌ها را هنگام بازدید از شهر مفرق در شمال کشور به زبان آورد.

این صحبت‌ها با گفته‌های پیشین که پس از حمله ایران مطرح شده بودند فرق دارند، چرا که در آن گفته‌ها حرفی در تایید دست داشتن جنگنده‌های اردنی در انهدام پهپادهای ایرانی در حریم هوایی اردن یا اجازه به اسرائیل برای استفاده از این حریم هوایی برای انهدام این پهپادها زده نشده بود.

با این که هنوز مشخص نیست که اردن تا چه اندازه با نیروهای آمریکایی یا اسرائیلی در دفع تهاجم پهپادی ایران همکاری کرد، رسانه‌های اسرائیلی گزارش داده‌اند که نیروی هوایی اردن در بی‌اثر کردن تهاجم ایرانی‌ها و سرنگونی پهپادهایشان نقش داشت.
چه چیز باعث تنش با ایران شد؟
در پی این حمله، تنش میان ایران و اردن به تدریج افزایش یافته است. ایران پیش از این به همسایگانش هشدار داده بود که به هر گونه اقدامی علیه ایران که از خاک این کشورها توسط آمریکا یا اسرائیل صورت بگیرد «پاسخ مناسب» خواهد داد.

اردن روز ۱۴ آوریل سفیر ایران را به خاطر آن چه که آقای صفدی «بیانات توهین‌آمیز» رسانه‌های ایرانی درباره اردن توصیف کرد فرا خواند.

اما با این که ایران تلاش کرد که تنش با اردن را بی‌اهمیت جلوه دهد، گزارش‌هایی که در رسانه‌های عرب منتشر شد نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی از روی عمد اردن را به داخل درگیری با اسرائیل کشیده است.

رامز حمصی، در وبسایت الحل نوشت که این حمله از نیت ایران به «کشیدن ناخواسته اردن به خط مقدم درگیری بین ایران و اسرائیل» پرده برداشت.

گزارش‌های دیگر نیز به گفته‌هایی غیررسمی در این باره که «اردن هدف بعدی است» اشاره کردند، گفته‌هایی که به فرماندهان سپاه پاسداران نسبت داده می‌شوند.

در این بین، حامیان حکومت در ایران با برگزاری تجمعی در برابر سفارت اردن در تهران این کشور را بابت «همکاری با کشورهای مستکبر و رژیم صهیونیستی» محکوم کردند.
روایت رسانه‌های اردنی چیست؟
از حمله ایران به بعد، نام این کشور بیش از ۱۶ هزار بار در فضای رسانه‌ای اردن مطرح شده است که عمدتا به خبرهای این حمله و پیامدهایش و همچنین موضع رسمی این کشور مربوط بودند.

سه روایت اصلی در رسانه‌های اردنی مطرح شد: این درگیری تلاش اسرائیل است برای کشاندن منطقه به جنگی فراگیرتر، اردن حق دارد از حریم خود دفاع کند، و این مناقشه فقط باعث پرتی حواس‌ها از اولویت اصلی می‌شود که همان پایان دادن به جنگ در غزه است.

در پی بالا گرفتن انتقادها در اینترنت، بسیاری از مفسران اردنی از موضع این کشور دفاع کردند، دفاعی که بعضا با لحن ضدایرانی نیز همراه بود.

ناصر بن ناصر، رئیس موسسه علمی خاورمیانه برای امنیت که در عمان مستقر است از حق حاکمیت ملی اردن دفاع کرد و در شبکه ایکس نوشت: «تهاجم ایران عمدتا نمایش بود و مقاصد سیاسی و نه نظامی را دنبال می‌کرد. حالا باید منتظر پاسخ نمایشی اسرائیل بمانیم. به نظر می‌رسد که این منطقه گروگان سیاست داخلی ایران و اسرائیل و نیاز رهبران این دو کشور به حفظ آبرو است.»

طاهر عدوان، نویسنده اردنی و وزیر سابق، نیز نوشت که گسترش مناقشه فعلی «تصمیم» بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، بود که با بمباران کنسولگری ایران در دمشق آغاز شد.

آقای عدوان اضافه کرد که آقای نتانیاهو با این افزایش تنش دو هدف را دنبال می‌کند، از جمله «پرت کردن حواس دنیا و رسانه‌های جهانی از جنایت‌های جنگی و نسل‌کشی در غزه» و «کشاندن ایالات متحده و اروپا به یک درگیری نظامی با ایران و تلاش برای ایجاد ائتلافی میان غرب و جهان عرب در ضدیت با تهران».

در این بین، عامر سبایله، تحلیلگر و ستون‌نویس، اظهار کرد که اسرائیل می‌خواهد این درگیری را «طولانی» کند تا بلکه جمهوری‌خواه‌ها در آمریکا به قدرت برسند.
اما احساسات عمومی در اردن چیست؟بعضی از کاربران فضای مجازی پادشاه اردن را متهم کردند که به منافع اسرائیل و غرب خدمت می‌کند
به گفته آژانس امدادرسانی و کاریابی برای آوارگان فلسطینی در خاور نزدیک (اونروا) حدود ۳ میلیون مهاجر فلسطینی در اردن زندگی می‌کنند که حدود ۲ میلیون نفرشان پناهنده محسوب می‌شوند.

این ترکیب جمعیتی باعث شده است که این کشور همیشه شاهد تمایلات فلسطین‌ دوستانه در بین مردم باشد، عاملی که در بروز چند تجمع بزرگ اعتراضی در پی حمله ۷ اکتبر حماس به اسرائیل نقش داشت.

امان، پایتخت اردن، از حدود یک ماه پیش شاهد تجمعات بزرگ ضداسرائیل در نزدیکی سفارت این کشور بوده است. خواست این تجمعات قطع کامل روابط با اسرائیل است.

وبسایت شبکه خبری الجزیره روز ۲۷ مارس خبر دارد که پلیس ضدشورش مانع رسیدن معترضان به سفارت شده است، و به نقل از شاهدان گفت که پلیس با استفاده از باتون معترضان را به عقب رانده و بسیاری را دستگیر کرده است.

بیشتر گروه‌های برگزارکننده این اعتراض‌ها، از جمله «حزب همکاری و رستگاری» و «انجمن ملی برای حمایت از مقاومت»، مشخصا در برابر حمله ایران سکوت کردند.

از طرف دیگر، ائتلافی از احزاب ملی‌گرا و چپ‌گرا واکنش ایران را «حقی مشروع» خواند، اما «نقض هر گونه» حاکمیت ملی اردن را قویا رد کرد.

عده‌ای از کاربران شبکه‌های اجتماعی، اما، از موضع اردن ابراز ناراحتی کردند و آن را «خیانت» خواندند.
افزایش تنش‌ها چه تاثیری می‌تواند بر روابط با اسرائیل بگذارد؟
رابطه اردن و اسرائیل گذشته ظریفی دارد که پر از فراز و نشیب است.

با وجود امضای قرارداد صلح با اسرائیل، اردن بر نیاز به اجرای راه‌حل دو کشوری برای پایان دادن به مناقشه اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها تاکید می‌کند و در جنگ غزه نیز از «نقض قوانین بین‌المللی» توسط اسرائیل انتقاد کرده است.

اردن در عین حال از راستگراترین دولت تاریخ اسرائیل و نحوه برخوردش با مساله بیت المقدس ابراز نگرانی کرده است، و ملک عبدالله هم هشدار داده است که کشورش با «افراطی‌هایی» که می‌خواهند جایگاه این کشور به عنوان خادم رسمی مکان‌های مقدس بیت المقدس را به چالش بکشند برخورد می‌کند.

با این حال، به نظر نمی‌رسد جنگ غزه به تعهد اردن به قرارداد صلح با اسرائیل خدشه وارد کرده باشد. حمله به کنسولگری ایران در دمشق هم چنین نتیجه‌ای نداشت.

آقای صفدی در اطلاعیه‌ای که اخیرا منتشر کرد توافق صلح با اسرائیل را «منشاء قدرت» برای اردن توصیف کرد و گفت که «در خدمت منافع کشور بوده است.»