ماجرای دهشتناک«بردگی زنان در عمان»؛ گروه واتس‌اپی که زنان قاچاق‌شده را نجات داد

بی بی سی: بخش آفریقای بی‌بی‌سی در تحقیقاتش دریافت که چگونه یک گروه واتس‌اپ به نجات بیش از ۵۰ زن اهل مالاوی کمک کرد که برای کار در شرایطی شبیه بردگی به عمان برده شده بودند.

    هشدار: جزئیات این داستان شاید برای بعضی‌ها ناراحت‌کننده باشد.

تجربه آزارهایی را که دیده است برای ما بازگو می‌کند اما گریه امانش نمی‌دهد. زنی ۳۲ ساله است که به امید زندگی بهتر به عمان رفت و در آنجا به عنوان پیش‌خدمت مشغول کار شد.

جورجینا، مثل بقیه زن‌هایی که قاچاق شده بودند، هنگام مصاحبه با بی‌بی‌سی فقط از اسم کوچکش استفاده می‌کند. فکر می‌کرد که قرار است به عنوان راننده در دوبی کار کند. او پیش از آن مالک کسب‌وکاری کوچک در لیلونگوه، پایتخت مالاوی، بود و وضع بدی نداشت، تا این که روزی نماینده یک بنگاه کاریابی سراغش رفت و گفت که می‌تواند در خاورمیانه درآمد بسیار بیشتری داشته باشد.

تنها وقتی که هواپیما در فرودگاه مسقط، پایتخت عمان، به زمین نشست متوجه شد که گول خورده است و در ادامه گرفتار خانواده‌ای شد که ساعت‌های طولانی، هفت روز هفته، از او کار می‌کشیدند.

هنگامی که با جزئیات از این که روزها تنها دو ساعت می‌خوابید تعریف می‌کند می‌گوید «به جایی رسیدم که دیگر طاقتش را نداشتم.»

بعد از مدتی کوتاه رئیسش او را مجبور به رابطه جنسی کرده و تهدیدش کرده بود که اگر حرفی بزند او را خواهد کشت.

جورجینا می‌گوید «فقط او نبود. دوستانش را هم می‌آورد و بعد از آن‌ها پول می‌گرفت.»

با سختی راجع به این که مجبور به آمیزش جنسی مقعدی شده بود حرف می‌زند: «آسیب جدی دیدم. روح و روانم از هم پاشید.»

تخمین زده می‌شود که در کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس حدود دو میلیون کارگر خانگی زن وجود دارد. نتایج نظرسنجی سازمان خیریه «دو بولد» از ۴۰۰ زن در عمان که در گزارش قاچاق انسان وزارت خارجه ایالات متحده در سال ۲۰۲۳ منتشر شد نشان داد که تقریبا همگی قربانی قاچاق انسان بودند.

حدود یک سوم گفتند که مورد آزار جنسی قرار گرفته‌اند. نیمی هم گفتند که مورد آزار جسمی و تبعیض قرار گرفته‌اند.

جورجینابعد از چند هفته که امید خود را از دست داده بود با نوشتن متنی در فیسبوک درخواست کمک کرد.

هزاران کیلومتر دورتر در ایالت نیوهمشایر آمریکا، پیلیلانی مومبه نیونی، که اهل مالاوی است و فعال شبکه‌های اجتماعی، متن او را دید و بررسی وضعیتش را شروع کرد.

با جورجینا تماس گرفت و برای حفظ امنیتش متن اولیه را از فیسبوک پاک کرد و شماره واتساپش را به او داد، شماره‌ای که در عمان دست‌به‌دست شد. خیلی زود متوجه شد که مشکل بزرگتر از این حرف‌ها است.

او به بی‌بی‌سی گفت «جورجینا اولین قربانی بود. بعد شد دو دختر، سه دختر، چهار دختر. آن وقت بود که با خودم گفتم بهتر است یک گروه واتساپی درست کنم چون انگار مساله قاچاق انسان در میان است.»

بیش از ۵۰ زن مالاویایی که به عنوان پیش‌خدمت در عمان کار می‌کردند به این گروه پیوستند.

چیزی نگذشت که این گروه پر شد از پیام‌های صوتی و تصویری بعضا بسیار آزاردهنده درباره شرایط وحشتناکی که این زن‌ها باید تحمل می‌کردند. خیلی‌هایشان مجبور شده بودند که در همان بدو ورود گذرنامه‌های خود را تحویل بدهند تا نتوانند از کشور خارج شوند. بعضی‌ها مجبور شده بودند برای فرستادن این پیام‌های التماس خود را در توالت مخفی کنند.

به گفته یکی از آن‌ها «حس می‌کنم در زندان‌ام... ما هیچ وقت نمی‌توانیم فرار کنیم.» دیگری گفته بود «جانم واقعا در خطر است.»

خانم نیونی تصمیم گرفت که با خیریه‌هایی که در مالاوی روی قاچاق انسان کار می‌کنند تماس بگیرد و به این شکل با اکاترینا پوراس سیوولوبووا، بنیان‌گذار خیریه دو بولد، مستقر در یونان، آشنا شد.

این سازمان با گروهی از کارگران مهاجر در کشورهای عرب خلیج فارس کار می‌کند تا با شناسایی قربانیان قاچاق انسان یا کار اجباری بتواند با مذاکره با کارفرماهایشان آن‌ها را آزاد کند.

خانم سیوولوبووا به بی‌بی‌سی گفت که «کارفرما به بنگاه کاریابی پول می‌دهد تا برایش کارگر خانگی پیدا کند. یک چالش متداول این است که کارفرما یا بنگاه کاریابی به ما می‌گوید که اول پول من را پس بدهید تا بگذارم برود.»

«قوانین موجود در عمان به کارگر خانگی اجازه نمی‌دهد که بدون موافقت کارفرما جایی برود. نه می‌تواند شغلش را عوض کند و نه می‌تواند از کشور خارج شود – اصلا هم مهم نیست که چه رفتاری با آن‌ها می‌شود.»

در خاورمیانه به این نظام کاری می‌گویند «کفالت» که کارگر را برای مدت قراردادش به کارفرما وابسته می‌کند.

کمیسیون ملی مبارزه با قاچاق انسان عمان به بی‌بی‌سی گفت که رابطه کارفرما و کارگر خانگی قراردادی است – و اختلافاتی که حل نشوند، ظرف یک هفته به دادگاه ارجاع داده می‌شوند.

این کمیسیون اضافه کرد که کارفرما حق ندارد «هیچ شکلی از کار اجباری را به کارگر تحمیل کند و نمی‌تواند بدون اجازه کتبی کارگر، گذرنامه و مدارک شخصی او» را پیش خود نگه دارد.

بعد از سه ماه اقامت در مسقط، جورجینا توانست در ژوئن ۲۰۲۱ با کمک خانم نیونی و شخصی در عمان به مالاوی برگردد.

خانم نیونی می‌گوید که «پس از این که به جورجینا کمک کردم خیلی عصبانی بودم و داشتم دیوانه می‌شدم.»

او توانست با استفاده از پرونده جورجینا در مالاوی دست به اطلاع‌رسانی بزند – و دولت برای ورود به این مساله تحت فشار قرار گرفت.

مرکز ابتکارهای دموکراتیک و توسعه اقتصادی، سازمانی خیریه در مالاوی، کارزاری برای نجات کسانی که در عمان گرفتار شده بودند راه انداخت و از مقامات خواست که این زن‌ها را به خانه برگردانند.

بلسینگز یکی دیگر از زن‌های عضو گروه واتساپی خانم نیونی بود. او که ۳۹ سال دارد در دسامبر ۲۰۲۲ به مسقط سفر کرد و چهار فرزندش را در لیلونگوه به استولیا، خواهرش، سپرد.

او هنگام کار در آشپزخانه محل کارش دچار سوختگی شدید شد ولی کارفرمایش حاضر نشد به او اجازه دهد که به مالاوی برگردد.

استولیا به بی‌بی‌سی گفت که « وقتی می‌گویم خواهرم داشت از شدت سوختی جان می‌داد اصلا اغراق نمی‌کنم. یادم می‌آید که خواهرم می‌گفت برای زندگی بهتر به اینجا آمدم اما اگر مردم لطفا از بچه‌هایم مراقب کن.»
استولیا (چپ) و بلسینگ (راست) در فرودگاه
دوباره بلسینگ و خانواده‌اش آکنده از فضای احساسی در فرودگاه لیلونگوه، اکتبر سال گذشتهاستولیا شروع کرد به چانه‌زنی برای بازگرداندن خواهرش به خانه. بنگاه کاریابی ابتدا به عصبانیت به خانواده گفت که بلسینگز مرده است، اما این حرف دروغ بود و او بالاخره در اکتبر پارسال با کمک دولت مالاوی پیش خانواده‌اش برگشت.

بلسینگز بعد از بازگشت به بی‌بی‌سی گفت که «اصلا فکر نمی‌کردم که زمانی برسد که بتوانم خانواده‌ام و بچه‌هایم را ببینم. نمی‌دانستم که روی زمین انسان‌هایی هستند که با دیگران مثل برده رفتار می‌کنند.»

دولت مالاوی که با سازمان دو بولد نیز همکاری کرده است می‌گوید که برای بازگرداندن ۵۴ زن از عمان بیش از ۱۶۰ هزار دلار هزینه کرده است.

اما آیدا چیوالو ۲۳ ساله در تابوت به خانه برگشت. پس از مرگش در عمان نه مورد کالبدشکافی قرار گرفت و نه درباره مرگش تحقیقی شد.

مقامات عمانی گفتند که وزارت کار در سال ۲۰۲۲ هیچ شکایتی از کارگران خانگی اهل مالاوی دریافت نکرده بود و در سال ۲۰۲۳ هم تنها یک مورد شکایت بود که آن هم حل و فصل شد.

خانم سیوولوبووا می‌گوید که «بیشتر این زنان رها شده‌اند چون کارفرماهایشان بین ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ دلار پول گرفته‌اند. به زبان ساده یعنی آزادیشان را باید با پول می‌خریدیم. این همان چیزی است که من را اذیت می‌کند. مگر می‌شود آزادی شخص دیگری را خرید؟»

یک سخنگوی دولت مالاوی به بی‌بی‌سی گفت که این کشور در حال وضع قوانینی است «تا ضامن مهاجرت امن، منظم و مرتبی باشد که هم برای فرد مهاجر سود داشته باشد، هم برای خانواده‌ها و هم برای کشور به طور کلی.»
برای جورجینا دریاچه مالاوی آرامش‌بخش استاما خانم نیونی که گروهش در واتساپ حالا به مکانی حمایتی برای بازگشته‌ها تبدیل شده است می‌گوید که مساله قاچاق کارگران خانگی به عمان پیامد مشکلی بزرگتر در مالاوی است – فقر و بیکاری.

«دختران جوان در آنجا گرفتار شده بودند چون در مالاوی فرصت شغلی نداشتند. ما باید مشکلات کشور را برطرف کنیم تا جوان‌ها دیگر به این شکل گرفتار نشوند.»

عبور از آسیب‌های روحی برای جورجینا کار راحتی نبوده است. پیاده‌روی در ساحل دریاچه مالاوی، یکی از بزرگترین‌ها در آفریقا، و تماشای منظره برایش آرامش‌بخش است.

او می‌گوید «وقتی موج‌ها را تماشا می‌کنم، یادم می‌آید که هیچ چیز در زندگی همیشگی نیست. یک روز همه این چیزها به تاریخ می‌پیوندد. به آرامش می‌رسم و خودم را ترغیب می‌کنم که بالاخره مثل قبل خواهم شد – همان جورجینای قدیمی، همان جورجینای مستقل.»