آیا مهسا قربانی و مهناز ذکایی، داوران دربی خواهند بود؟

رسانه‌ها در ایران، از احتمال قضاوت دو داور زن ایرانی در دربی تهران خبر داده‌اند. «مهسا قربانی» و «مهناز ذکایی»، داوران بین‌المللی فوتبال هستند که موفق به کسب مدرک حضور و قضاوت در اتاق کمک داور ویدیویی شده‌اندایران وایر،پیام یونسی پور:

رسانه‌ها در ایران، از احتمال قضاوت دو داور زن ایرانی در دربی تهران خبر داده‌اند. مسابقه‌ای که قرار است چهارشنبه۲۳اسفند در ورزشگاه آزادی، با استفاده از «کمک داور ویدیویی» برگزار شود.

قوانین فیفا می‌گوید فقط داورانی اجازه قضاوت در مسابقاتی با تکنولوژی کمک داور ویدیویی را دارند، که در دوره‌های آموزشی مخصوص کمک داور ویدیویی شرکت کرده باشند. همچنین داورانی که در اتاق ویژه  کمک داوران ویدیویی می‌نشینند نیز، باید در کلاس‌های مخصوص فیفا شرکت کرده و در آزمون‌های آن قبول شده باشند.

هم‌اکنون در ایران، فقط یک داور مرد و دو داور زن موفق به کسب مدرک حضور و قضاوت در اتاق کمک داور ویدیویی شده‌اند؛ «موعود بنیادی‌فر»، «مهناز ذکایی» و «مهسا قربانی.»

یک عضو کمیته داوران فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی اما گفته است که هیچ شانسی برای این داوران زن وجود ندارد، چون آن‌ها به گفته او، «سوپر داور» نیستند.

***
چرا دو داور زن ایرانی، شانس قضاوت دربی را دارند؟
روزنامه «ایران ورزشی» در گزارش خود، دلایل اینکه چرا و چگونه ممکن است برای نخستین بار، داوران زن ایرانی بر عملکرد کادر داوری، از اتاقی جداگانه به نام «اتاق کمک داوران ویدیویی» ((Video operation room یا «VOR» نظارت کنند را، مرور کرد.

طبق قوانین فیفا، در زمانی که یک مسابقه فوتبال با استفاده از تکنولوژی VAR یا همان کمک داور ویدیویی برگزار می‌شود، صرفا داورانی اجازه قضاوت آن بازی را دارند، که در کلاس‌های مخصوص آموزش قضاوت با تکنولوژی VAR شرکت کرده باشند.

همچنین قوانین فیفا صراحتا تاکید کرده است که داورانی اجازه دارند در اتاق کنترل ویدیویی بنشینند، که دوره تخصصی کنترل صحنه‌های این بازی‌ها را نیز پشت سر گذاشته باشند.

طبق این قوانین، در بازی رفت، فقط موعود بنیادی‌فر اجازه داشت داور دربی تهران باشد، چون تنها داور ایرانی محسوب می‌شد که دوره تخصصی قضاوت با تکنولوژی کمک داور ویدیویی را گذرانده بود، اما طبق گزارش ایران ورزشی، حد فاصل دربی رفت تاکنون، «پیام حیدری»، «بیژن حیدری»، «حسن اکرمی»، «وحید کاظمی»، «امیر عرب‌براقی» و «مرتضی منصوریان» نیز، با حضور در کشورهای عربستان و تاجیکستان که تمامی ورزشگاه‌های خود را مجهز به سیستم VAR کرده‌اند، این دوره تخصصی را طی کرده و حالا اجازه قضاوت دربی تهران را خواهند داشت.

اما نکته اصلی اینجاست؛ برای قضاوت در اتاق VAR، باید دوره‌ای متفاوت را پشت سر گذاشت. در ایران، هم‌اکنون فقط یک داور مرد و دو داور زن موفق به کسب مجوز لازم برای حضور در اتاق کمک داوران ویدیویی شده‌اند؛ موعود بنیادی‌فر، مهناز ذکایی و مهسا قربانی.مهناز ذکایی، دیگر داور بین‌المللی فوتبال ایران است که سال ۲۰۱۹ به دعوت رسمی فدراسیون فوتبال آلمان، تورنمنت «دیسکاور» را قضاوت کرده بودآیا داوران اتاق ویدیو باید سوپرمن باشند؟
«علی خسروی»، داور سابق و عضو کنونی کمیته داوران، جدی‌ترین واکنش را به این خبر نشان داده است.

پس از آنکه «خداداد افشاریان»، رییس کمیته داوران فدراسیون فوتبال به روزنامه ایران ورزشی گفت که «احتمال هر تصمیمی وجود دارد»، علی خسروی عضو این کمیته، به «ایرنا»،‌خبرگزاری دولت گفت: «اگر قرار بود تصمیمی در این مورد گرفته شود، من باید از آن باخبر می‌شدم. چنین خبرهایی نیست.»

او در تکمیل صحبت‌هایش و اینکه چرا استفاده از داوران زن برای اتاق کمک داور ویدیویی منتفی خواهد بود، گفته است: «داوری که در اتاق VAR حضور دارد، باید با تجربه‌تر از داور وسط و به‌اصطلاح سوپر داور باشد.»

چنین ادعایی، صرفا بهانه‌جویی برای عبور کردن از امکان انتخاب داوران زن ایرانی برای قضاوت در اتاق کمک داور ویدیویی دربی تهران است؛ فیفا هرگز داوران باتجربه‌تر خود را در اتاق VAR به‌عنوان ناظر بر عملکرد داوران داخل زمین قرار نمی‌دهد.

نمونه واضح را می‌توان در بازی ایران و آمریکا در جام‌جهانی ۲۰۲۲ دید؛ مسابقه‌ای که فیفا اعلام کرد برای گزینش داوران آن بازی، به‌دلیل حساسیت‌های فرا‌ورزشی‌اش، حساسیت‌های بیشتری به خرج داد.

«آنتونیو متئو لاهوز»، سرشناس‌ترین داور اسپانیایی، با ده‌ها بار قضاوت الکلاسیکو و مهم‌ترین رویدادهای فوتبال اروپا و جهان به‌عنوان داور وسط انتخاب شد و بهترین داور ویدیویی فیفا یعنی «خوان مارتینس»، سرپرستی تیم داوران اتاق کمک داور ویدیویی را برعهده گرفت.

در کارنامه داوری خوان مارتینس، تنها، قضاوت‌هایی از رقابت‌های جام‌جهانی زیر ۱۹ سال و دیدار دوستانه بین عربستان سعودی و الجزایر به چشم می‌خورد، اما به‌عنوان داور اتاق کنترل، او حضور در فینال لیگ ملت‌های اروپا ۲۰۱۹ بین پرتغال و هلند و همچنین فینال کوپا دل ری ۲۰۲۱ بین اتلتیک بیلبائو و بارسلونا را تجربه کرده بود.
مهسا قربانی، نخستین داور زن ایرانی بود که قضاوت رقابت‌های فوتبال مردان را برعهده گرفت. با‌این‌وجود، فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی علاقه‌ای به اینکه نام او در فهرست داوران زنی که قرار است جام ملت‌های مردان آسیا را قضاوت کنند نشان نداد

نگاه جنسیت‌زده به داوران زن در فدراسیون فوتبال
مهسا قربانی در واکنش به انتشار اخبار مرتبط با احتمال حضور خودش و یک داور زن دیگر در اتاق کنترل کمک داور ویدیویی گفته است: «تفکیک جنسیتی معنایی ندارد. من و خانم ذکایی دانش و توانایی قضاوت را داریم و اگر همت کمیته داوران باشد و چنین تصمیم بگیرند، بهترین تصمیمات را در دربی خواهیم گرفت.»

آنچه باید در مورد مهسا قربانی به یاد داشته باشیم، این است که او نخستین داور زن ایرانی بود که قضاوت رقابت‌های فوتبال مردان را برعهده گرفت. با‌این‌وجود، فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی، علاقه‌ای به اینکه نام او در فهرست داوران زنی که قرار است جام ملت‌های مردان آسیا را قضاوت کنند، نشان نداد.

مهناز ذکایی، دیگر داور بین‌المللی فوتبال ایران است که سال ۲۰۱۹ به دعوت رسمی فدراسیون فوتبال آلمان، تورنمنت «دیسکاور» را قضاوت کرده بود.  

فوتبال ایران درحالی گرفتار رفتارهای جنسیت زده برای انتخاب داوران زن برای اتاق کمک داوران ویدیویی، در فضایی دور از ورزشگاه است، که کنفدراسیون فوتبال آسیا به تبعیت از فیفا، برخی از قضاوت‌های جام ملت‌های آسیا را به داوران زن سپرد.

همچنین ایران درحالی تلاش می‌کند برای دومین بار از سیستم کمک داور ویدیویی در رقابت‌های لیگ برتر استفاده کند، که تقریبا تمامی کشورهای همسایه ایران از جمله سوریه و عراق، ورزشگاه‌های خود را به این سیستم مجهز کرده‌اند. همچنین داوران ایرانی برای گذراندن دوره‌های آموزشی این تکنولوژی مجبور به حضور در کشورهای تاجیکستان و عربستان شده‌ بودند.
از آموزش داوران اتاق کمک داور ویدیویی چه می‌دانیم؟
نظریه نامحبوب علی خسروی در مورد «استفاده از داوران سوپراستار» برای اتاق کمک داور ویدیویی را، «اسکای اسپورت» در گزارش ۲۸اکتبر۲۰۲۳ پاسخ داد.

اسکای اسپورت در این گزارش، به «برنامه‌های تمرینی فشرده»، «برگزاری بیش از ۵۰ ساعت کلاس‌های آموزشی مبتنی‌بر آموزش تکنولوژی VAR»، «کلاس‌های عملی شبیه‌سازی جهت بررسی‌‌های عملی» و «یک تست بازی زنده» اشاره کرده بود. در این گزارش قید شده که فقط داورانی می‌توانند مدرک تخصصی نشستن در اتاق کمک داور ویدیویی را کسب کنند که بدون حتی یک خطا، از تست بازی زنده عبور کرده باشند.

آنچه اما علی خسروی احتمالا نمی‌داند، این است که دو داور زن ایرانی موفق شده‌اند بدون اشتباه چنین آزمونی را پشت سر بگذارند؛ آنچه او در سال‌های گذشته موفق به انجامش نشد و شانس داوری در بازی‌های رسمی و بین‌المللی را به دست نیاورد.